Yetim Bir Hanım Sultan: Şehzade Mehmed'in Kızı Hümaşah Sultan Vakıfları
Bu çalışmada Kanunî Sultan Süleyman'ın oğlu Şehzade Mehmed'in kızı Hümaşah Sultan'ın kurduğu iki vakıf ele alınmıştır. Bu vakıfları araştırırken yararlandığımız en önemli kaynak Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi (VGMA)'nde bulunan vakfiye kaydıdır. Bu vakfiye arşivde 747 defter ve 252 sıra numarasıyla kayıtlıdır. Vakfiyeye esas olan iki vakıftan biri sultanın yaşadığı saray (konak) ve müştemilatı ile İstanbul'daki gayrimenkullerini kapsayan "Saray-ı Kebir" vakfı; diğeri ise Şehzade Mehmed Külliyesi'nde bulunan kendi türbesinde okunacak cüzler için kurduğu vakıftır. Bu vakıfların özelliği evlatlık (zürri) vakıf olmalarıdır, yani tevliyetin zürriyeti kesilinceye kadar kendi soyundan gelenlere (evlâd-ı evlâd-ı evlâdına) şart edildiği vakıflardır. Vakfiyeye ilaveten özellikle Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) defter ve vesikaları ile İstanbul Müftülük Arşivi Evkaf-ı Hümayun Müfettişliği Defterleri (İ.MÜF.EVK.MFTŞ.d.) kullanılmıştır.
An Orphan Sultan: Foundations of Şehzade Mehmed's Daughter Hümasah Sultan
This study deals with examining two waqfs founded by Hümasah Sultan, daugther of Şehzade Mehmed who is son of Sultan Suleyman Magnificient. While searching these waqfs the most important resource benefited is endowment (wakfiye) where in the Vakıflar Genel Mudurlugu Arsivi (VGMA). This endowment registered is number of book 747 and number of order 252 in this archive. Two of one, waqf of "Saray-ı Kebir" is the palace that she lived in and its outbuldings with landed property in İstanbul; the other one is for reading prays in her tomb in Sehzade Mehmed Kulliye. The specialty of these waqfs is to be zurri waqf, namely her successors can be trustee generation to generation. Addition to the endowment, expecially some of the books and documents were used in Basbakanlık Osmanli Archive (BOA) and İstanbul Muftuluk Arsivi Evkaf-ı Humayun Mufettisligi (I.MUF.EVK.MFTS.d.).
___
- Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) Vesikaları
- BEO. 4361/327003.
- C.BLD. 99/4927.
- C.EV. 614/30987.
- EV.HMH. Defter. 241.
- İ.ENB. 5/500.
- İ.ENB. 6/680.
- MVL. 115/2760.
- ŞD. 3132/27.
- ŞD. 2995/13.
- Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi (VGMA) Vesikaları
- Vakfiye: VGMA, Defter, 747, s. 368, sıra 252, 1-2-3-4.
- Defter numaraları: 341, 353, 355, 356, 370, 795, 1860, 2126.
- İstanbul Müftülüğü Arşivi Evkaf Müfettişliği Defterleri (İ.MÜF.EVK.MFTŞ.d)
- Defter numaraları: 52, 71, 90, 91, 93, 131, 161.
- Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi (TSMA)
- Defter numarası: 7139.
- Araştırma ve İncelemeler
- ARSLANTÜRK, H.Ahmet, Turhan Valide Sultan Vakfiyesi, Metamorfoz Yayıncılık, İstanbul 2012.
- AYANOĞLU, Fazıl, "Ferhat Paşa ve Gizli Kalan Vakıfları", Vakıflar Dergisi, VII, 1965, s. 145- 148.
- EYİCE, Semavi, "Ferhad Paşa Camii", DİA, XII, s. 384-386.
- Feeding People, Feeding Power Imarets in the Ottoman Empire, Ed. Nina Ergin, Khristoph K. Neumann, Amy Singer, Eren Yay., İstanbul 2007.
- GÜNAY, H. Mehmet, "Süknâ", DİA, XXXVIII, s. 48-50.
- İstanbul Kadı Sicilleri Balat Mahkemesi 2 Numaralı Sicil (970-971/1563), Ed. Coşkun Yılmaz, c. XI, İstanbul 2011, İSAM Yayınları.
- KESKİOĞLU, Osman, "Bazı Yönleriyle Vakıflar", Vakıflar Dergisi, X, 2006 (tıpkıbasım), s. 109-112.
- KOCAASLAN, Murat, Kösem Sultan Hayatı, Vakıfları, Hayır İşleri ve Üsküdar'daki Külliyesi, Oda Kitaplığı, İstanbul 2014.
- KURUÇAY, Akif, İstanbul'un 100 Hamamı, İstanbul 2011.
- KÜTÜKOĞLU, Bekir, "Mustafa Paşa (Lala-Kara)", Vekayi'nüvis Makaleler, İstanbul 1994, Fetih Cemiyeti Yayınları, s. 333-340.
- Mehmed Süreyya, Sicilli-i Osmanî, II, IV, yay. haz. Nuri Akbayar-transkripsiyon S. Ali Kahraman, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1996.
- ORMAN, İsmail, "Şehzade Külliyesi", DİA, XXXVIII, s. 483-485.
- ÖZ, Tahsin, "Şehzade Mehmed Türbesi", Arkitekt (Mimarlar Odası) Dergisi, c. 1946-9-10, S. 1946 (177-178), s. 221-225.
- ÖZCAN, Abdülkadir, "Davud Paşa Sahrası", DİA¸ IX, s. 44-45.
- Selanikî, Tarih, I, (neşr. Mehmet İpşirli), TTK, Ankara 1999.
- SERTOĞLU, Mithat, "Tarihin Mesut Eşleri Ferhat Paşa ve Hümaşah Sultan", Resimli Tarih Mecmuası, c. III, s. 1727-1729.
- SINGER, Amy, Osmanlı'da Hayırseverlik Kudüs'te Bir Haseki Sultan İmareti, (çev. Dilek Şendil), Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul 2004.
- SINGER, Amy, İyilik Yap Denize At Müslüman Toplumlarda Hayırseverlik, (çev. Ali Özdamar), Kitap Yayınevi, İstanbul 2012.
- SINGER, Amy, Haydi Sofraya Mutfak Penceresinden Osmanlı Tarihi, (çev. Pelin Tünaydın), Kitap Yayınevi, İstanbul 2015.
- ŞAHİN ALLAHVERDİ, Reyhan, "Siyavuş Paşa'nın Bulgaristan'da Bulunan Vakıf ve Eserleri", Balkanlarda Osmanlı Mirası ve Defter-i Hakanî, Ed. Abidin Temizer-Uğur Özcan, Libra Kitap, İstanbul 2015, s. 211-240.
- ŞENOCAK, Lucienne Thys, Hadice Turhan Sultan Osmanlı İmparatorluğunda Kadın Baniler, (çev. Ayla Ortaç), Kitap Yayınevi, İstanbul 2009.
- ULUÇAY, M. Çağatay, Osmanlı Sultanlarına Aşk Mektupları, İstanbul 2001, Ufuk Kitapları.
- ULUÇAY, M. Çağatay, Padişahın Kadınları ve Kızları, İstanbul 2011, Ötüken Yayınları.
- UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, II, TTK, Ankara 1988.
- http://www.hatdergisi.com/HAT%20DERGİSİ/hattatlar_kronolojisi.htm.
- http://www.haberler.com/sehzade-kulliyesi-turbeleri-ziyarete-acildi-6308886-haberi/
- ISSN: 1300-9435
- Yayın Aralığı: Yılda 3 Sayı
- Başlangıç: 1995
- Yayıncı: Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi