Nasır NESANIR, Haluk DÜZKALIR, Gökay GÖKTOLGA, Fırat EKİN, Cem ERSİN, Erhan ESER

Manisa İli’nde bir sağlık ocağı bölgesi’nde sağlıkta eşitsizlikler

Bu kesitsel çalışmanın iki temel amacından birincisi, sosyal güvence, anne eğitimi, gelir ve sosyal statüden oluşan sosyoekonomik durumun sağlık düzeyi ve sağlık hizmeti kullanımı üzerine etkisini saptamaktır. Araştırmanın diğer amacı ise, bireysel sağlık düzeyi belirleyicileri üzerinde etkili olan sosyoekonomik göstergeler içinde en etkili olan değişken(ler)in hangileri olduğunu ortaya koymaktır. Çalışma Ocak 2004'te Manisa'da bir sağlık ocağı bölgesinde yürütülmüştür. Bölgedeki toplam hane sayısı 2130'dur. Örnek seçiminde "büyüklüğe orantılı küme örnek seçim yöntemi" ile seçilen 203 haneye ulaşılmış, yapılandırılmış bir anketin yüz yüze görüşme şeklinde uygulanması ile araştırmanın verileri toplanmıştır. Kadınların %33'ü ilkokulu bitirmemiş ya da okuryazar değil, hane reislerinin %86.2'sinin sosyal statüsü düşük, %49.5'inin sosyal güvencesi var. “Gelirim giderimden az” diyen hane %67.5'tir. Her hangi bir sağlık sorunu yaşayanların %80.3'ü sağlık hizmeti için hekim ya da bir sağlık kurumuna başvuruyor. Son bir ayda ayakta tanı ve tedavi gerektiren bir sağlık sorunu yaşayanlarda sağlık kurumuna başvurma %49.5, kronik hastalıkta düzenli doktor kontrolünde bulunma %32.6'dır. Sağlık hizmetlerine %79.8'i zor ulaştığını söylemiştir. 0-59 ay çocukların %60.6'sı tam aşılıdır ve bu yaş grubunda çocuk ölümü %4.4'tür. Sağlık hizmeti kullanımı ve sağlık düzeyi üzerine en etkili sosyoekonomik değişken annenin eğitimidir. Bunu hane reisinin sosyal statüsü, sosyal güvence ve gelir durumu izlemiştir.

Anahtar Kelimeler:

Sosyoekonomik faktörler, Birinci basamak sağlık hizmetleri, Türkiye

The inequalities in health in Manisa in a health center district

The first one of this study's two main purposes is to determine the impact of the socioeconomic situation composed of social security, mother education, income and social situation, on use of health services and health level. The other purpose of this study is to reveal the most effective variables that affect the socioeconomic indicators on the individual characteristics of health level. The study was conducted in a health center district in January 2004 in Manisa. The total number of the households was 2130. Probability proportional to size cluster sampling approach was used for the selection of the study sample. Data were collected from residents of 203 randomly selected households. Data were collected with a structured questionnaire. 33 per cent of women hadn’t graduated from primary school or they were illiterate; 86.2 per cent of householders had lower social status; 49.5 percent of householders had social security and 67.5 per cent of householders said that its income was less than its expenditures. 80.3 per cent of the study group that experienced any sickness episode have applied to a health services facility or a doctor. And 49 per cent of those who experienced any sickness episode during the last month have applied to a health services facility. 32.6 per cent of the persons that have chronic diseases is regularly under the control of a doctor. 79.8 per cent of the study group hardly have access to the health services. 60.6 per cent of 0-59 month children are fully vaccinated and 0-59 monthly children's mortality rate is 4.4 per cent. The most influential socioeconomic variable on using of the health services and health level is mother education. Householders’social situation, social security and income, follow this.

Keywords:

Socioeconomic Factors, Primary Health Care, Turkey,

___

1- Whitehead M. Eşitsizlik ve Sağlık: Kavram ve ilkeler. Ankara: Türk Tabipleri Birliği yayını; 2001 .s:5
2-Whitehead M. The consepts and principles of equity and health. International Journal of Health Services 1992;3:429-445.
3-Belek i. Sınıf Sağlık Eşitsizlik, istanbul: Sorun Yayın lan; 1998.
4-Erengin KH, Dedeoğlu N. Sağlıkta Eşitsizliğin Gösterilmesi. Toplum ve Hekim 1998;13(2): 105-109.
5-Wagsaff A. Paci R Doorslaer EV. On the measurement of inequalities in health. Social Science Medicine , 1991,33(5):545-557.
6-Mark S. Gilthorpe and Richard C. Wilson. Rural/urban differences in the association between deprivation and healthcare utilisation. Social Science & Medicine. 2003; 57/11):2055-2063.
7-Singh GK, Yu SM. Infant Mortalite in the United States: Trends, Differentials and Projeksion, 1950 through 2010. American Journal of Public Health 1995; 85(7):957-964.
8-Sundquist J, Johansson S. Indicators of socio-economic position and their relation to mortality in Sweden. Social Science Medicine. 1997; 45: 1757-1766. 32-Anson O, Sun S. Health inequalities in rural China: evidence from HeBei Province. Health&Place 2004; 10:75-84.
9-Sacker A, Firth D, Fitzpatrick R, Lynch K, Bartley M. Comparing health inequality in men and women: prespective study of mortality. 1986-96. British Medical Journal. 2000; 320: 13303-1307.
10-Bartley M. Health Inequalitis in France. International Journal Epidemiyology. 2001; 30: .628-631.
11-Ay Semra. Türkiye'de Kadın ve Çocuk Sağlığı ile İlgili Bazı Ölçütler ile Sosyoekonomik ve Sosyodemografik Değişkenler Arasındaki İlişki; Yüksek Lisans Tezi Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı A.D Manisa, 2001 s.155.
12-C.B.Ü.TF. 2003-2004 Öğretim Yılı Aralık-Ocak intörn Grubu Manisa Merkez 5 No'lu Sağlık Ocağı Kırsal Hekimlik Dosyası; Manisa, 2003
13-Boratav K. İstanbul ve Anadolu'dan Sınıf Profilleri. İstanbul: Türkiye Ekonomi ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayını; 19995. s.7-9.
14-Şenol YY, Belek İ. Antalya'nın iki Mahallesinde Bir Araştırma: Sağlıkta Eşitsizlik ve iki Yıllık Değişim Sonuçları. Sağlık ve Toplum 2002; (12)3:32-40
15-Pala K. Gemlik İlçe Merkezinde Kişilerin Hastalanma Sıklıkları ve Hekimlere Başvuruları. Toplum ve Hekim. 1997:12(81); 10-26.
16-Manisa Nüfus Ve Sağlık Araştırması 1999, Celal Bayar Üniversitesi Tıp Halk Sağlığı Anabilim Dalı. Manisa, 2001.
17-Belek İ. Sınıflar; Sağlık Düzeyleri, Sağlık Hizmeti Kullanımları ve Yararlandıkları Sağlık Kurumları. Antalya'da iki Bölge, Yedi sınıf. Toplum ve Hekim. 1999; 14 (1): 55-67.
18-Cilasun U. Çubuk ilçesi Birinci Bölgesinde Tedavi Hizmetlerinden Yararlanma ve Bunu Etkileyen Etmenler (Uzmanlık Tezi, 1979). Öztek Z. (ed) Araştırma Özetleri (Tezler 1968- 1979). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Toplum Hekimliği Enstitüsü Yayını. No: 11 1980.
19-Kaya S. Ankara Metropolitan Alanda Sağlık Bakım Hizmetlerinin Potansiyel ve Gerçekleşen Kullanılabilirliği. Toplum Hekim 1996;11(71):2-4.
20-Edvard G.S, Franklin W.G. Racial Differences in the Relationship Between Infant Mortality and Socioeconomic Status, Journal of Biosocial Science, 1996;28: 73-84.
21-Türkkan A. Uludağ Üniversitesi-Nilüfer Belediyesi Fethiye Halk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Bölgesinde Sosyoekonomik Açıdan Farklı iki Bölgede Sağlıkta Eşitsizlikler ve Bunu Etkileyen Etmenler. Doktora Tezi. Bursa 2005: 15,91.
22-Kim H, Chung W.J. Changes in morbidity and medical care utilization after the recent economic crisis in the Republic of Korea. Bulletin of the World Health Organization 2003, 81(8).
24-Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü. Ankara: Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması 2003 Temel Bulguları. 2005. s.12.
25-Ay S, Eser E, Özcan C. Türkiye'de Kadın ve Çocuk Sağlığı ile İlgili Bazı Ölçütler ile Sosyoekonomik ve Sosyodemografik Değişkenler Arasındaki İlişki: Bir Ekolojik Çalışma. Toplum Hekim2004;19(2):83-91.
26-De Souza T, Cufino E, Peterson K. Variations in infant mortality rates amoung municipalities in the State of Ceara, Northeast Brazil: an ecological analysis. Internatioal Epidemiological association 1999, 28:267-275.
27-Fotso J.C, Defo B.K. Socioeconomic inequalities in early childhood malnutrisition and morbidity: modification of the household-level effects by the community SES. Health&Place 2005, 11:205-225.
28-Botting B. Mortality in childhood. In: Drever F, Whitehead M (eds). Health Inequalities. London: Office for National Statistics, 1997.
29-Salmond C, Crampton R Deprivation and Health. In: Howden-Chapman P (ed.). Social Inequalities in Health: New Zealand 1999. Wellington: Ministry of Health, 2000, p. 9-64.
30-Tunçomağ K. Sosyal Güvenlik Kavramı ve Sosyal Sigortalar. İstanbul: Beta Yayınları; 1988. s.5
31-Düzgün E, Aytekin AH, Özkan G, Kıyak M, Erbaydar T. Sosyoekonomik Düzeyi Farklı İki Bölgede Yaşayan İnsanların Sağlığı Algılayışları ve Sağlık Hizmetini Kullanımları. I.Ulusal Sağlığı Geliştirme ve Sağlık Eğitim Sempozyumu Kitabı. Ankara, 2004
32-Marmot M. The Influenze of Income on Health: Views of an Epidemiologist Health Affairs, 21:31-46,2002.
33-Yardım M, Özcebe H. Sağlıkta Eşitsizliklerin Saptanması ve İzlenmesinde Hangi Sosyoekonomik Düzey Göstergesi? IX. Ulusal Halk Sağlığı Kongre Kitabı. Ankara, 2004.
34-Sosyoekonomik Konumda ve Sağlıkta Sınıfsal Eşitsizlikler Antalya'da Beş Yıllık Bir Araştırma. Ankara: Türk Tabipleri Birliği Yayınları; 2004. s.25
35-Erhan Eser, Gönül Dinç, Ahmet Murat Oral, and Cemil Özcan. Contrasting Children and Women's Health andthe Determinants of Health in a Small-Sized City. Journal of Urban Health: Bulletin of the New York Academy of Medicine, doi:10.1093/jurban/jti118. (Dergide yayınlanmak üzere kabul edilmiş bir çalışma).

ISSN: 1300-0853
Yayın Aralığı: Yılda 6 Sayı
Başlangıç: 1992
Yayıncı: TÜRK TABİPLERİ BİRLİĞİ

Arşiv