Zeki BAYRAMOĞLU, Kemalettin AĞIZAN, Süheyla AĞIZAN, Hasan ARISOY

Dünya su ürünleri gelişim trendi ve Türkiye’nin durumu

Son yıllarda dünya gıda sektörü içerisindeki en önemli gelişme su ürünleri alanında görülmektedir. Özellikle yeterli ve dengeli beslenme bakımından olan önemi nedeniyle dünya toplam üretimi, tüketimi ve ticareti artmaktadır. Bu çalışma ile dünya su ürünleri sektörünün gelişme trendi ve dış ticaretini etkileyen faktörlerin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla dünya su ürünleri üretiminin %72’sini kapsayan 10 ülke ve Türkiye’nin 1990-2017 dönemi verileri kullanılmıştır. Çalışmada 11 yatay kesit verisi ve 28 zaman serisi kullanılarak panel veri analiz yöntemi kullanılmıştır. İthalat ve ihracat modelleri kurulmuştur. Su ürünleri üretimindeki %100’lük artış ihracatı %15 artırmakta, ithalatı %1 azaltmaktadır. Gelirde görülen 1 birimlik artış ithalatı 8 birim artırmaktadır. Su ürünleri üretiminin artış hızının yavaşlaması, toplam üretimin büyük kısmını birkaç ülkenin karşılıyor olması dünya su ürünleri ihracatı açısından tehdit olarak değerlendirilebilir. Türkiye gibi ülkeler mevcut potansiyelini daha iyi değerlendirerek ihracat avantajı yakalayabilir.

Global growth trend in fisheries and current situation in Turkey

In recent years the most salient change in the global food sector has been witnessed in the range of fisheries. Due to the gravity of fishery, particularly in meeting the needs of an adequate and balanced diet, its total share in production, consumption and trading has been on the rise on a global scale. The aim of this study is to detect the factors impinging upon growthtrend and foreign trade of global fishery sector. To that end, data from 1990-2017 period of 10 countries meeting 72% of global fisheries and data from Turkey have been employed. In this study panel data analysis method has been applied by using 11 cross-section data and 28-time series. Importation and exportation models have thus been set. An increase by 100% in production of fisheries climbs exportation share by 15% and degrades importation share by 1%. 1-unit increase in income heightens importation by 8 units. Slowness in the growth rate of production of fisheries can be associated with supplying the vast majority of total production by only a few select countries thus threatening global exportation of fisheries. Turkey and relevant countries could gain exportation advantage by conducting a better analysis of their existing potential.

PDF

___

Akbay, C., Merak, Y., Yılmaz, H. & Gözek, S. (2013). Türkiye’de ailelerin su ürünleri tüketiminin ekonomik analizi. KSÜ Doğa Bilimleri Dergisi, 16(3), 1-7.
Akyol, O. & Ceyhan, T. (2010). Gökçeada (Ege denizi) kıyı balıkçılığı ve balıkçılık kaynakları. Su Ürünleri Dergisi, 27(1), 1-5.
Alçiçek, Z. (2009). Su ürünleri sektöründe sürdürülebilirlik. Biyoloji Bilimleri Araştırma Dergisi, 2(2), 35-40.
Anonymous. (2012). The state of world Fısheries and aquaculture. Alıntılama Adresi: http://www.fao.org/3/i2727e/i2727e.pdf (10.10.2020).
Aydın, M. & Karadurmuş, U. (2013). Trabzon ve Giresun bölgelerindeki su ürünleri tüketim alışkanlıkları. Karadeniz Fen Bilimleri Dergisi, 3(9), 57- 71.
Başçınar, N. S. (2007). Ülkemizdeki kabuklu ve yumuşakça su ürünleri üretimi ve ihracatı. Aquaculture Studies, 2007(2), 14-17.
Bayraktar, S., Ergün, S. & Ayvaz, Z. (2019). Ankara ve Çanakkale’de su ürünleri tüketim tercihleri ve alışkanlıklarının karşılaştırılması. Acta Aquatica Turcica, 15(2), 213-226.
Bellmann, C., Tipping, A. & Sumaila, U. R. (2016). Global trade in fish and fishery products: an overview. Marine Policy, 69, 181-188. DOI:10.1016/j.marpol.2015.12.019
Candemir, S. & Dağtekin, M. (2020). Türkiye su ürünleri üretimi ve yeterlilik endekslerinin tahmini. Acta Aquatica Turcica, 16(3), 409-415. DOI:10.22392/actaquatr.700858
Çeliker, S. A. (2006). Karadeniz bölgesi'nde su ürünleri avcılığı yapan işletmelerin sosyo-ekonomik analizi. Aquaculture Studies, 2006(3), 15.
Çolakoğlu, F. A., İşmen, A., Özen, Ö., Çakır, F., Yığın, Ç. & Ormancı, H. B. (2006). Çanakkale İlindeki Su Ürünleri Tüketim Davranışlarının Değerlendirilmesi. Su Ürünleri Dergisi, 23(3), 387-392.
Dağtekin, M. & Orhan, A. (2007). Doğu karadeniz bölgesinde su ürünleri tüketimi, ihracat ve ithalat potansiyeli. Aquaculture Studies, 2007(3), 14- 14.
Demir, O. (2011). Türkiye su ürünleri yetiştiriciliği ve yem sektörüne genel bakış-II. Süleyman Demirel Üniversitesi Eğirdir Su Ürünleri Fakültesi Dergisi, 7(1), 39-49.
Dereli, H., Çelik, R., Sayğı, H. & Tekinay, A. (2016). Manisa ili su ürünleri tüketim ve tercihleri üzerine bir araştırma. Aquaculture Studies, 16(2), 115-128.
Doğan, K. (1997). Su ürünleri sektörü Türk ekonomisinin neresinde. Su Ürünleri Mühendisleri Derneği Dergisi, 1, 15-17.
Düzgüneş, E. & Erdoğan, N. (2008). Fisheries management in the Black Sea countries. Turkish Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 8(1), 181- 192.
Emiroğlu, M. (2018). Türkiye'nin Su Ürünleri Üretimi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 31(1-2), 77-146.
FAO. (2017). FAO statistical yearbook 2017. Alıntılama Adresi: www.fao.org/docrep/015/i2490e/i2490e00.html (12.11.2017).
FAO. (2019). Fishing Statistics. Alıntılama Adresi: http://www.fao.org/fishery/statistics/en (21.02.2020).
Greene, W. H. (2003). Econometric analysis: Pearson Education India.
Hoşsucu, H., Tokaç, A., Kınacıgil, T., Tosunoğlu, Z., Akyol, O., Özekinci, U. & Ünal, V. (2001). Balıkçılık sektörünün İzmir ili içindeki işleyişi ve güncel sorunları. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Dergisi, 18(3-4), 437-444.
Kalaycı, Ş. (2010). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri (Vol. 5). Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
Koşar, İ. (2009). Türkiye'de balıkçılık istatistiklerinin iyileştirilmesi ve Avrupa Birliği uyum süreci. Su Ürünleri Dergisi, 26(2), 153-158.
Köse, S., Tokay, N., Baygar, S., Özer, T., Çolakoğlu, N. & Alçiçek, Z. (2010). Türkiye'deki su ürünleri işleme sektörünün durumu sorunları ve çözüm önerileri. Türkiye Ziraat Mühendisliği VII. Teknik Kongresi, 11, 15.
Kuşat, M. & Kuşat, N. (2019). Su ürünleri sektörü rekabet gücü analizi: türkiye ve 5 lider ülke örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi Eğirdir Su Ürünleri Fakültesi Dergisi, 15(1), 43-54.
Longer, C. (2000). Booming fish farrning ındustıy depleting World Fish supplies. Alıntılama Adresi: http://www.compassonline.org/pdf_files/PR_2000_6_28.pdf (14.07.2020).
Özdemir, N. (2019). Gıda ve tarım sektöründe küresel fırsatları takip etmek. Alıntılama Adresi: https://necmiozdemir.net/basin_kosesi/gida-ve-tarimsektorunde-kuresel-firsatlari-takip-etmek.html (08.02.2019).
Özuğur, A. K., Sarı, H. A., Gökdal, Ö. & Atay, O. (2019). Öğrencilerin balık eti tüketim düzeyleri ve tüketim alışkanlıklarının belirlenmesinde Çine MYO örneği. Mesleki Bilimler Dergisi (MBD), 8(2), 57-63.
Pazarlıoğlu, M. V. (2001). 1980-1990 döneminde Türkiye’de iç göç üzerine ekonometrik model çalışması. Paper presented at the Çukurova Üniversitesi 5. Ulusal Ekonometri ve İstatistik Sempozyumu, Adana.
Sağlam, N. E. & Samsun, S. (2018). Yozgat ili su ürünleri tüketim alışkanlıklarının belirlenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Eğirdir Su Ürünleri Fakültesi Dergisi, 14(1), 9-16.
Sarıözkan, S. (2016). Türkiye'de balıkçılık sektörü ve ekonomisi. Aquatic Sciences and Engineering, 31(1), 15-22.
Sayğı, H., Bayhan, B. & Hekimoğlu, M. A. (2015). Türkiye'nin İzmir ve Ankara İllerinde Su Ürünleri Tüketimi. Türk Tarım-Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, 3(5), 248-254.
Şenol, Ş. & Saygı, H. (2001). Su Ürünleri Tüketimi İçin Bir Ekonometrik Model. Su Ürünleri Dergisi, 18(3), 383-390.
Tatlıdil, F. F., Aktürk, D., Bayramoğlu, Z. & Fidan, H. (2009). Development trends of aquaculture in the world. Journal of Animal and Veterinary Advances, 8(11), 2291-2298.
Tekelioğlu, N., Kumlu, M., Yanar, M. & Erçen, Z. (2007). Türkiye’de su ürünleri üretimi sektörünün durumu ve sorunları. Türk Sucul Yaşam Dergisi, 5(8), 682-693.
Ünal, V. & Yercan, M. (2006). Türkiye'de Su Ürünleri Kooperatifleri ve Balıkçılar İçin Önemi. Su Ürünleri Dergisi, 23(1), 221-227.
Yerdelen Tatoğlu, F. (2013). Panel veri ekonometrisi: Stata uygulamalı. Beta Yayınları, İstanbul.
Yıldırım, Ö. & Okumuş, İ. (2004). Muğla ilinde su ürünleri yetiştiriciliği ve Türkiye su ürünleri yetiştiriciliğindeki yeri. Su Ürünleri Dergisi, 21(3), 361-364.
Yılmaz, S., Erdilal, R., & Kebapçıoğlu, T. (2009). Su ürünleri sektöründeki ekonomik organizasyonlardan üretici birlikleri. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 22(2), 223-232.
Yüngül, M., Harlıoğlu, A. G. & Bağcı, E. (2012). Elazığ’da su ürünleri sektörünün günümüzdeki durumu. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, 5(1), 91-94.