Hasan ÖZÇELİK, Bekir YILDIRIM, Belkıs MUCA

Rosa damascena Mill.' nın Türkiye' de Varyasyonu

Bu çalışmanın amacı, Türkiye R. damascena'ya ait genotipik çeşitliliği morfolojik, fenolojik, ekolojik ve fizyolojik özelliklerinden yararlanarak ortaya çıkarmak ve belirlenecek genotiplerin ekonomik amaçlı kullanım alanlarını belirlemektir. Yapılan çalışmaların sonuçlarına göre bu türe ait 20 civarında kültür formu Türkiye'de yetiştirilmektedir. Sistematik olarak 3 varyete (R. damascena Mill. var. trigintipetala Dieck, R. damascena Mill. var. semperflorens (Loisel. et Michel ) Rowley ile R. damascena Mill. var. versicolor West. ) belirlenmiş; makalede Türkiye için tanımları ve teşhis anahtarı verilmektedir. Türkiye Florası için yeni kayıt taksonlardır. Var. trigintipetala'ya ait genotipler genellikle endüstriyel yağ üretimi amaçlı olarak yetiştirilmektedir. Bu çeşidin sistematik tanımında pedisellerinin salgı tüysüz olduğunun belirtilmesi sistematik sorunları gündeme getirmektedir. Var. semperflorens'in bazı genotiplerinin de yağ üretimi amaçlı olarak Isparta gül bahçelerinde yetiştirildiği tespit edilmiştir. Ülke genelinde evsel ihtiyaçlar için gıda ve kozmetik üretimi ile peyzaj amaçlı kullanılmaktadır. Var. versicolor daha ziyade peyzaj amaçlıdır. Adı geçen taksonlar Türkiyenin kokulu, yerli ve eski bahçe gülleridir. Tür içi varyasyonların sebepleri ve genotiplerin ataları tam bilinemediğinden genotiplerin tanımı ve sınıflandırılması önümüzdeki dönemlerde yapılacaktır. Çeliklerinin köklenme yüzdesi, adaptasyon başarısı, çiçek analizleri, genotipe, yetişme ortamına ve bakım şartlarına göre farklılık göstermektedir.

Anahtar Kelimeler:

Rosa damascena, Isparta gülü, Yağ gülü, Şam gülü, Genotipik varyasyon

The variations of Rosa damascena Mill. in Turkey

The main goal in this study is to reveal genotypic diversity of R. damascena taking advantage of the morphological, phenological and ecological features and to determine economically usage areas of the species after the genotypes are identified. According to the results of the studies it has been determined that there are about 20 cultural forms belong to this species. Systematically three varieties (R. damascena Mill. var. trigintipetala Dieck, R. damascena Mill. var. semperflorens (Loisel. et Michel ) Rowley, R. damascena Mill. var. versicolor West. ) identified in Turkey. Their definitions and diagnosis keys are given in the paper. The taxa are new records for the flora of Turkey. Genotypes belong to var. trigintipetala are usually grown for the production of industrial oil. Since it’s indicated in this varieties systematic definition that this variety has no glandular hairs on its pedicels, systematic problems become a current issue. It is determined that some genotypes of var. semperflorens also grown for oil production in Isparta’s rose gardens. It’s flowers are used for landscaping and household needs such as food and cosmetic through the country. Var. versicolor’s production aim is mainly for landscaping. The mentioned taxa are the local, redolent and old garden roses of Turkey. Reasons of variations and the ancestors of genotypes are unknown so that definitions and classifications of the genotypes will be made later. The rooting performance of cuttings, the success of adaptation, flower analysis and genotypes vary depending on the habitat and maintenance conditions

Keywords:

Rosa damascena Rose Isparta, Oil rose, Rose Damascus, Genotypic variation, New records of Türkiye,

PDF

___

Acıduman, A., Er, U., Belen, D., 2007. Osmanlı Döneminden “Yazarı Bilinmeyen Cerrâhnâme” ve Nöroşirürji ile İlgili Bölümleri, Türk Nöroşirürji Dergisi, 17, 3: s.162-169.
Altıntaş, A., 2009. Gül ve Gül Suyu Tarihte, Tedavi ve Gelenekteki Yeri, Maestro Reklamcılık Ltd. Şti., Eczacılık ve Tıp Tarihi Serisi: 1, İstanbul.
Anonim 1, 2009. http://www.ztbb.org/haber_det ay.aspx?contentid=2438#_ftn1 Anonim
Sangerhausen, 5. Auflage, Europa_Rosarium,
Wildrosen-verzeichnis, Anonim 3, 2013. 1887 – 1953 arası Isparta’da gülyağcılık. http://ispartaninkokusu.com.t r/?p=104 Ataman, A.D., 2004. İbnü’l-Baytar’ın Sarı Sabır (Aloe vera) İçin Yazdıkları (Çeviri), Türkiye Klinikleri, J Med Ethics, 12: s. 274-278.
Baydar, H., 2005. Tıbbi, Aromatik ve Keyf Bitkileri(Bilim ve Teknolojisi), Süleyman Demirel Üniversitesi Yayınları, No: 51.
Baytop, T., 1990. Rose was grown for rose oil in Ottoman Empire, Vol. 4. Medicinal Plants Research Centre, p. 48–10.
Baytop, T., 2001. Türkiye’de Eski Bahçe Gülleri, 149 s., T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, No:2593.
Davis, P.H., 1972. Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Vol.; 4, Edinburgh Univ. Press.
Güner, A., 2012. Türkiye Bitkileri Listesi - Damarlı Bitkiler, Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Yayınları Flora Dizisi, No: 1, İstanbul.
Köse, E., Sarsılmaz, M., Ögetürk, M., Kuş, İ., Kavaklı, A., Zararsız, İ., 2007. Öğrenme Davranışlarında Gül Esans Yağ Aromasının Rolü: Deneysel Bir Çalışma, Fırat Tıp Dergisi;12, 3: s. 159-162.
Özçelik, H., Tanrıverdi, F., Orhan, H., Özkan, G., 2006. Türkiye'de ve Isparta'da Gül ve Gülcülüğün Tarihi Gelişimi, 3. Ulusal Süs Bitkileri Kong., 8-10 Kasım 2006, İzmir.
Özçelik, H., 2010. Türkiye Bahçe Güllerine Sistematik Katkılar ve Yeni Kayıtlar, OT Sistematik Botanik Derg., 17, 1: 9-42.
Özçelik, H., Muca, B., Özavcı, A.G.M., 2011. Isparta Yağ gülü (Rosa x damascena Mill.) Yağı ve Çiçeklerinin Strese Bağlı Nörolojik ve Psikiyatrik Hastalıklara Etkileri, BİBAD, Biyoloji Bilimleri Araştırma Dergisi 4,2: 99-105.
Roberts, A.V., Debener, T., Gudin, S.(Edts.), 2003. Encyclopedia of Rose Science, Vol. I-III, Elsevier Academic Press, Spain.