Sit Sınırlarının Koruma Bağlamında Değerlendirilmesi: Niğde Kalesi ve Eskisaray Mahallesi Kentsel Sit Alanı

Tarihi, Neolitik ve Kalkolitik çağlara kadar uzanan Niğde İli, geçmiş dönemlerde Kapadokya içerisinde önemli bir konuma sahip olmuş, korunması gerekli tarihi çevreler barındırmaktadır. Niğde İli kent merkezinde bir adet kentsel sit alanı bulunmaktadır. 17.09.1993 tarih ve 1535 karar numarası ile tescillenen, kentin tarihi çekirdeğini oluşturan çalışma alanı Kale, Alaeddin ve Eskisaray Mahallelerini kapsayan sit sınırı ve çevresidir. Bu çalışmanın amacı sit alanı sınırlarının korunmuşluk durumunun araştırılmasıdır. Çalışma alanında yapılan alan analizleri sonucu önerilen sit sınırının dışında kalan tarihi dokunun ne yazık ki sit alanı ile bir bütün olarak korunamadığı ortaya çıkmıştır. Sit sınırı biter bitmez inşa edilen yüksek katlı yapılar sit sınırı ile sınırın dışında kalan tarihi doku arasında bir duvar oluşturmuştur. Sit alanı içinde ise problemler bulunduğu ve tescilli ve tescilsiz geleneksel pek çok konutun yerinde olmadığı tespit edilmiştir. Ayrıca, önerilen sit sınırının, Alaeddin Tepesi ve kısmi çevresini içermesi, devam eden tarihi dokuyu içine almamasının da telafisi olmayan zararların meydana gelmesine neden olduğu belirlenmiştir. Bu araştırmalar neticesinde, alandaki tarihi değerlerin bir bütün olarak korunması için çağdaş korumanın yönetsel boyutu olan alan yönetimine Niğde Tarihi Kent Merkezi’nin ihtiyacı olduğu anlaşılmıştır. Yönetim alanı ve etkileşim alanı sınırlarının doğru belirlenmesi ise alanın bütünleşik korunması için şarttır. Bu bağlamda, Niğde Tarihi Kent Merkezi’nde yapılan alan analizlerinden elde edilen verilerin değerlendirilmesi neticesinde yönetim ve etkileşim alanı sınırları önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Niğde, kentsel sit, tarihi çevre koruma, alan yönetimi

Evaluation of Site Boundaries in The Context of Conservation: Example of Niğde Castle and Eskisaray District Urban Conservation Site

Niğde Province, whose history goes back to the Neolithic and Chalcolithic ages, has had an important position in Cappadocia in the past and contains historical environments that should be preserved. There is one urban site in the city center of Niğde Province. The working area, which was registered with the date of 17.09.1993 and with the decision number 1535 and constitutes the historical core of the city, is the site boundary and its surroundings covering the Kale, Alaeddin and Eskisaray Neighborhoods. The aim of this study is to investigate the conservation status of the site boundaries. As a result of the field analysis carried out in the study area, it has been revealed that the historical texture outside the proposed site boundary cannot be preserved as a whole with the site area. High-rise buildings built as soon as the site boundary ends, formed a wall between the site boundary and the historical texture outside the boundary. It has been determined that registered and unregistered traditional dwellings have not survived to the present day. As a result of the analysis, it is seen that the proposed site boundary includes Alaeddin Hill and its partial environment, and since it does not include the ongoing historical texture, unrecoverable results have emerged. In order to preserve the historical values in the area as a whole, Niğde Historical City Center needs area management, which is the administrative dimension of contemporary preservation. The perfect decision of the boundaries of the management area and the buffer zone is essential for the preservation of the area as a whole. In this context, management area and buffer zone boundaries have been proposed as a result of the evaluation of the data obtained from the field analyses made in Niğde Historical City Center.

Keywords:

Niğde, Urban site, Historic environmental conservation, Site management,

PDF

___

[1] Ahunbay, Z. 1999. Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon. İkinci Baskı, Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, Türkiye, 27s.
[2] İlke Kararları Kentsel Sitler, Koruma ve Kullanma Koşulları. https://teftis.ktb.gov.tr/TR-174602/681-nolu-ilke-karari-kentsel-sitler-koruma-ve-kullanma-.html (Erişim Tarihi: 07.12.2020).
[3] Örnek Özden, E. 2006. ‘Kentsel Sit Alanı’ İlanı ‘Mutlak Korunuyor’ Anlamına Geliyor Mu?. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/76067 (Erişim Tarihi: 21.03.2021).
[4] Yılmaz, A. 2000. Kentsel koruma alanlarında planlama ve kentsel tasarım ilişkileri Ankara, Afyon, Konya, Avanos, Divriği Örnekleri. Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 137s, Ankara.
[5] Efe Yavaşcan, E. 2019. Çok katmanlı tarihi kent merkezlerinin korunması için yönetim planı modeli araştırması: Niğde Tarihi Kent Merkezi Örneği. Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 196-203s, Ankara.
[6] Açıkgöz, F., Demir F., Tektaş, M., Eryaman, M. 2009. Niğde Kültür Envanteri. Niğde Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınevi, Ankara.
[7] Anonim, 2021. Niğde Eskisaray ve Kale Mahalleleri Koruma Planı Revizyonu. Niğde Müze Müdürlüğü Arşivi, Niğde.
[8] Urak G., Efe Yavaşcan E. 2015. Niğde Cullaz sokak koruma uygulamasının kullanımda değerlendirilmesi. 2. Ulusal Yapı Kongresi ve Sergisi Yapı Üretimi, Kullanımı ve Koruma Süreçleri, Ankara, 281-293.
[9] ICOMOS. 1987. Charter for the conservation of historic towns and Urban areas Washington Charter, https://www.icomos.org/charters/towns_e.pdf (Erişim Tarihi: 04.10.2018).
[10] UNESCO 2013. Basic Texts 2013 EDITION of the 2005 Convention on the Protection and Promotion of the Diversity of Cultural Expressions, http://unesdoc.unesco.org/images/0022/002253/225383E.pdf (Erişim Tarihi:26.07.2021).
[11] T.C. Mevzuat Bilgi Sistemi. 2005. Alan Yönetimi ile Anıt Eser Kurulunun Kuruluş ve Görevleri ile Yönetim Alanlarının Belirlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=9637&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5 (Erişim Tarihi: 26.07.2021).