Aybige Ebru SARIÇAY, Belgin ARSLAN CANSEVER

TANZİMAT DÖNEMİNDE TOPLUMSAL DEĞİŞME VE EĞİTİM ÜZERİNE

XVIII. yüzyıl, Osmanlı İmparatorluğu’nun Batı karşısında toprak kaybetmeye başladığı bir dönemdir. Toprak kaybı, cihad politikasını benimsemiş bir devlet için gelir kaybı anlamını da taşımaktaydı. Söz konusu kayıplarla birlikte eş zamanlı olarak, devletin Batı’dan geri kaldığı görüşü bazı aydınlar tarafından dile getirilmeye başlanmıştır. Bu doğrultuda devletin devamını sağlamak amacıyla çeşitli kurumların Batı tarzında düzenlenmesi gerektiği fikri ön plana çıkmıştır. Bu düzenlemeler ilk olarak askeri alanda görülmüş ve bu alanda kapsamlı değişikliklere gidilmiştir. Tanzimat dönemine gelindiğinde ise düzenlemelerin sadece askeri alanda olmasının yetersizliği anlaşılmıştır. Bu dönemde yenileşme hareketlerinin toplumun bütün kurumlarına yayılması fikri benimsenmiştir. Tanzimat döneminde eğitim kurumu da yenileşme hareketlerinin görüldüğü kurumlardan birisidir. Bu dönemde eğitimin sistematik hale getirilmesi, eğitim aracılığıyla toplumda ortak bilinç oluşturma isteği, örgün eğitimin derecelendirilmesi gibi yenileşme hareketleri gerçekleşmiştir. Bu bağlamda çalışmada, siyasi ve sosyal alandaki yenilik hareketlerinin eğitim kurumuna yansımaları ve bu yenilik hareketlerinin toplumsal değişme üzerindeki rolü ele alınmıştır. Tanzimat döneminde yaşanan gelişmeleri anlamanın, bu dönemden sonra gelen düzenleme ve değişimlere yol gösterici olması bakımından önemli olduğu düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Tanzimat dönemi, Toplumsal Değişme, Eğitim

Social Change and Education in the Tanzimat Period

XVIII. The 19th century is a period when the Ottoman Empire began to lose territory against the West. The loss of territory also meant a loss of income for a state that adopted the jihad policy. Simultaneously with the said losses, the view that the state was left behind from the West began to be expressed by some intellectuals. In this direction, the idea that various institutions should be organized in a Western style in order to ensure the continuation of the state came to the fore. These regulations were first seen in the military field and extensive changes were made in this field. When it came to the Tanzimat period, it was understood that the regulations were only in the military field. In this period, the idea of spreading the innovation movements to all institutions of the society was adopted. Educational institution is one of the institutions where innovation movements are seen. In this period, innovation movements such as the systematization of education, the desire to create a common consciousness in the society through education, and the grading of formal education took place. In this context, the reflections of the innovation movements in the political and social field on the educational institution and the role of these innovation movements on social change are discussed. Understanding the developments in the Tanzimat period is important in that it guides the regulations and changes that followed this period.

Keywords:

The Tanzimat Period, Social Change, Education,

PDF

___

Aslan, K., Aslan, N. Ve Arslan Cansever, B. (2012). Eğitim Bilimine Giriş, Ankara: Pegem Akademi.
Abadan, Y. (2011). Tanzimat Fermanı’nın Tahlili. H. İnalcık & M. Seyitdanlıoğlu (Ed.), Tanzimat Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu İçinde (S. 57-88). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Akyüz, Y. (1991), “Tanzimat Döneminde Ailenin Eğitim Görevlerine İlişkin Yeni Görüşler”, Türk Aile Ansiklopedisi, Başbakanlık Yay., Ankara, C.2, Ss. 439- 445.
Akyüz, Y. (1999). Türk Eğitim Tarihi, Başlangıçtan 1998’e (Gözden Geçirilmiş 3. Baskı) İstanbul: Alfa Yayınları.
Akyüz, Y. (2013). Türk Eğitim Tarihi M.Ö. 1000 - M.S. 2013. ISBN: 978-9758792399. Yayınevi: Pegem Akademi Yayıncılık.
Bayrak, C. (1992). Eğitim Yüksek Okullarında Örgütsel Değişme. Eskişehir: 210 Sosyoloji Dergisi Sayı:40 Yıl: 2019 Anadolu Üniversitesi Yayınları. No: 547.
Bayrakdar, M. (2016). İslam Felsefesine Giriş (16. Baskı). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Berkes N. (2017). Türkiye’de Çağdaşlaşma (24. Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Coşkun A. (2020). Eğitim Sosyolojisi, İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi.
Demir, Ş. (2010). Tanzimat Dönemi Eğitim Politikalarında Osmanlıcılık Düşüncesinin Etkisi . Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi , 9 (31) , 284-294 .
Doğan, İ. (2018). Eğitim Sosyolojisi, Ankara: Nobel Yayınevi.
Elgin F. H. (1972) . Social Science, New York : The Macmillan Company.
Erdogan, İ. (2002) Eğitimde Değişim Yönetimi. Ankara: Pegem A Yayıncılık. I.Baskı.
Giddens, A. (2000). Sosyoloji, (Yayına Hazırlayan: H. Özel Ve C. Güzel). Ankara: Ayraç Yayınları.
Kazamias, A. (1966). Education and the Quest for Modernity in Turkey. London : George Allen& Unwin Ltd.
Kızılçelik, S. ve Diğerleri. (1996). Eğitim Sosyolojisi. Ankara: Saray Medikol Yayıncılık.
Lewis, B. (1999). Tanzimat ve Sosyal Eşitlik (Çev. M. Yazıcı). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Mardin, Ş. (2005). Türk Modernleşmesi Makaleler 4 (Der. M. Türköne & T. Önder). İstanbul: İletişim Yayınları.
Özkalp, E. (2011). Sosyolojiye Giriş. Bursa : Ekin Yayınları.
Öztürk, H. (1993). Eğitim Sosyolojisi. Ankara: Hatipoğlu Yayınları.
Sağ, V. (2003). Toplumsal Değişim ve Eğitim Üzerine, C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, Mayıs 27(1), Ss. 11-25, Http://Eskidergi.Cumhuriyet.Edu.Tr/Makale/79.Pdf
Sullivan, L. (Ed.). (2009). Social Change. The Sage Glossary of the Social and Behavioral Sciences. Thousand Oaks: Sage Publications.
Sunar, L. (2015). Toplumsal Değişimi Açıklamak: Temel Kavram Ve Kuramlar. L. Sunar (Ed.), Türkiye’de Toplumsal Değişim (2. Baskı). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık. Ss. 1-35.
Taş, K. (2002). Tanzimat Ve Batılılaşma Hareketlerine Sosyolojik Bir Yaklaşım. İlahiyat Fakültesi Dergisi, (7). 87-94.
Tekeli, İlhan. (1980), Toplumsal Dönüşüm ve Eğitim Tarihi Üzerine Konuşmalar, TMMOB Mimarlar Odası Yayınları, Ankara
Tezcan, M. (1984). Eğitim Sosyolojisi, Kuram Ve Sorunlar (3. Baskı). Ankara: Çağ Matbaası.
Tezcan, M. (1995). Sosyolojiye Giriş. (4. Bs.). Ankara: Feryal Matbaası.
Tezcan, M . (1998) Toplumsal Değişme ve Eğitim. Ankara: A.Ü. Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları.
Tunaya, T.Z. (1999). Batılılaşma Hareketleri. İstanbul: Yeni Gün Yayınları.
Ülken, H. Z. (1969). Sosyoloji Sözlüğü. (S. 42). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Vahapoğlu, M.Hidayet (2005), Osmanlı’dan Günümüze Azınlık ve Yabancı Okullar, İstanbul: Meb Yayınları.