19. YÜZYILDA ÇUKUROVA TÜRKMEN AŞİRETLERİ I: CERİD VE TECİRLİLER
Cerid ve Tecirli aşiretleri, Dulkadir Türkmenlerini oluşturan boylardan ikisi olup, Maraş-Antakya taraflarında dolaşmaktadırlar. XVI. yüzyıl sonlarında Çukurova’da kışlamaya başlayan Cerid ve Tecirliler, gerek kışlaklarında gerekse yaylaya gidiş dönüşlerinde çevreye büyük zarar vermeye başlarlar. Bu nedenle Osmanlı idarecileri, XVII ve XVIII. yüzyılda bu iki aşireti iskân etmek için gayret gösterirler, fakat başarılı olamazlar. XIX. yüzyıl ortalarında Cerid ve Tecirli aşiretlerinin sebep olduğu problemler ve devletin iskân teşebbüsleri devam eder. Bilhassa 1855-1865 yılları arasında Osmaniye’de iskânları için bir hayli gayret gösterilir. Kısmî başarı elde edilse de, özellikle Tecirli aşiretinin zararları önlenemez. Nihayet 1865 yılında Fırka-i Islahiye adı verilen ve İstanbul’da hazırlanan bir ordu Çukurova’ya gönderilir. Fırka-i Islahiye bölgedeki göçebe aşiretleri iskân ederek devlet otoritesini yeniden sağlamıştır. Bu iskân faaliyetleri sırasında Cerid ve Tecirli aşiretleri “kadim kışlakları” olan Osmaniye ve çevresine yerleşmek zorunda kalırlar. Yaylaya çıkmaları yasaklanarak, köyler inşa ettirilir ve çiftçilik yapmaya mecbur bırakılırlar. Günümüzde Osmaniye-Ceyhan -Kadirli-Düziçi bölgesinde yaşayan nüfusun büyük kısmı Cerid ve Tecirli Türkmenlerine mensuptur. Çalışmamızda bu iskân süreci üzerinde durulacaktır
-
Cerid and Tecirli clans two clans of many that composed Dulkadir Turkmens were nomadic clans living in the surrounding of Maraş and Antakya. Cerid ve Tecirli clans who began to pass the winter in Çukurova at the end of XVI century started giving huge damages to their winter camping grounds (kışlak) and to the environment en route to their migration. For this reason the Ottoman administrators tried to settle these two tribes but could not do so during the XVII and XVIII centuries. In the mids of XIX century the Ottoman settlement policies had continued along with the problems caused by Cerid and Tecirli clans. Great efforts had been spend to settle them in Osmaniye especially between 1855 and 1865. In spite of partial success the harms of Tecirli clan could not be prevented. At the end an army called Fırka-i Islahiye was prepared in Istanbul and sent to Çukurova in 1865. Fırka-i Islahiye settled the nomadic tribes and brought back the State authority in the region. During these settlement activities Cerid and Tecirli clans had been forced to settle in Osmaniye which was their long lasted winter accommodation (kışlak). They had been banned to go to their summer camping grounds (yayla) and made to build villages and forced to farming. Today most of the populations live in Osmaniye-Ceyhan-KadirliDüziçi region belong to Cerid and Tecirli clans. In our work points out the settlement process
Keywords:
-,
___
- Arşiv Vesikaları:
- Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). İrade Meclis-i Vala 1256.
- BOA. İrade Meclis-i Vala, 24169
- BOA. İrade Meclis-i Vala 25130.
- BOA. İrade Dâhiliye 38360.
- BOA, A. MKT. MHM 24/117.
- BOA, A. MKT. MVL 119/ 28.
- BOA. A. MKT. UM 235/25
- BOA, A. MKT. UM 515/53
- BOA, A, MKT, UM 520/33
- BOA. A. MKT. UM 261/26.
- BOA. A. MKT. UM 515/53
- BOA. A. MKT. UM 334/77.
- BOA. A. MKT. UM 439/70.
- BOA. A. MKT. UM 558/ 61.
- Kaynak ve Tetkik Eserler:
- Ahmet Cevdet Paşa, Tezâkir III, (Yay. Haz. Cavid Baysun) Ankara 1991.
- Ahmet Cevdet Paşa, Mârûzât, (Yay. Haz. Yusuf Halaçoğlu), İstanbul 1980.
- Ahmet Refik; Anadolu’da Türk Aşiretleri, İstanbul 1930.
- ALTINOK, Baki Yaşar; “Rakka ve Orta Anadolu Ekseninde Bir Oymağın Tarihi (Cerıtler)”, http://www.ceritler.net/?page_id=2
- HALAÇOĞLU, Yusuf; “Fırka-i İslahiye ve Yapmış Olduğu İskan”, Tarih Dergisi Sayı 27.
- HALAÇOĞLU, Yusuf; XVIII. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nun İskân Siyaseti ve Aşiretlerin Yerleştirilmesi, Ankara 1997.
- SAKAOĞLU, Saim; Dadaloğlu, Kültür Bakanlığı Yay. Ankara 1986.
- SANSAR, M. Fatih; Fırka-i Islahiye ve Osmaniye, Osmaniye Valiliği Yayını, Osmaniye 2006.
- SAYDAM, Abdullah; “Orta Anadolu’daki Aşiretlerin İskânı (1839- 1853)”, Bayram Kodaman’a Armağan, Samsun 1993
- SÜMER, Faruk; “Ceridler”, Türk Dünyası Tarih Dergisi, S. 24, 1988
- SÜMER, Faruk; “Bozoklu Oğuz Boylarına Dair”, DTCFD, C.XI, S.1, Ankara 1953.
- SÜMER, Faruk; “XIX. Yüzyılda Çukurova’da İçtimaî Hayat”,Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, S. 48, 1987.
- TÜRKAY, Cevdet; Başbakanlık Osmanlı Arşivlerine Göre Osmanlı İmparatorluğu’nda Oymak Aşiret ve Cemaatler, İstanbul 1979
- YALMAN, Ali Rıza (Yalgın); Cenubda Türkmen Oymakları C.II, Ankara 2000, s. 350.
- ISSN: 2147-5210
- Başlangıç: 2011
- Yayıncı: Mehmet Yavuz ERLER