Satı GÜL KAPISIZ, Elif GÖKÇEARSLAN ÇİFCİ, Ezgi ARSLAN ÖZDEMİR

32025

PANDEMİDE SAĞLIK ÇALIŞANLARININ DENEYİMLEDİKLERİ PSİKOSOSYAL SORUNLARIN EKOLOJİK PERSPEKTİFTEN DEĞERLENDİRİLMESİ

İnsanlık tarihi boyunca, birçok kez pandemileri deneyimlemiştir. Fakat Dünyanın güncel olarak yakinen deneyimlediği son pandemi olan covid-19’un tarihsel geçmişine göre daha derin, çok boyutlu ve farklı etkileri ortaya çıkmıştır. Covid-19 pandemisi dünyanın neoliberal döneminde sosyal devletin sorumluluğun azaltılmaya çalışıldığı, derinleşen gelir eşitsizliği ve yoksulluk ile mücadele edilen, sağlıksız ve aşırı kalabalık kentlerin hızla çoğalıp seyahat olanaklarının ve ticaretin ileri derecede küreselleştiği üretimin, tüketimin ve yaşamın hızlanması, sağlık hizmetlerinin özelleştirilmesi ve sağlığın bir meta haline geldiği bir döneme denk gelmiştir. Bu nedenle tıbbi etkilerinin dışında psikolojik, sosyal ve ekonomik anlamda farklı deneyimler yaşanmıştır. Bu deneyimler içinde en ağır fiziksel, sosyal ve psikolojik etkiyi yaşayan gruplardan biri de sağlık çalışanları olmuştur. Bu değerlendirme kapsamında sağlık çalışanlarının pandemiden etkilenme durumları ekolojik yaklaşım çerçevesinde fiziksel, duyuşsal, bilişsel, sosyal, ekonomik ve tinsel boyutları ile değerlendirilmiş olup sağlık çalışanlarının toplumun diğer kesimlerine göre pandemi sürecinden derinden etkilendikleri ve özellikle aşırı strese bağlı olarak baş etme mekanizmalarında aksaklıklar yaşandığı görülmüştür. Önleyici hizmetler geliştirilmediği taktirde uzun vadede ise yönetimi güçleşecek derin psikososyal etkiler yaşayacakları görülmektedir.
Anahtar Kelimeler:

pandemi, sağlık çalışanları, covid-19, ekolojik yaklaşım, ruh sağlığı

Analysing Psychosocial Problems Experienced by Health Workers in the Pandemic by Ecological Point of View

Throughout human history, it has experienced pandemics many times. However, the covid-19, which is the last pandemic that the world has experienced closely had deeper, multidimensional, and different effects. The Covid-19 pandemic had come forward in the neoliberal era of the world, where the responsibility of the social state is tried to be reduced, deepening income inequality and poverty and caused unhealthy and overcrowded cities, and trade became highly globalized, acceleration of production and consumption, and privatization of health services. For this reason, apart from the covid-19’s medical effects, different psychological, social, and economic experiences have been emerged. Among these experiences, one of the groups that experienced the heaviest physical, social, and psychological impact was healthcare professionals. Within the scope of this evaluation, the health workers' impact from the pandemic was evaluated in terms of physical, emotional, cognitive, social, economic, and spiritual dimensions within the framework of the ecological approach, and it was observed that health workers were deeply affected by the pandemic process compared to other segments of the society and there were problems in coping mechanisms, especially due to excessive stress. If preventive services are not developed, it is seen that they will experience deep psychosocial effects that will become difficult to manage in the long term.
Keywords:

pandemic, health workers, covid-19, ecological approach, mental health,

PDF

___

  • Adams, J. G., & Walls, R. M. (2020). Supporting the health care workforce during the COVID-19 Global Epidemic. JAMA, 323(15), 1439. https://doi.org/10.1001/jama.2020.3972
  • Aloğlu, N., & Gecdi, T. (2021). Investigation of the emotions of health personnel during the pandemic process in terms of some variables. Gevher Nesibe Journal IESDR, 6(12), 29–39. https://doi.org/10.46648/gnj.196
  • Altınışık Ergur, G., Nuhoğlu, Ş., Çobanoğlu, C., Çetin, N., Bostan, P., & Ergur, A. (2021). Adanmışlıktan tükenmişliğe, tükenmişlikten vazgeçişe: covid-19 pandemisi’nde ı̇ stifa eden/emekli olan hekimlerin çığlığı. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 41(1), 73–102. https://doi.org/10.26650/sj.2021.41.1.0078
  • Altieri, M.A., Nicholls, C.I. (2020). Agroecology and the emergence of a post COVID- 19 agriculture. Agric Hum Values 37, 525–526. https://doi.org/10.1007/s10460-020- 10043-7
  • Ardebili, M., Naserbakht, M., Bernstein, C., Alazmani-Noodeh, F., Hakimi, H., & Ranjbar, H. (2021). Healthcare providers experience of working during the COVID-19 pandemic: A qualitative study. American Journal of Infection Control, 49(5), 547–554. https://doi.org/10.1016/j.ajic.2020.10.001
  • Atılgan, B., Çelik, N., Elçin, M., & Turan, S. (2022). Covid-19 pandemic experiences of residents: A qualitative study. Tıp Eğitimi Dünyası, 21(64), 91–108. https://doi.org/10.25282/ted.1092139
  • Avcı, S., & Yağcı, İ. (2021). Covid-19 pandemisi döneminde acil servis çalışanlarının psikolojik durumları. Bozok Tıp Dergisi, 11(1), 49–55. https://doi.org/10.16919/bozoktip.778738
  • Aykut, S., Soner, A., S. (2020). Kovid-19 pandemisi ve travma sonrası stres bozukluğu temelinde sosyal hizmetin önemi. Toplumsal Politika Dergisi, 1(1), 56-66.
  • Bal, B., Ateş, T., Öztürk, H., & Çolak, Z. (2022). Covid-19 salgın döneminde sağlık çalışanlarının algıladıkları sosyal destek ile durumluk kaygı düzeyleri arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 11(1), 34- 43. https://doi.org/10.37989/gumussagbil.887417
  • Bayat, D., & Polat Olca, S. (2023). Covid 19 pandemisinin hemşirelerin psikolojik sağlamlık anksiyete ve depresyon düzeylerine etkisi. Health Care Academician Journal, 10(1), 146–154. https://doi.org/10.52880/sagakaderg.1201781
  • Baykal, B., Gündoğdu, T. (2022). Covıd 19 pandemisi ve sağlık çalışanlarının motivasyonu. Içinde Z. Karacagil (Ed.), Sosyal bilimlerde güncel tartışmalar 10,186– 210. Ankara, Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
  • Bişkin Çetin, S., & Sözel, H. (2021). COVID-19 sürecinde sağlık çalışanlarının ölüm kaygısı düzeyleri. Eskişehir Med J., 2(2), 74–81.
  • Buckley, C., Wee, S., & Qin, A. (2020). China’s doctors, fighting the coronavirus, beg for masks. The Newyork Times.
  • Çavuşoğlu B.C. & Kaya Y. (2022). Koronavirüs (covıd-19) pandemisinde sağlık çalışanlarının kaygı düzeyleri, baş etme becerileri ve psikolojik sağlamlıkları arasındaki ilişki. YOBU Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 3(2), 160-176
  • Derezotes, D. S. (2000). Advanced generalist social work practice. SAGE.
  • Dong, Z.-Q., Ma, J., Hao, Y.-N., Shen, X.-L., Liu, F., Gao, Y., & Zhang, L. (2020). The social psychological impact of the COVID-19 pandemic on medical staff in China: A cross-sectional study. European Psychiatry, 63(1), 1-8. https://doi.org/10.1192/j.eurpsy.2020.59
  • Eren Bana, P. (2020). Covid-19 sürecinin sağlık çalışanları ve diğer meslek grupları açısından değerlendirilmesi. IEDSR Association, 6(6), 114–129. https://doi.org/10.46872/pj.64
  • Euler H. (2020). Quarantined economics. Euler Hermes.
  • France.https://www.eulerhermes.com/en_global/news-insights/economic- insights/covid-19-quarantined-economics.html.
  • Pandemide Sağlık Çalışanlarının Deneyimledikleri Psikososyal Sorunların Ekolojik Perspektiften Değerlendirilmesi
  • Eyitmiş, A. M. & Yıldırım, A. (2022). Investigation of health workers' quality of work life in the framework of disease anxiety, job stress and job satisfaction due to Covid-19: Alternative model analysis. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 13(35), 714–730. https://doi.org/10.21076/vizyoner.1011440
  • Fava, G. A., McEwen, B. S., Guidi, J., Gostoli, S., Offidani, E., & Sonino, N. (2019). Clinical characterization of allostatic overload. Psychoneuroendocrinology, 108, 94– 101. https://doi.org/10.1016/j.psyneuen.2019.05.028
  • Fırat, M., Kanbay, Y., Utkan, M., Demir Gökmen, B., & Okanlı, A. (2021). Covid-19 pandemisinde hizmet veren sağlık çalışanlarının psikososyal zorlanmaları: Türkiye’den nitel bir çalışma. Gevher Nesibe Journal IESDR, 6(13), 74–80. https://doi.org/10.46648/gnj.240
  • Gökçe, A. (2022). Covid-19 pandemi sürecinin sağlık sektörü çalışanları üzerindeki psikososyal yansımaları: Nitel Bir Araştırma. Çalışma ve Toplum, 3(74), 1833–1860. https://doi.org/10.54752/ct.1141947
  • Gürer, A., & Gemlik, H. N. (2020). Covid-19 pandemisi sürecinde sahada olan sağlık çalışanlarının yaşadıkları sorunlar ve çözüm önerileri üzerine nitel bir araştırma. Journal of Health Services and Education, 4(2), 45–52. https://doi.org/10.29228/johse.3
  • Hoşgör, H., Ülker, Z., & Sağcan, H. (2020). Acil sağlık hı̇ zmetlerı̇ çalışanlarında Covid- 19 anksı̇yetesı̇ ve meslekı̇ performans ı̇lı̇şkı̇sı̇nı̇n tanımlayıcı değı̇şkenler açısından ı̇ncelenmesı̇. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(3), 865–886. https://doi.org/10.30798/makuiibf.793641
  • Ilgaz, A., Dağıtsan Akgöz, A., Aslan, T., & Gözüm, S. (2022). Experiences of workers in primary care filtration teams during the COVID-19 pandemic. Halk Sağlığı Hemşireliği Dergisi, 4(2), 175–189. https://doi.org/10.54061/jphn.1116038
  • Işık, M., Kırlı, U., & Güzel Özdemir, P. (2021). The mental health of healthcare professionals during the COVID-19 pandemic. Turkish Journal of Psychiatry, 32(4), 225–234. https://doi.org/10.5080/u25827
  • Kaçar, D., &; Yörük, C. (2022). Covid-19 pandemi döneminde çalışan sağlık personelinin tükenmişlik düzeyi ve benlik saygısı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2), 120–142.
  • Karaca, F., & Doğan, M. (2021). Covid-19 salgın sürecinde aktif çalışan sağlık çalışanlarında ölüm Kaygısı ile Dini Başa çıkma arasındaki ilişki üzerine Bir Araştırma. İlahiyat Tetkikleri Dergisi, 55, 328–351. https://doi.org/10.29288/ilted.885721
  • Karahan, S., Ağadayı, E., & Çoban Büyükbayraktar, Z. (2021). Pandemi döneminde Sivas’taki diş hekimlerinin yaşadığı problemler ve bu durumun koronavirüs korku düzeyi ile ilişkisi. Smyrna Tıp Dergisi, 1–14.
  • Karataş, Z. (2020). COVID-19 Pandemisinin toplumsal etkileri, değişim ve güçlenme. Türkiye Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 4(1), 3-15.
  • Germain, C. B. (1981). The ecological approach to people-environment transactions. Social Casework, 62(6), 323-331. https://doi.org/10.1177/104438948106200601
  • Keten Edis, E. (2022). Experiences of intensive care nurses in the COVID-19 process: A qualitative study. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 11(2), 476–486. https://doi.org/10.37989/gumussagbil.1002141
  • Keten Edis, E., & Keten, M. (2022). Burnout, job satisfaction and life satisfaction in healthcare professionals during the COVID-19 pandemic process. Kırıkkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 24(2), 331–342. https://doi.org/10.24938/kutfd.1082327
  • Kocabaş, A. (2020). COVID-19 pandemisi ve sağlığın sosyal bileşenleri. Türk Toraks Derneği, Ankara. Liu, H., & Wang, L. (2021). Focus on the mental health of pediatric medical workers in China after the COVID-19 epidemic. Frontiers in Psychology, 12. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2021.657814
  • Liu, Y., Wang, H., Chen, J., Zhang, X., Yue, X., Ke, J., Wang, B., & Peng, C. (2020). Emergency management of nursing human resources and supplies to respond to coronavirus disease 2019 epidemic. International Journal of Nursing Sciences, 7(2), 135–138. https://doi.org/10.1016/j.ijnss.2020.03.011
  • MacIntyre, C. R. (2020). On a knife’s edge of a COVID-19 pandemic: Is containment still possible? Public Health Research & Practice, 30(1). https://doi.org/10.17061/phrp3012000
  • Malas, E. M., & Malas, H. S. (2022). Covid-19 döneminde sağlık çalışanlarında damgalama ve damgalanma algısının değerlendirilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 40(2), 172–197.
  • Misra, A. (2020). Doctors and healthcare workers at frontline of Covid 19 epidemic: Admiration, a pat on the back, and need for extreme caution. Diabetes & Metabolic Syndrome: Clinical Research & Reviews, 14(3), 255–256. https://doi.org/10.1016/j.dsx.2020.03.006
  • Morens, D., M., Folkers, G., K. & Fauci, A., S. (2009). What is a pandemic?. Journal of Infectious Diseases, 200 (7), 1018-1021.
  • Onan, N., Dinç, S., & Demir, Z. (2022). Pandemic process from the window of healthcare professionals. Sağlık Bilimlerinde Değer, 12(3), 474–482. https://doi.org/10.33631/sabd.1171668
  • Orhan, S., & Gümüş, M. (2021). Covid-19 pandemi sürecinde sağlık çalışanlarının bilgi, uygulama ve stres düzeylerinin incelenmesi. International Anatolia Academic Online Journal, 7(2).
  • Oruç, M. A., Ayar, N., Yılmaz, M., & Yavuz, E. (2021). Covid- 19 pandemisi nedeniyle misafirhane ve otellerde konaklamayı tercih eden sağlık çalışanlarının kaygı düzeylerinin belirlenmesi. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care, 15(4), 769–775. https://doi.org/10.21763/tjfmpc.986453
  • Özçelik Kaynak, K., & Öztuna, B. (2021). Pandemı̇ döneminde yardımcı hizmetler çalışanlarının Covid-19 korkusu ile güvenlik farkındalığı ve güvenlik davranışı arasındakı̇ ilişkı̇. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(2), 420–438. https://doi.org/10.54558/jiss.959910
  • Pandemide Sağlık Çalışanlarının Deneyimledikleri Psikososyal Sorunların Ekolojik Perspektiften Değerlendirilmesi
  • Remuzzi, A., & Remuzzi, G. (2020). Covid-19 and Italy: What next? The Lancet, 395(10231), 1225–1228. https://doi.org/10.1016/s0140-6736(20)30627-9
  • Sertel, M., Erol, H., & Dikmen, B. (2022). COVID-19 ile mücadele eden sağlık çalışanlarında yorgunluk, anksiyete, uyku ve yaşam kalitesinin değerlendirilmesi. J Health Pro Res, 4(2), 79–87.
  • Shanafelt, T., Ripp, J., & Trockel, M. (2020). Understanding and addressing sources of anxiety among health care professionals during the COVID-19 pandemic. JAMA, 323(21), 2133. https://doi.org/10.1001/jama.2020.5893
  • Sönmez, D. Z., Şahin, N., & Sucu Çakmak, N. C. (2022). Depression, anxiety and stress levels of paramedics and emergency medical technicians in the COVID-19 pandemic. Hastane Öncesi Dergisi, 7(2), 219–235. https://doi.org/10.54409/hod.1132297
  • Stone, T. E., Kunaviktikul, W., Omura, M., & Petrini, M. (2020). Facemasks and the covid 19 pandemic: What advice should health professionals be giving the general public about the wearing of facemasks? Nursing & Health Sciences, 22(2), 339–342. https://doi.org/10.1111/nhs.12724
  • Teater, B. (2015). Sosyal hizmet kuram ve yö ntemleri: Uygulama iç in bir giriş . Nika Yayınevi.
  • Terzioğlu, C., & Ayhan, F. (2022). Covid-19 kliniklerinde çalışan sağlık personelinin umutsuzluk, depresyon ve travma sonrası büyüme durumları. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 11(4), 1419–1427. https://doi.org/10.37989/gumussagbil.1000897
  • Vagni, M., Maiorano, T., Giostra, V., & Pajardi, D. (2020). Coping with Covid-19: Emergency stress, secondary trauma and self-efficacy in healthcare and emergency workers in Italy. Frontiers in Psychology, 11. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2020.566912
  • Wong, L. Y., Tan, A. L., Leo, Y. S., Lee, V. J., & Toh, M. P. (2020). Healthcare workers in Singapore infected with Covid‐19: 23 january‐17 April 2020. Influenza and Other Respiratory Viruses, 15(2), 218–226. https://doi.org/10.1111/irv.12803
  • Yaman, H. (2020). Koronavirüs ve yaşlılık: yaşlılar, Covid-19’dan neden bu kadar şiddetli etkileniyor? Yaşlı bireylerde Covid-19’un etkileri nasıl önlenir? Erişim Adresi: https://evrimagaci.org/koronavirus-ve-yaslilik-yaslilar-covid19dan-neden-bu-kadar- siddetli-etkileniyor-8658 .Erişim tarihi:04.01.2020
  • Ying, Y., Ruan, L., Kong, F., Zhu, B., Ji, Y., & Lou, Z. (2020). Mental health status among family members of health care workers in Ningbo, China, during the coronavirus disease 2019 (Covid-19) outbreak: A cross-sectional study. BMC Psychiatry, 20(1). https://doi.org/10.1186/s12888-020-02784-w
  • Zastrow, C. (2016). Sosyal hizmete giriş . Nika Yayınevi.
Sosyoloji Dergisi-Cover
  • ISSN: 1300-5642
  • Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
  • Başlangıç: 1987
  • Yayıncı: Ege Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

TÜRKİYE’DE GENÇ SPORCULARIN MARUZ KALDIĞI DUYGUSAL KÖTÜ MUAMELENİN SPOR KURUMU İLE İLİŞKİLİ DEĞİŞKENLERLE İNCELENMESİ

Erdal ÇETİN

Koruyucu Aile Modelinde Duygusal Emek ve Ekonomik Tutum:İzmir İli Örneği

Merve AYHAN, Derya SASMAN KAYLI

1990’larda Aile içi Şiddet Üzerine Araştırma: Ayrımlarda Bulunmak

Çevirmen: Pelin ÖNDER EROL

ORTA SINIF BİR İDEOLOJİ OLARAK ANNELİK

Nurcan Pınar EKE

Türkiye’de Mavi Yakalı Çalışan Olma Hali Üzerine Bir Analiz

Arif H. ÇIMRIN, İbrahim KAYA, Hande BAHADIR

PANDEMİDE SAĞLIK ÇALIŞANLARININ DENEYİMLEDİKLERİ PSİKOSOSYAL SORUNLARIN EKOLOJİK PERSPEKTİFTEN DEĞERLENDİRİLMESİ

Satı GÜL KAPISIZ, Elif GÖKÇEARSLAN ÇİFCİ, Ezgi ARSLAN ÖZDEMİR