İbrahim YETİŞ

KAÇAR HANEDANLIĞI DÖNEMİNDE İRAN ORDUSU

Kaçar Hanedanlığının kuruluş yılları Dünya’da önemli gelişmelerin yaşandığı 19. yy. başlarına denk gelmektedir. Bu dönemde Asya ve Afrika kıtaları sömürgeci devletlerin hedefi ve mücadele alanı haline gelmişti. Kaçar şahları ve devlet adamları mevcut siyasi duruma paralel olarak askeri kurumların ve devlet organlarının modernleşmesi için çabaladılar. Bu gelişmeler çerçevesinde atılan en önemli adım Avrupa’daki farklı devletlerden danışmanlar getirilmesiydi. Askeriyede modernleşmenin yaygınlaşmasıyla devletin kuruluş yıllarında aşiret kuvvetlerine dayanan birliklerin yanında zamanla düzenli ordular teşekkül edildi. Fakat mevcut sosyal ve siyasal düzenden dolayı girişilen bu çabalardan bir netice alınamadı. Ayrıca kuruluş yıllarında ordunun omurgasını oluşturan ve devletin kurulmasında çok önemli bir payı olan aşiretlerin zayıflamaları devletin iyice savunmasız kalmasına neden oldu. Bu çalışmanın amacı, Kaçar Hanedanlığı döneminde İran ordusunun düzeni, iktisadi yapısı, teşkilâtı, kullanılan silahlar, askeri kıyafetler ve modernleşme çabaları neticesinde orduda yaşanan değişikliklerle ilgili bilgi vererek konuyu aydınlatmaktır.

Anahtar Kelimeler:

İran, Kaçar Hanedanı, İran Ordusu, Pişkaran, Piştazan

PDF

___

‘AMİD, Hasan (1393), Ferheng-e Farsi-ye ‘Amid, C. I-II., 32. Baskı, Muessesat-ı İntişarat-ı Emir Kabir, Tehran.
BALA, Mirza (1977), “Kaçar”, İA., C. 6, İstanbul, s. 33-38.
CURZON, George Nathaniel (1380), İran ve Kaziye-i İran, (Mütercim: Ğulam Ali Vahid Mazenderani), C. I, Şirkete İntişarat-ı İlmi ve Ferhengi, Tehran.
DİA, (1988), “Abbas Mirza”, TDV., C. I., Ankara, s. 27-28.
GARDANNE, Kont Alfred de (1362), Mamuriyet-i General Gardanne der İran der Dovre İmparotoriye Evvel-e Fransa, (Terc. Abbas İkbal), İntişarat-ı Nigah, Tehran.
GARTHWAİTE, Gene R. (2011), İran Tarihi Pers İmparatorluğu’ndan Günümüze…, İnkılap Yay., İstanbul.
GÜNDÜZ, Tufan (2008), “Safeviler”, TDV., C. 35, Ankara, s. 451-459.
HANİZADE, Mehdi- Ebu-el Fazl Hüseyin Abadi (1394), “Sazman ve Teşkilat-e Dahili-yi Koşun Dovre-i Kaçar ba Tekiye Mecmu’a-i Hüseyinzade Mevcud der Merkez-e Astan-e Kuds Rezevi,” Tahkikat-e Tarih, Sal: 25, Defter: 3, Payiz 1394, s. 25-51.
HUSREVBİGİ, Huşeng (1384), “Vezaret-e Leşker der Dovre-i Kacari-ye,” Peyknur, Zemine-i Zemistan 1384, s. 95-100.
İran Hakkında Medğel (1334), Dersa’adet Matba’ay-i Askeriye, İstanbul.
İran Ordusu Hakkında Muhtasar Risale (1331), Karargâh-ı Umumi İstihbarat Dairesi, Teşrin-i Sani 1331.
İran Ordusu Tarihçesi (1928), C. I, İstanbul Devlet Matbaası, İstanbul.
İSTİVDARET, Kolil (1349), “Gozareş-i Derbare-i Ertişi İran der Zaman-ı Muhammed Şah Kaçar, (Trc. İhsanüllah Eşrati)”, Berresiha-i Tarih, Ş. (Şomare) 2, Sal.5, s.123-134.
KAGEAKİ, Oba (Kako) (1393), Sefername-i İran ve Verarud (1910), (Çev. Kinji Eura-Haşim Recebzade), İntişarat-ı Tahuri, Tehran.
KARADENİZ, Yılmaz (2009), “İran ve Türkistan’da İngiliz-Rus Mücadelesi (1856-1869)”, SDÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Aralık 2009, Sayı: 20, s. 53-68.
KARADENİZ, Yılmaz (2012), İran Tarihi (1700-1925), Selenge Yay., İstanbul.
KARADENİZ, Yılmaz (2013), İran (1795-1925) İdari, Askeri, Sosyal Yap ve Toplumsal Hareketler, Selenge Yay., İstanbul, 2013.
KA’İMMAKAMİ, Serhang Cihangir (1246), “Tarihçe-yi Serbazgiri der İran, Mecelle-i Berresiha-ye Tarih, Şomare-i 2, Sal-e 2, ss. 64-93.
KENAN, Mehmed (1928), Büyük Harbde İran Cephesi, C. I, Büyük Erkânı Harbiye Reisliği Ankara, Ankara.
KERİMİ, Seyid Ali, “Berğurdhay-ı Nizami Devlet-i Kacar ve Hanat-ı Asya-i Merkezi”, Gencine-i İsnad, s. 1-25.
KURTULUŞ, Rıza (2005), “Mirza Taki Han”, TDV., C. 30, Ankara, s. 168-169.
LEVY, R. (1979), “Mirza Taki Han”, İA., C. 8, MEB. Yay., İstanbul, s. 362.
Mecle-i Nizami-yi Koşun (1340), Şomare-i Evvel, Duşenbe 22 Cemadi-el Sani, 1340.
MO’İN, Doktor Muhammed (1371), Ferheng-e Farsi, C. 2, Müessesey-i İtişarat-ı Emir Kebir, Tahran.
PERRY, John, “Horford Jones”, Encyclopedia İranica, Vol. IV, http://www.iranicaonline.org/articles/brydges-sir-harford-jones, 27 Ocak 2017.
SAMİ, Şemseddin (2012), Kâmus-ı Türki, Altınpost Yay., Balıkesir.
SÜMER, Faruk (1988), “Ağa Muhammed Şah”, TDV, C. I, Ankara, s. 455-456.
SÜMER, Faruk (2001), “Kaçarlar”, TDV., C. 24, Ankara, s. 51-54.
ŞA’BANİ, Doktor Rıza, “Ertişe İran der Devran-e Zendiye”, Pejuheşname-i Tarih, s. 61-85.
YAHYAYİ, Doktor Davud (1388), “Cengha-ye İran ve Rus Zeminesazi Teğyir-e Ruyegerd-e Nizam-e Amuzeş-e İran,” Tarih ve Temeddine İslam, Sale: 5, Şomsre: 9 Bahar ve Tabistan 1388, s. 157-174.
ZENCANİ, Muhammed Kerim- GÜLSEFİDİ, Seyyide Amine, “Nasazgi der Kudret-i Siyasi Nagah-i Gazera be Sağtar Kudret-i Siyasi der İran Asr-ı Kacar (ez İbtida ta Zuhuru Meşrutiyet)”, Siyasi İktisadi, Şomare (sayı): 113-114, s. 84-99.