KORONAVİRÜS (COVİD-19) TEDBİRLERİNİN HUKUKİLİĞİ SORUNU VE ALMAN HUKUKUNDAKİ DURUM

Salgın hastalıklarla mücadele etmek devletin asli görevleri arasında yer almaktadır. Yaşam ve sağlık hakkı yanında diğer hakları da tehdit eden salgının önlenmesi ve bitirilmesi için tedbirler alınması şüphesiz kamu yararınadır. Ancak alınacak tedbirler ile temel hak ve özgürlüklere müdahale hukuk devleti sınırları içinde gerçekleşmelidir. Türkiye’de koronavirüs salgını ile mücadele yoğun bir şekilde devam ederken, alınan kararların mevcut anayasal ve kanuni hükümlerle uyuştuğu söylenemez. Anayasa temel hak ve özgürlüklerin kanunla sınırlandırılabileceğini hüküm altına alırken, uygulamada tedbirler genelgelerle alınmaktadır. Alınan kararlar Umumi Hıfzıssıhha Kanunu ve İl İdaresi Kanunu’na dayandırılmakla birlikte, bu kanunların hüküm içermemesi ve mevcut hükümlerin belirsiz olması sebebiyle birçok kararın hukuka aykırılığı sorunu ortaya çıkmaktadır. Alman hukukunda ise alınacak tedbirler genelgelerle değil, kanunla belirlenmiştir. Salgın ile mücadelede nispeten yeni olan kanunda, koronavirüsle daha etkili mücadele amacıyla, değişikliklere de gidilmiştir. Kanunda salgınla mücadelede alınacak tedbir ve kararlar tek tek sayılmış ve idarelere sınırlı kararname çıkartma yetkisi tanınmıştır. Almanya’da salgınla mücadelede diğer idarelerin yanında asli görev Sağlık Bakanlığına verilmiştir. Alman salgınla mücadele kanununun farklı maddelerinde alınabilecek tedbirlere ilişkin olarak hangi temel hak ve özgürlüğün sınırlandırılabileceği açıkça belirtilmiştir. Alman Anayasa’sında temel hak ve özürlüklerin sınırlandırılmasında kanuna dayanma hükmü yanında seyahat özgürlüğü ve konut dokunulmazlığı hakkının salgın sebebiyle de sınırlandırılabileceği hüküm altına alınmıştır. Almanya’da alınan kararlara karşı açılan idari davalarda mahkemeler açık kanuni dayanağa işaret ederek tedbirlerin hukuka uygunluğuna karar vermektedir. Ayrıca alınan kararlar sebebiyle uğranılan zararların giderileceği kanunda düzenlenmektedir. Koronavirüsün ortaya çıkmasından günümüze uzun bir süre geçmesine rağmen salgın bitirilememiş ve dönemsel olarak artışlar yaşanmaktadır. Avrupa’da kaldırılan tedbirler geri getirilmekte, temel hak ve hürriyetler sınırlandırılmaktadır. Türkiye’de de tedbirlerin tekrar getirilmesi temel hak ve özgürlüklerin sınırlandırılması olasıdır. Bu nedenle alınacak kararların hukukiliğini güvence altına alabilmek için kanun koyucunun Umumi Hıfzıssıhha Kanunu’nu güncel şartlara uyarlaması ya da yeni bir kanun çıkartması, ayrıca diğer kanunlarda da değişikliklere gitmesi elzemdir.

Anahtar Kelimeler:

Koronavirüs tedbirleri, Koronavirüs kararlarının hukukiliği, Covid-19 kararlarının dayanağı, Almanya'da koronavirüs tedbirleri, Almanya'da Covid-19 ile mücadelede hukuki dayanak

PDF

___

AKYILMAZ, Bahtiyar- SEZGİNER, Murat – KAYA, Cemil, Türk İdare Hukuku, Savaş Kitabevi, Ankara, 2021.
ALİGBE, Patrik, “Neues Infektionsschutzrecht im Zweiten Gesetz zur epidemischen Lage von nationaler Tragweite”, Arbeitsschutz in Recht und Praxis, 2020, ss. 182-187.
ANDERS, Ingrid- KUJOVİĆ Adela, “Anfechtungs- und Haftungrisiken bei Hauptversamlungen nach dem COVİD-19-Gesetz”, Gesellschafts- und Wirtschaftsrecht, 2020, ss. 213-217.
ANTONI, Michael, Artikel 19, in: Hömmig/Wolff, Grundgesetz für die Bundesrepublick Deutschland, Nomos, Baden Baden 2018.
BEAUCAMP, Guy, “Zum Analogieverbot im öffentlichen Recht”, Archiv des öffentlichen Rechts, 2009, 134/1.
BERGMANN, Stefanie, § 8 Reiserecht, in: Krois, Rechtsprobleme durch COVİD-19 in der anwaltlichen Praxis, Nomos, Baden Baden 2020.
CHRISTOPH Gusy, “Katastrophenrecht”, Zeitschrift für das Gesamte Sicherheitsrecht, 2020, ss. 101-109.
CİN KARAGÖZ, Emine, “Özel Güvenlik Bölgesi ve Sokağa Çıkma Yasağı İlanının Hukuki Niteliği ve Uygulamadan Kaynaklı Sorunlar”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XX, Y. 2016, S.2, ss. 625-645.
DETTERBECK, Steffen, Allgemeines Verwaltungsrecht mit Verwaltungsprozessrecht, C.H. Beck, München, 2020.
DUBOVITSKAYA, Elena, “Das Krisengesetz als Ideengrube für die künftige virtüelle Hauptversammlung”, Neue Zeitschrift für Gesellschaftsrecht, 2020, ss. 647-653.
DÜĞER, Sırrı, “Koronavirüs Salgını Sebebiyle Alınan İdari Kolluk Tedbirlerinin Hukuka Uygunluğu ve Farklı Ülkelerdeki Durum ile İlgili Bir Değerlendirme”, İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2021, C. 20, S. 1, ss. 117-153.
ERBGUT, Wilfried - Guckelberger, Anette, Allgemeines Verwaltungsrecht, Nomos Verlag, Baden Baden, 2019.
ERKAL, Atila, “Avrupa Genel Veri Koruma Düzenlemesi Bağlamında Memurların Kişisel Verilerinin Korunması Hakkı”, Anayasa Yargısı Dergisi, 2020, C. 37, S.2, ss. 205-253.
GEMINN, Christian L., “Datenschutz nach Corona-was ist da, was bleibt, was kommt?”, 2020, ZD-Aktuell, 2020, 07073.
Gourdet, Sascha- Heger, Alexander, “Eilentscheidungsrechte anstelle der kommunalen Parlamente- Ausgestalltungsmöglichkeit am Beispiel des § 51a HessGO”, Kommunaljurist, 2020, ss. 165-169.
GÖZÜBÜYÜK, A. Şeref-TAN Turgut, İdare Hukuku C. 2, İdari Yargılama Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara 2006.
GÜLER, Betül, “İdarenin Covid-19 Pandemisine İlişkin Sokağa Çıkma Yasağı Kararlarının Kanuni idare İlkesi Kapsamında Değerlendirilmesi”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2020/2, Covid-19 Hukuk Özel Sayısı, Y.19, S. 38 (Covid-19 Özel Ek) ss.180-201.
HUBER, Peter M., Art. 19, in: v. Mangoldt/Klein/Stark, Grundgesetz Kommentar, C.H. Beck, München 2018.
JASTAEDT, Matthias, Maβtäbe des Verwaltunghandelns, in: Ehlers/Pünder, Allgemeines Verwaltungsrecht, de Gryter, Berlin Boston, 2016.
KASAPOĞLU TURHAN, Mine, “Covid-19 Pandemisinde İlan Edilen Sokağa Çıkma Yasaklarının İdare Hukuku Yönüyle Değerlendirilmesi, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2020, 11(2), ss. 550-566.
KAYA, Cemil, “Avrupa Birliği Veri Koruma Direktifi Ekseninde Hassas (Kişisel) Veriler ve İşlenmesi”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 2011, C. LXIX, S.1-2, ss. 317-334.
KLUTH, Winfried, Gesetzmäβigkeit der Verwaltung, in: Wolff/Bachof/Stober/Kluth, Verwaltungsrecht I, C.H. Beck, München 2017.
KOEHL, Felix, § 13 Verwaltungsrecht, in: Krois, Rechtsprobleme durch COVİD-19 in der anwaltlichen Praxis, , Nomos, Baden Baden 2020.
KÜHLİNG, Jürgen- SCHİLDBACH, Roman, “Corona-Apps-Daten- und Grundrechtsschutz in Krisenzeiten, Neue Juristische Wochenschrift, 2020, ss. 1545-1551.
MAURER, Hartmut – WALDHOFF, Christian, Allgemeines Verwaltungsrecht, C.H. Beck, München, 2020.
MEΒLİNG, Miriam, “Gesetz zum Schutz der Bevölkerung bei einer epidemischen Lage von nationaler Tragweite vom 27.3.2020”, Neue Zeitschrift für Sozialrecht, 2020, ss. 321-325.
Michael Fuhlrott, “CoronA-Warn-App: Nutzungspflicht für Arbeitnehmer?”, 2020, Zeitschrift für Gesellschafts- und Wirtschaftsrecht, ss. 275-278.
ROΒNAGEL, Alexander,”Tracing-App: Verfassungsrechtliche Grundlagen und Kriterien für ihren Einsatz”, ZD-Aktuell, 2020, 07118.
SEVER, Çiğdem, “COVID-19 Günlerinde İdare Hukuku: Salgınla Mücadelede Kolluk Yetkileri Üzerine Bir İnceleme”, Anayasa Hukuku Dergisi, 2020, C. 9, S. 17, ss. 187-238.
SODAN, Helge, Art. 19, in: Sodan, Grundgesetz, C.H Beck, München 2018.
STOKLAS, Jonathan, “Datenschutz in Zeiten Corona”, ZD-Aktuell, 2020, 07093.
ŞİRİN, Tolga, “Tehlikeli Salgın Hastalıklarla Anayasal Mücadeleye Giriş”, Anayasa Hukuku Dergisi, 2020, C. 9, S. 17, ss. 43-146.
TRUTE, Hans-Heinrich, “Pandemien als potentiell globale Katastrophe“, Zeitschrift für das Gesamte Sicherheitsrecht, 2018, ss. 125-133.
WALLERATH, Maximilian, Allegmeines Verwaltungsrecht, Erich Scmidt Verlag, Berlin 2009.
YAVUZDOĞAN, Seçkin, “Tehlikeli Salgın Hastalık Sebebiyle Alınan Sokağa Çıkma Yasağı Kararları Üzerine Birkaç Not”, Adalet Dergisi, 2020/1, Y. 147, S. 64, ss.125-139.