Mehmet Akif ÖZER, Burak ÖZMEN

Parlamenter ve Başkanlık Sistemleri Arasında Konumunu Arayan Bürokrasi

Bugün bürokrasi hala yönetim biliminin temel inceleme konularından birisi olmayı sürdürmektedir. Bunun temel nedeni kamu yönetiminin temel örgütlenme aracı ve yöntemi olmasıdır. Weber’in kuramlaştırdığı bürokrasi teorisi, birçok eleştiri almasına rağmen 21. yüzyılda dahi vazgeçilemez bir şekilde hem kamu hem de özel sektörde geçerliliğine devam etmektedir. Bürokrasinin gücü iş bölümü ve uzmanlaşma temelinde kurulmasından kaynaklanmaktadır. Otoriteyi merkezileştirmekte ve etkin bir hiyerarşik yönetim yapısı oluşturmaktadır. Bu nedenle de tarihsel süreçte özellikle kamu kuruluşlarının örgütlenmesinde belirleyici tek araç olmuştur. Ancak buna rağmen bürokrasi sistem değişikliklerinde mutlaka yeniden yapılanmaya da maruz kalmaktadır. Parlamenter sistemde bürokrasi oldukça güçlüdür ve zaman zaman bu durum bürokratik vesayete kadar gitmektedir. Başkanlık sisteminde ise seçilmiş başkanın gölgesinde kalabilmektedir. Her iki sistemde de bürokrasi güçler arasındaki ilişkilere göre kendine yer bulmaktadır. Sistem değişikliğinin sık yaşandığı ülkelerde bürokraside yaşanan kurumsal ve yapısal değişim de oldukça kapsamlı olmaktadır. Eğer ülkelerde partizanlıktan uzak, tamamen profesyonelliğe dayalı bir bürokratik kariyer sistemi oluşturulmuş ise, söz konusu değişim oldukça sınırlı kalmaktadır. Bu çalışmada bürokrasinin bu değişimini ve sürekli konum aramasını, parlamenter ve başkanlık sistemlerinde nasıl gerçekleştiğini sorgulamaya çalışacağız. Bu kapsamda; bürokrasi teorisini, parlamenter ve başkanlık sistemlerini genel hatları ile ele alıp, bürokrasiyi nasıl etkilediklerini inceleyeceğiz.

Anahtar Kelimeler:

Bürokrasi, Parlamenter sistem, Başkanlık Sistemi

PDF

___

Al, H. (2008), Yeni Kamu Yönetimi, Ülke Deneyimleri, Sakarya: Değişim Yayınları.
Altunok, H. (2016), “Atama Yetkisi ve Bürokrasi Siyaset İlişkisi Üzerine Bir Değerlendirme”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(14), s. 166-180.
Aykaç, B. (1997), Kamu Bürokrasisi ve Türk Kamu Personel Yönetiminde Bürokratik Eğilimler, Ankara.
Bendix, R. (1965), “Max Weber on Bureacracy”, Management, Reading toward a General Theory Ed; William WOLF, California, USA: Wadsworth Publishing Co.
Bezci, B. (2005), “Demokrasi ve Başkanlık Sistemi”, Yönetim Bilimleri Dergisi, 3(2), s. 77-91.
Deleon, L. and Denhardt, R. B. (2000), “The Political Theory Of Reinvention”, Public Administration Review, 60(2): s. 89-98.
Demir, F. (2011a), “Bürokrasi-Demokrasi İlişkisi ve Bürokratların Seçilmişlerce Kontrolü Sorunu”, Yönetim ve Ekonomi, 18(2), s. 63-84.
Demir, F., (2011b), “Bürokratik Kültür”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(2), 153-178.
Dereli, T. (1981), Organizasyonlarda Davranış, İstanbul: Ar Yayınları.
Eren, E. (1993), Yönetim Psikolojisi, İstanbul: Beta Yayıncılık.
Eroğul, C. (2004), Anatüzeye Giriş (“Anayasa Hukuku”na Giriş), (7. Baskı), Ankara: İmaj Yayıncılık.
Eryılmaz, B. (1993), “Kamu Bürokrasisinin Denetlenmesinde Yeni Gelişmeler”, Amme İdaresi Dergisi, 26(4), 81-106.
Eryılmaz, B. (2000), Kamu Yönetimi, İstanbul.
Gökçe, O. ve Şahin, A. (2002), “21. Yüzyılda Türk Bürokrasisinin Sorunları ve Çözüm Önerileri”, SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, (3), s. 1-27.
Gözler, K. (2011), Anayasa Hukukunun Genel Teorisi Cilt I (1. Baskı), Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
Gözübüyük, A. Ş. (2003), Anayasa Hukuku Anayasa Metni ve 11. Protokole Göre Hazırlanmış Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (12. Baskı), Ankara: Turhan Kitabevi.
Heeks, R. (2001), “Reinventing Government in the Imformation Age”, Richard Heeks (Ed.), Reinventing Government in the Imformation Age, England:Routledge.
Heper, M. (1996), “Bürokrasi”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, C.2, İstanbul: İletişim Yayınları.
Heper, M. (2003), “Osmanlı Türk Devletinde Bürokrasinin Siyasal Rolü, Kamu Yönetimi Kuramı Açısından Bazı Gözlemler”, Türkiye’de Kamu Yönetimi, Ed. B.Aykaç, Ş. Durgun, H. Yayman, Ankara: Yargı Yayınevi.
Hicks, H. and Gullet, C. R. (1981), Organizasyonlar: Teori ve Davranış, Çev. Besim Baykal, İstanbul: İİTİA Yay.
Hughes, O. (1998), Public Management & Administration, USA: ST.Martin’s Press.
Jun, J. and Rivera, M. A. (1995), “The Paradox of Transforming Public Administration”, American Behavioral Scientist, 41, 1: s. 132-148.
Kalağan, G. (2011), “1980 Sonrası Geleneksel Bürokratik Yönetim Paradigmasında Değişim Ve Yönetsel-Siyasal Yeniden Yapılanma Arayışları”, www.edergi.sdu.edu.tr (20.11.2011).
Kearney, R. C., Feldman, B. M. and Scavo, C. (2000), “Reinventing Government: City Manager Attitudes And Actions”, Public Administration Review, 60, 6: s. 535-549.
Kongar, E. (2003), “Toplumsal Yapı-Örgütsel Yapı İlişkileri Üzerine Bir Deneme”, Türkiye’de Kamu Yönetimi, Ed. B.Aykaç, Ş. Durgun, H. Yayman, Ankara: Yargı Yayınevi.
Kuzu, B. (2011), Her Yönü İle Başkanlık Sistemi. İstanbul: Babıali Kültür Yayıncılığı.
Örnek, A. (1984), “Siyasal Sistemlerde Memurların Durumu”, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 33(1), s. 291-305.
Örnek, A. (1998), Kamu Yönetimi. İstanbul: Meram Yay., 1998.
Özer, A. (1998), Başkanlık Hükümeti Sistemi ve Bu Sistemin Türkiye Açısından Uygulanabilirliği. (2. Baskı), Ankara.
Polatoğlu, A. (2001), Kamu Yönetimi, Genel İlkeler ve Türkiye Uygulaması, Ankara: METU Press.
Soysal, M. (2011), Anayasaya Giriş., İ. Ertuğrul. (Editör), Anayasaya Giriş Mümtaz Soysal’ın ve Kitabın Yargılanışı. Üçüncü Baskı. Ankara. İmge Kitabevi, s. 1-315.
Strunz, H. (1995), Administration, Public and Private Management Today, Frankfurt, Germany: Peter Lang GmbH.
Şahin, A. (2011), “Yönetim Kuramları Ve Motivasyon İlişkisi”, www.sosyalbil.selcuk.edu.tr/sosmak/makaleler (20.11.2011).
Şaylan, G. (1996), “Cumhuriyet Bürokrasisi”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, C.2, İstanbul: İletişim Yayınları.
Şaylan, G. (2000), “Kamu Yönetimi Disiplininde Bunalım ve Yeni Açılımlar Üzerine Düşünceler”, Amme İdaresi Dergisi, XXXIII, 2, (Haziran), 1-21.
Şen, M. L. (1998), “Yönetimde Yozlaşma”, Türkiye’de Yönetim Geleneği, Ed. Davut Dursun-Hamza Al, İstanbul: İlke Yayıncılık.
Taner, A. (2015), “Demokrasi, Hesap Verme Sorumluluğu ve Hükümet Modelleri”, Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 34(1), s. 71-92.
Tataroğlu, M. (2006), “Parlamenter ve Başkanlık Sistemlerinde Siyasi İktidar ve Bürokrasi İlişkileri ve Türkiye Açısından Bir Değerlendirme”, Yönetim ve Ekonomi, 13(1), s. 97-119.
Tataroğlu, M. (2016), “Yürütmede Etkinlik Bakımından Başkanlık Sisteminin Değerlendirilmesi”, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 5(1), 74-97.
Teziç, E. (2012), Anayasa Hukuku. (14. Baskı). İstanbul: Beta Yayıncılık.
TODAİE, (1972), İdarenin Yeniden Düzenlenmesi, Ankara: TODAİE Yayınları.
Turan, İ. (2005), “Başkanlık Sistemi Sevdası: Zayıf Temelli Bir Özle”., T. Ergül. (Editör). Başkanlık Sistemi, Ankara: Türkiye Barolar Birliği Yayınları, s. 113-124.
Turhan, M. (1989), Hükümet Sistemleri ve 1982 Anayasası. Diyarbakır: DÜHF Yayınları.
Tutum, C. (1994), Kamu Yönetiminde Yeniden Yapılanma, Ankara: TESAV Yay.
Üstüner, Y. ve Keyman, F. (2003), “Globalleşme, Katılımcı Demokrasi ve Örgüt Sorunu”, Türkiye’de Kamu Yönetimi, Ed. B.Aykaç, Ş. Durgun, H. Yayman, Ankara: Yargı Yayınevi.
Weber, M. (1987), “Legitimate Authority and Bureaucracy”, Organization Theory, Selected Readings, Second Edition, New York, USA: Penguin Books,.
Yavuz, B. (2008), Parlamenter Hükümet Sisteminde ve 1982 Anayasası’nda Başbakan. Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
Yıldırım, M. (2009), “Modernizm, Postmodernizm ve Kamu Yönetimi”, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, C.6, S.2.
Yıldırım, M. (2013), “Kamu Yönetiminin Kadim Paradoksu: Nepotizm ve Meritokrasi”, CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), 353-380.