Küçük Luristan Atabeyliği'nde Kadın Bir Hükümdar: Devlet Hatun
Küçük Luristan Atabeyliği (Lur-i Kuçek), XII. ile XVI. yüzyıllar arasında Hürremabad merkez olmak üzere Batı İran’da kurulmuştur. Hanedan, kurucusu ve ilk emiri Şucâüddin Hurşid’ten dolayı Hurşidiler olarak da bilinmektedir. Siyasi çekişmelerin yoğun olduğu dönemlerde Luristan Atabeyliği, Türkmenlerin ve Moğolların baskılarına ve saldırılarına maruz kalmıştır. Hanedanın yöneticilerinden İzzeddin Muhammed’in kendinden sonra tahtını bırakacağı oğlu veya kardeşi olmadığından o ölünce atabeyliğin başına eşi Devlet Hatun geçmiştir. Hanedanın ilk kadın hükümdarı olan ve bir müddet yöneticilik yapan Devlet Hatun Moğol baskılarının devam etmesi üzerine tahtı kardeşi İzzeddin Hüseyin’e bırakmak zorunda kalmıştır. Araştırmamızdaki amaç, Ortaçağ İranı’nda yer etmiş bu kadın hükümdarın siyasi faaliyetlerini kaynakların verdiği bilgiler ışığında açıklamaktır.
Anahtar Kelimeler:
Luristan, Küçük Luristan Atabeyliği, Devlet Hatun
Dawlat Khatun: A Female Ruler In The Atabeg of Lesser Luristan
Lur-i Kuchuk or Atabeg of Lesser Luristan had established centered Hurremabad in West İran between 12th and 16th centuries. The dynasty is also known as Hurshidids because of its founder and commander Shucauddin Hurshid. Atabeg of Luristan was exposed to attacks of the Turkmen and Mongols during intensive political struggles. The ruler İzzeddin Mohammed did have not a son or a brother, therefore Dawlat Khatun started to reign the Luristan after his death. Dawlat Khatun who became the first female ruler had to relinquish from throne because of the Mongol pressure. Then her brother İzzeddin Hosein acceded to the throne. The aim of study is to explain with historical sources this female ruler’s political activities who made an impression in the Medieval İran.
Keywords:
Luristan Atabeg of Lesser Luristan, , Dawlat Khatun,
___
- Çetin, Seyfettin, Yâkût el-Hamevî’nin Mu‘cemü’l-Büldân Adlı Eserinde Kürtler, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Diyarbakır 2013.
- Ebü’l-Fidâ, Takvimü’l-Büldân, nşr. M.Le Baron Mac Guckın De Slane, Paris 1840.
- Ebn Haukal, Kitab-ı Mesalik-i Memalik, The Oriental Geography, Translated: William Ouseley, London 1800.
- Edmonds, Cecil John, Do Safarnama Derbareye Lorestan, nşr. İntisharat-ı Babak, Tahran 1342. ________________, , “Luristan: Pish-i-Kuh and Bala Gariveh.” The Geographical Journal, vol. 59, no. 5, 1922, pp. 335–356. JSTOR, www.jstor.org/stable/1780610. Gazi Ahmed Gaffari, Tarih-i Cihânârâ, neşir: Hasan Nerâki, Tahran 1343.
- Hamdullah Müstevfi Kazvini, Nuzhat-al-Kulûb, Translated: Guy Le Stange, E. J. Brill, Leyden 1919.
- _______________________, Tarih-i Güzide, Translated: Edward Browne, E. J. Brill, Leyden 1913.
- Jackson, Guida M., Women Rulers throughout The Ages,An Illustrated Guide, California 1999.
- Kurtuluş, Rıza, “Luristan”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C.27, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2003, s.227-228.
- ___________, “Lur-i Kuçek”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C.27, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2003, s.226-227. Mehmet Emin Zeki Bey, Meşahir-i Kurd u Kurdistan (Kürd ve Kürdistan Ünlüleri ), çev. Komisyon, Apec ve Öz-Ge Yayınları, İsveç 1995.
- Mernessi, Fatıma, The Forgetten Queens of Islam, translated: Mary Jo Lakeland, Minnesota Press, Minnesota 2006.
- Minorsky, V., “Luristan”, İslam Ansiklopedisi, C.7, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, s.79-80.
- Muinüddin Natanzi, Müntehabü’l Tevarih, nşr. İstihar, Tahran 1383.
- Öztuna, Yılmaz, Devletler ve Hanedanlar, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 2005.
- Spuler, Bertold, İran Moğolları, Siyaset, İdare ve Kültür İlhanlılar Devri (1220-1350), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1957.
- ____________, “Atabakan-e Lorestan”, Encyclopedia Iranica, erişim adresi: http://www.iranicaonline.org/articles/atabakan-e-lorestan, erişim tarihi: 08/05/2017.
- Strange, Guy Le, The Lands of The Eastern Caliphate, Mesopotamia, Persia and Central Asia From The Moslem Conquest to The time of Timur, Cambridge University Press, Cambridge 1905.
- Üçok, Bahriye, İslam Devletlerinde Kadın Hükümdarlar, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1965. ___________, “Kirman’da Müslüman Kutlug Devletinde İki Kadın Hükümdar”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Ankara 1961, C. 9, s.81-97.
- ISSN: 2587-2621
- Yayın Aralığı: Yılda 3 Sayı
- Başlangıç: 2017
- Yayıncı: Mehmet Ali KARAMAN