Gönüllü Sterilizasyonda Eş Onayı: Bir Üreme Hakkı İhlali mi?

Üreme hakları bireylere, üreme yeteneğine, bu yeteneği ne zaman ve nasıl kullanacaklarına karar verme özgürlüğü sağlar. Temel insan haklarından destek alınarak Uluslararası Aile Planlaması Federasyonu tarafından belirlenen on iki üreme hakkı, üreme sağlığı/cinsel sağlık hizmetlerinin yaşam boyunca herkese eşit bir biçimde sunulmasını önemser. Bu haklar kapsamında sağlanan hizmetlerden biri, aile planlaması hizmetlerinden olan gönüllü sterilizasyonun herkese sunulmasıdır. Eşin, gönüllü sterilizasyon için izin vermesinin gerekliliği, kadının üreme haklarından olan özgürlük, eşitlik, çocuk sahibi olup olmamaya ve zamanlamasına karar verme hakkı gibi bir takım haklarının ihlaline neden olmaktadır. Oysaki bir kadının kendi yaşamı ile ilgili karar verebilmesi, üreme kararı üzerinde kendi kararlarını verebilmesi ile yakından ilgilidir. Gönüllü sterilizasyonda eş imzası aslında hem kadın hem de erkek için üreme hakları ihlaline neden olmaktadır. Ancak ülkemizde tüp ligasyonu ve vazektomi oranlarına bakıldığında, vazektomi oranının çok düşük olduğu, tüp ligasyonun ise sık kullanılan yöntemler arasında yer aldığı görülmektedir. Bu durum teorik olarak var olmakla birlikte uygulamada erkeklerin herhangi bir mağduriyet yaşamadıklarını göstermektedir. Bu nedenle bu derlemede, ülkemiz yasalarındaki gönüllü sterilizasyonun mevcut durumu ele alınarak kadının üreme haklarının ihlaline olan etkisinin incelenmesi amaçlanmıştır.

Spousal Consent to Voluntary Sterilization: Does It Constitute a Violation of Reproductive Right?

Reproductive rights provide individuals with the freedom to decide on their reproductive ability and when and how to use this ability. Twelve reproductive rights, determined by the International Planned Parenthood Federation getting support from fundamental human rights attach importance to ensuring the provision of reproductive health/sexual health services equally to every individual throughout their lives. One of the services provided under these rights is to make voluntary sterilization, which is a family planning service, available to everyone. The requirement of the spouse's consent to voluntary sterilization causes the violation of the woman's certain reproductive rights such as freedom, equality, the right to decide whether and when to have a child. But, the ability of a woman to decide about her own life is closely related to her reproductive freedom. In fact, the spouse's consent to voluntary sterilization leads to the violation of reproductive rights for both men and women. However, when the tubal ligation and vasectomy rates in our country are examined, it is seen that the vasectomy rate is very low and tubal ligation is among commonly used methods. Although this status exists in theory, it reveals that males don't experience any kind of adversity in practice. For this reason, in this review, it was aimed to examine the current situation of voluntary sterilization under the laws in our country and to investigate its influence on the violation of women's reproductive rights.

PDF

___

1. Sağlık Bakanlığı Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü . Üreme Sağlığına Giriş Katılımcı Rehberi. 1. Baskı. Ankara; 2009.
2. Sert G. Vakalarla Türkiye’de Üreme Hakları. 1. Baskı. İstanbul: İnsan Kaynağını Geliştirme Vakfı; 2012.
3. United Nations Population Fund Organisation, Danish Institute For Human Rights, United Nations Human Rights. Reproductıve Rights Are Human Rights A Handbook For National Human Rights Institutions. United Nations; 2014. 229 p.
4. Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Kadın ve Üreme Sağlığı Daire Başkanlığı. Aile Sağlığı Hizmetlerinde Kadın ve Üreme Sağlığı İzlem ve Danışmanlığı. Şencan İ, Keskinkılıç B, Sanisoğlu S, Kabasakal A, Çalışkan D, Aslantekin Özçoban F, et al., editör. Ankara; 2017. 200 p.
5. Sert G. Üreme Haklarının Yasal Temelleri ve Etik Değerlendirme. 1. Baskı. İstanbul: İnsan Kaynağını Geliştirme Vakfı; 2013. 179 p.
6. Erbaş R. Türk ceza hukuku açısından kısırlaştırma. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 2015;73(1):91–128.
7. Sağlık Bakanlığı Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü. Aile Planlaması Danışmanlığı Katılımcı Kitabı. Ankara; 307-309 p.
8. Engender Health. Law and Policy Highlights: In:Contraceptive Sterilization: Global Issues and Trends. First edition. 2002. p. 87–106.
9. Aşçı Ö, Gökdemir F. Etik yönleriyle üreme hakları ve cinsel haklar. Türkiye Klin J Obs Womens Heal Dis Nurs-Special Top 2017;3(3):151–62.
10. Özberk E. Nüfus Politikaları Ve Kadın Bedeni Üzerindeki Denetim. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi Ankara; 2003.131.
11. Nüfus Planlaması Hakkında Kanun http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/ 1.5.2827.pdf (14.04.2018).
12. Rahim Tahliyesi ve Sterilizasyon Hizmetlerinin Yürütülmesi ve Denetlenmesine İlişkin Tüzük http://www.istanbulsaglik.gov.tr/w/mev/ mev_tuz/rahim_tahliyesi.pdf (14.04.2018)
13.Atasay B, Arslan S. Anne ve Yenidoğan Hakları Barselona Deklarasyonu. Sted. 2001;10(12):457– 9.
14. İkizler M. Eşleri̇n çocuk sahi̇bi̇ olma konusunda uyuşmazlığa düşmesi̇. TBB Derg. 2017;132:165– 82.
15. Küçük F. Kısırlaştırma ve hadımlaştırma. İstanbul Barosu Dergisi 2017;91(3):150–163.
16. Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Uluslararası Sözleşmesi https://www.unicef.org/turkey/cedaw/_gi18.html (14.04.2018)
17. World Health Organization. Sexual Health, Human Rights And The Law. First edit. Geneva.; 2015. 76 p.