Pintilik mi Fakirlik mi: Mihaliçli Bedrî’nin Cimrilik Gazeli ve Gazeldeki Cimrilik Kavramı

Hakkındaki bilgileri Latîfî Tezkiresi’nden edindiğimiz Bedrî, tahminen XV.-XVI. yüzyıllarda yaşamıştır. Latîfî, Mihaliç taraflarından garip bir şahıs olduğunu ve fakir bir hayat sürdüğünü belirttiği Bedrî’den bir şiir örneği de verir. Bu şiir şairin hâlinden haber veren “cimrilik” redifli bir gazeldir. Şiirin redifinde geçen “cimrilik”, bugünkü Türkçedeki gibi “eli sıkılık, pintilik” anlamında değil, “fakirlik” manasında kullanılmıştır. Bedrî, bu şiirinde kendi fakirliği üzerinden fakirlik anlamında kullandığı “cimrilik” kavramını mizahi hatta ironik bir dille işler. Fakirliğin doğuştan beri yakasını bırakmadığını söyleyen şair, fakirlik yüzünden güzel sevgilinin kendisinden kaçtığından yakınır. Annesinden babasından kendisine miras olarak sadece fakirlik kaldığını belirten şair, fakirlikten karpuz bile yiyemediğini, hıyarı (salatalığı) gözüne sürme diye çektiğini mizahi bir tarzda anlatır. Fakirlik evde de dışarıda da şairde itibar bırakmamıştır. Son beyitte ise Bedrî, fakirliğin kendisi ile (Bedrî gibi bir şaire sahip olmakla) övündüğünü, böyle bir şairin bile fakir olması sayesinde iftihar edebildiğini belirterek fakirliğine hoşça bir anlam yükler. Bedrî’nin bu gazeli, devrinin fakir bir şairinin penceresinden fakirlik kavramına mizahi tarzda düşülmüş dikkate değer bir haşiyedir.

Anahtar Kelimeler:

Bedrî, cimrilik, fakirlik, gazel, Latîfî Tezkiresi

STINGINESS or POVERTY: MİHALİÇLİ BEDRÎ’S STINGINESS GHAZEL and THE CONCEPT of STINGINESS in the GHAZEL

Bedrî, whose information we obtained from the Tezkire of Latîfî, lived in the 15th-16th centuries. Latîfî also gives an example of a poem from Bedrî, who was a strange person from the Mihalic side and lived a poor life according to him. This poem is a ghazel with a redif (repeated voice) "cimrilik” (stinginess/poverty) that informs the poet’s condition. "Cimrilik", which is mentioned in the repeated voice of poem, was used not in the sense of "parsimony" as in today's Turkish, but in the meaning of "poverty". In this poem, Bedrî humorously or even ironically deals with the concept of "cimrilik" that he uses in terms of poverty through his own poverty. The poet, who says that poverty has haunted him since birth, complains that his beautiful lover has run away from him because of poverty. Stating that only poverty remains as a heritage from his mother and father, the poet humorously describes how he could not even eat watermelons because of poverty, and that he tinged with kohl by using a cucumber so that he could not put it in his eyes. Poverty has not left a reputation in the poet, both at home and outside. In the last couplet, Bedrî attributes a pleasant meaning to his poverty by stating that poverty is proud of himself Bedri's this ghazel is a remarkable note written on the concept of poverty in a humorous manner from the window of a poor poet of his time.

Keywords:

Bedri, ghazel, poverty, stinginess, Tezkire of Latifi,

PDF

___

Ahmed-i Dâ’î (2001). Ahmed-i Dâ’î Divanı (metin-gramer-tıpkıbasım) (I. cilt). Hazırlayan: Mehmet Özmen. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Aksoyak, İsmail Hakkı (2015, 13 Mayıs). “Bedrî”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Güncelleme tar.: 05.11.2020. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/bedri-mddort (erişim: 20.02.2022).
Ayverdi, İlhan (2011). Misalli Büyük Türkçe Sözlük – Kubbealtı Lugatı. Kubbealtı iktisadi İşletmesi.
Cebecioğlu, Ethem (2014). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. Ankara: Otto Yayınları.
Dervîş Muhammed Yemînî (2002). Fazîlet-nâme (Giriş – İnceleme – Metin) (I. cilt). Hazırlayan: Yusuf Tepeli. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Devellioğlu, Ferit (2007). Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.
Güvâhî (1990), Pend-nâme, Hazırlayan: Mehmet Hengirmen. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Hayretî (1981). Dîvânı. Hazırlayan: Mehmed Çavuşoğlu – M. Ali Tanyeri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
İsen, Mustafa (2014, 13 Nisan). “Güvâhî”, Türk edebiyatı isimler sözlüğü. Güncelleme tar.: 04.12.2020. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/guvahi-mehmed (erişim: 28.05.2021)
Kallek, Cengiz (2006). “Müd”, TDV İslam Ansiklopedisi (31. cilt, ss. 457-459), C. 31, s. 457-459. İSAM.
Kanar, Mehmet (2015). Farsça Türkçe Sözlük. İstanbul: Say Yayınları.
Keleş, Reyhan (2016). Divan Şiirinde Âyet ve Hadis İktibasları. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
Latîfî. (2018). Tezkiretü’ş-Şu‘arâ vü Tabsıratu’n-Nuzamâ. Hazırlayan: Rıdvan Canım. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı E-Kitap.
Mesîhî (2014). Mesîhî Dîvânı. Hazırlayan: Mine Mengi. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
Mütercim Âsım Efendi. (2009). Burhân-ı Katı. Hazırlayanlar: Mürsel Öztürk - Derya Örs. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Pala, İskender (2020). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınları.
Steingass, F. (2005). Persian-English Dictionary. İstanbul: Çağrı Yayınları.
Şemseddin Sâmî. (1989). Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: Enderûn Kitabevi.
Şükûn, Ziya (1984). Farsça-Türkçe Lûgat - Gencîne-i güftâr / Ferheng-i Ziyâ. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Tebdiz (t.y.).Yayım. Tarih ve Edebiyat Metinleri Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlüğü. http://tebdiz.com
Tulum, Mertol (2011). XVII. Yüzyıl Türkçesi ve Söz Varlığı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Türk Dil Kurumu (2009). Yayım. Tarama Sözlüğü II (3. baskı, s. 774-775).