OSMANLI DEVLETİNDE PARA VAKIFLARININ GELİR DAĞILIMI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

Vakıflar yoksulluğu ortadan kaldırmayı, zenginden fakire gönüllü servet transferini ve dikey sosyal ekonomik hareketliliği arttırmayı hedefleyen ve kar amacı gütmeyen kurumlardır. Vakıflar İslam dünyasında ve özellikle Osmanlı döneminde, kamusal hizmetleri yerine getiren en önemli kurumlar olmuştur. Toplumun en önemli ihtiyaçları olan sağlık, eğitim, bayındırlık, dini ve kültürel hizmetlerin önemli bir kısmı vakıflar tarafından yerine getirilmiştir. Osmanlı Devleti döneminde, fakirlerin ihtiyaçlarının karşılanması ve ihtiyaç sahiplerinin problemlerine çözümler üretebilmek için paraların vakfedilmesiyle para vakıfları kurulmuştur. Özellikle mahalle fakirlerinin ihtiyaçlarının karşılanması ve ekonomik yönden sıkıntı çeken esnafın yeme, içme, giyim, yakacak gibi temel ihtiyaçlarının karşılanması, işlerinin düzene girmesi ve sermaye sağlanması için paralar vakfedilmiştir. Gelir dağılımındaki dengesizlikler vakıf hizmetleri yoluyla asgariye indirilebilmiş, sosyal dayanışmayla toplumsal gelir dağılımında etkinlik sağlanabilmiş, böylece ortaya çıkabilecek sosyal patlamaların da önüne geçilebilmiştir. Bu çalışmada da para vakıflarının tarihsel süreç içerisindeki gelişimi, para vakıflarınca sağlanan kamu hizmetleri ve bu hizmetlerin finansmanında kullanılan gelir kaynakları konularına değinilmiş, özellikle para vakıflarıyla elde edilen gelirler ve bu gelirlerin harcanması yoluyla ekonomi üzerindeki etkileri üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Para vakıfları, vakıf gelirleri, vakıf hizmetleri, kamu gelirleri, kamu harcamaları

Osmanlı Devletinde Para Vakıflarının Gelir Dağılımı Üzerindeki Etkileri

Keywords:

Religious and charitable monetary foundations, trust funds (foundation revenues), foundation services, government revenues, government expenditures,

PDF

___

AKGÜNDÜZ, Ahmet, (1996), Vakıf Müessesesi, 2. Baskı, İstanbul.
ARMAĞAN, Mustafa, (2006), “Osmanlı, Bir Vakıf Medeniyeti” Sivil Toplum Düsünce ve Arastırma Dergisi, Sayı 15, İstanbul.
BARKAN-AYVERDİ, Ömer Lütfi-Ekrem Hakkı, (1970), İstanbul Vakıfları Tahrir Defteri 953/1546 Tarihli, İstanbul.
BERKİ, Ali Himmet. (1978). Açıklamalı Mecelle, Hikmet Yayınları.İstanbul.
ÇAĞATAY, Neşet. (1971), “Osmanlı İmparatorluğunda Riba-Faiz Konusu, Para Vakıfları ve Bankacılık”, Vakıflar Dergisi, Sayı: 9, ss:39- 66.
ÇİZAKÇA, Murat. (1999), İslam Dünyasında ve Batı’da İş Ortaklıkları Tarihi. Tarih Vakfı Yurt Yayınları. İstanbul.
Çizakça, Murat. (2000), A History of Philanthropic Foundations. Boğaziçi Üniversitesi Yayınları. İstanbul.
ÇİZAKÇA, Murat, (2009), www.tusev.org.tr, “Osmanlı Dönemi Vakıflarının Tarihsel ve Ekonomik Boyutları” 15.3.2011
Demir, Abdullah. (2006), Seyhülislam Ebussuud Efendi. Ötüken Yayınları. İstanbul.
DÖNDÜREN, Hamdi, (2008), “Osmanlı Tarihinde Bazı Faizsiz Kredi Uygulamalarıve Modern Türkiye’de Faizsiz BankacılıkTecrübesi”, UÜİF Dergisi, Cilt: 17, Sayı: 1, s. 1-24.
GEDİKLİ, Fethi, (1999), “İstanbul’da Para Vakıfları ve Mudarebe”, Hak-İş Dergisi, sayı 51 Ankara.
http://ismailkurt.blogcu.com/osmanli-da-para-vakiflari-ve-ekonomik- hayat/2131950
http://ismailkurt.blogcu.com/para-vakiflari-ve-muhasebe-kayitlari/ 2132009
KAFADAR, Cemal, Between Two Worlds The Construction of the Ottoman State, University of California Press, Berkeley 1995.
KELEŞ, Hamza, “Osmanlılarda 19. Yüzyıldaki Para Vakıflarının İşleyiş Tarzı Ve İktisadi Sonuçları Üzerine Bir Çalışma, Karacabey (Mihaliç) Kazası Örneği”, GÜ Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 21, Sayı 1 (2001), 189-207.
KURT, İsmail, (1996), Para Vakıfları Nazariyat ve Tatbikat, Ensar Neşriyat, İstanbul.
ÖZCAN, Tahsin, (2003), Osmanlı Para Vakıfları, Kanuni Dönemi Üsküdar Örneği, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
ÖZCAN, Tahsin, (2008), “Osmanlı Toplumuna Özgü Bir Finansman Modeli: Para Vakıfları”. Çerçeve, Sayı: Ekim .
ÖZTÜRK, Nazif, (1995), Türk Yenileşme Tarihi Çerçevesinde Vakıf Müessesesi, TDV Yayın Matbaacılık ve Ticaret İşletmesi, Ankara.
PAMUK, Sevket, (2005), Osmanlı-Türkiye İktisadi Tarihi 1500-1914,