SOSYAL BİLİMLERDE ÇELİŞKİSİZ VE SINIRLANMAYAN BİR BETİMLEME İÇİN HERMENÖTİK FENOMENOLOJİ: YÖNTEMBİLİM VE “ORMAN YOLU

Husserl’in temellerini attığı yeni “kesin bilim”, fenomenoloji, dünyadaki “şey”leri teorilere değil, insanların yaşadıkları deneyimlerin üzerinde yönelimsellik içerisinde düşünmelerine başvurarak betimlemeyi öngörmektedir. Öznelliğe dönüş olarak kabul edilen bu yaklaşım, yorumlayıcı sosyal bilimler araştırmalarında yaygın şekilde yer bulmaktadır. Ancak, son derece meşru “ne” sorusuna cevap veren fenomenoloji, sosyal bilimlere uyarlanırken bazı kısıt ve çelişkiler içerir: yöntemini oluşturan “ayraca almak” imkansızdır, derin anlamlara erişemez, toplumsal etkileşime önem vermez ve yorumlayıcı yaklaşımlarla kullanılırken pozitivizmin etkisine açıktır. Peki bu sorunlar sosyal araştırmalarda doyurucu bir betimleme yapılamayacağı anlamına mı gelir? Özellikle Heidegger ve Gadamer tüm bunları aşmak adına hermenötik felsefesini geliştirmişler, eğitim bilimci van Manen ise bu felsefenin sosyal bilimler araştırmalarında kullanılmasını sağlayacak bir yöntembilim ortaya koymuştur. Bu araştırmanın amacı bu felsefelerin sosyal bilimlere yansımalarındaki sorunları öne çıkartıp yeni bir “yol” önermektir. Araştırma, Husserlci betimlemenin sosyal bilimlerdeki kullanımında ortaya çıkan kısıt ve çelişkilerini inceledikten sonra, hermenötik felsefesine ve ondan yola çıkarak “ne” sorusuyla birlikte “nasıl” sorusuna da cevap vermek üzere geliştirilen hermenötik fenomenoloji yöntembilimine eğilmektedir. Yöntemi kabul etmeyen bu yöntembilimle kullanılmak üzere geliştirilen “orman yolu” kavramı da anlatılmaktadır.

HERMENEUTICAL PHENOMENOLOGY FOR CONTRADICTION-FREE AND LIMITATION-FREE SOCIAL SCIENCE DESCRIPTIONS: METHODOLOGY AND “WOODPATH”

Founded by Husserl, the new “rigorous science” of phenomenology aims to describe “things” by intentionally reflecting on the experience of the phenomenon in the consciousness. This approach, which was accepted as a return to subjectivity, is widely used in the interpretive social sciences. However, this phenomenology has its own limitations and contradictions when applied in social sciences: the “bracketing” method is impossible to apply, it cannot capture the deeper meanings, it does not focus on social interaction, and it is also suitable for positivist approaches to be applied in interpretive studies. Do these problems mean competent descriptive social research is impossible? First Heidegger and then Gadamer developed hermeneutical philosophies to overcome these issues of phenomenology and van Manen presented a methodology to allow the use of hermeneutic phenomenology to be used in the social sciences. The goal of the present study is to emphasize the problems of phenomenology while adapting it to social sciences. This work, after analyzing the problems of Husserlian description in the social sciences, will cover the basics of hermeneutical phenomenology and the methodology developed by van Manen to be able to reply to the question of “how” together with “what” and the Heideggerian “woodpath.”

PDF

___

Alpman, P.S. (2018). Sosyal Teorinin Konusu Olarak Kimlik: Sosyal İnşacı Yaklaşım. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 21(2), 1–28.
Aspers, P. (2010). The Second Road to Phenomenological Sociology. Society, 47, 214–219.
Aspers, P. ve Kohl, S. (2013). Heidegger and the Socio-Ontology: A Sociological Reading. Journal of Classical Sociology, 13(4), 487–508.
Aşar, H. (2014). Heidegger ve Sartre Felsefesinde ‘Kaygı’ ve ‘Bulantı’ Kavramlarının Analizi. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 17, 85–99.
Aşkın, Z. ve Çelik H., (2015). Hermeneutiğin ontolojik temellendirilişi: Heidegger ve Gadamer. Beytulhikme an International Journal of Philosophy, 5(2), 1–32.
Aydoğdu, H. (2008). Fenomenoloji ve Bilimler. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(2), 1291–1322.
Barreira, C. (2019). From Phenomenology to a Theory of Corporal Combat and Martial Arts. Revistas de Artes Martiales Asiaticas, 14(2), 62–67.
Berger, P.L. ve Luckmann. T. (1991). The Social Construction of Reality: A Treatise in Sociology of Knowledge. London: Penguin Books.
Beyer, C. (2020). “Edmund Husserl”, Stanford Encyclopedia of Philosophy, Metaphysics Research Lab., https://leibniz.stanford.edu/friends/members/view/husserl/sc/.
Bourdieu, P. (1988). The Political Ontology of Martin Heidegger, Stanford University Press.
Breivik, G. (2010). Being-in-the-Void: A Heideggerian Analysis of Skydiving. Journal of the Philosophy of Sport, 37(1), 29–46.
Brymer, E. ve Schweitzer, R.D. (2017). Evoking The Ineffable: The Phenomenology of Extreme Sports. Psychology of Conciousness: Theory, Research and Practice, 4(1), 63–74.
Castro, A. De (2003). Introduction to Giorgi’s Existential Phenomenological Research Method. Psicologia Desde El Caribe, 11(11), s. 45–56.
Clark, K., Lesley F., Liz S. ve Uma J. (2018). Valuing the Lived Experience: a Phenomenological Study of Skiing. Sport in Society, 21(2), 283–301.
Costelloe, T. M. (1996). Between the Subject and Sociology: Alfred Schutz’s Phenomenology of the Life-World. Human Studies, 19, 247–66.
Coşkun, S. (2009). Gadamer’de Hermeneutik Yöntem. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, 12, 27–37.
Creswell, J. W. (2013). Nitel Araştırma Yöntemleri: Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma Deseni. Siyasal Kitabevi.
Dağ, A. (2017). Kant Epistemolojisinde Bilgi, Varsayım ve İnanç Sorunu. ÇAKÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(1), 1–19.
Descartes, R. (1998). Yöntem Üzerine Konuşma. A. Timuçin (Çev.). Cumhuriyet Kitapları.
Descartes, R. (2007). Felsefenin İlkeleri. M. Akın (Çev.). Say Yayınları.
Doğan, M., Nacaroğlu, O. ve Ablak, S. (2021). Sivrice Depremini Yaşamış Ortaokul Öğrencilerinin Depreme İlişkin Metaforik Algılarının İncelenmesi: Malatya İli Örneği. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 51, 384–402.
Donnelly, P. (2000). Interpretive Approaches to Sociology of Sport. J. Coakley ve E. Dunning (Ed.), Handbook of Sport Studies (ss. 77–99) içinde. SAGE Publications.
Dowling, M. (2017). From Husserl to Van Manen: A Review of Different Phenomenological Approaches. International Journal of Nursing Studies, 44, 131–142.
Dursun, Y. (2014). Oyunun Ontolojisi. Doğu Batı Yayınları.
Gadamer, H.G. (2008). Hakikat ve Yöntem: Birinci Cilt. H. Aslan ve İ. Yavuzcan (Çev.). Paradigma Yayıncılık.
Gadamer, H.G. (2009). Hakikat ve Yöntem: İkinci Cilt. H. Aslan ve İ. Yavuzcan (Çev.). Paradigma Yayıncılık.
Giddens, A. (2013). Sosyolojik Yöntemin Yeni Kuralları. Ü. Tatlıcan ve B. Balkız (Çev.). Sentez Yayıncılık.
Groenewald, T. (2004). A Phenomenological Research Design Illustrated. International Journal of Qualitative Methods, 3(1), 42–55.
Halak, J., Jirasek, I. ve Nesti, M.S. (2014). Phenomenology is not Phenomenalism. IsThere Such Thing as Phenomenology of Sport? Acta Gymnica, 44(2), 117–129.
Hartelius, G. (2007). Quantitative Somatic Phenomenology: Toward an Epistemology of Subjective Experience. Journal of Consciousness Studies, 14(7), 24–56.
Heidegger, M. (1982). On The Way To Language. Peter D. Herts (Çev.), Harper and Row.
Heidegger, M. (1988). The Basic Problems of Phenomenology. Midland Book Edition, Indiana Press.
Heidegger, M. (2001). Being and Time. J. Macquarrie ve E. Robinson (Çev.). Blackwell.
Heidegger, M. (2002). Off the Beaten Track. J. Young ve K. Hayes (Çev. ve Ed.), Cambridge University Press.
Heidegger, M. (2008). Varlık ve Zaman. K. H. Ökten (Çev.). Agora Kitaplığı.
Hisarlıgil, B.B. (2008). Martin Hediegger’de “Mekan” Düşüncesi: Hermenötik Fenomenolojik Bir Yaklaşım. Erciyes Akademi, 25, Erciyes Üni. Yayınları.
Huizinga, J. (2010). Homo Ludens: Oyunun Toplumsal İşlevi Üzerine Bir Deneme. Mehmet Ali Kılınçbay (Çev.). İstanbul: Ayrıntı.
Husserl, E. (1982). Cartesian Meditations: An Introduction to Phenomenology. D. Cairns (Çev.). The Hague: Martinus Nijhoff Publishers.
Husserl, E. (1983). Ideas Pertaining To A Pure Phenomenology And To A Phenomenological Philosophy. First Book: General Introduction To A Pure Phenomenology. F. Kersten (Çev.). The Hague: Martinus Nijhoff Publishers.
Husserl, E. (2001). The Shorter Logical Investigations. J. N. Findlay (Çev.). Routledge.
Husserl, E. (2003). Fenomenoloji Üzerine Beş Ders. Ankara: Bilim ve Sanat.
Jackson, C., Vaughan, R.D. ve Brown L. (2018). Discovering Lived Experience Through Descriptive Phenomenology. International Journal of Contemporary Hospitality Management, 30(11), 3309–3325.
Kahraman, Y. (2014). Varoluşumuzun Temel Tavrı Olarak Anlama. Felsefe/Düşünce Dergisi, 59, 168–182.
Kazu, İ.Y., Bahçeci, F. ve Kurtoğlu Y.C. (2021). Öğretmenlerin Koronavirüs Pandemisi Döneminde Verdikleri Uzaktan Eğitime İlişkin Metaforik Algıları. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 31(2), 701–715.
Koivisto, K. Janhonen S. ve Vaisanen, L. (2002). Applying a Phenomenological Method of Analysis Derived from Giorgi to a Psychiatric Nursing Study. Journal of Advanced Nursing, 39(3), 258–265.
Kerry, D.S. ve Karthleen M.A. (2000). Sport Sciences and the Promise of Phenomenology: Philosophy Method and Insight. Quest, 52(1), 1–17.
Laverty, S.M. (2003). Hermeneutic Phenomenology and Phenomenology: A Comparison of Historical and Methodological Considerations. International Journal of Qualitative Methods, 2(3), 21–35.
LeVasseur, J.J. (2003). The Problem of Bracketing in Phenomenology. Qualitative Health Research, 13(3), 408–420.
Lisboa, J.L.C., Ramon M.A.K., Hernandez M.D.M. ve Olmos R.J.G. (2016), The Phenomenology of Edmund Husserli, Martin Heidegger and Alfred Schütz. International Journal of Philosophy and Social Psychology, 2(4), 62–66.
Lopez, K. A. ve Willis, D.G. (2004). Descriptive Versus Interpretive Phenomenology: Their Contributions to Nursing Knowledge. Qualitative Health Research, 14(5), 726–735.
Lynne, M.C. (2010). What is Phenomenology? Medsurg Nursing, Benedictine College, 19(2), 127– 128.
Marder, M. (2012). “he Phenomenology of Ontico-Ontological Difference. Bulletin d'Analyse Phénoménologique, 8(2), 1–20.
Marder, M. (2018). Heidegger: Phenomenology, Ecology, Politics. Minnesota: The University of Minnesota Press.
Martinkova, I., ve Parry J. (2011). An Introduction To The Phenomenological Study of Sport. Sport, Ethics and Philosophy, 5(3), 187–201.
Martinkova, I. ve Parry J. (2016). Heideggerian Hermeneutics and Its Application to Sport. Sport, Ethics, Philosophy, 10(4), 364–74.
Merleau-Ponty, M. (2005). Phenomenology of Perception. Donald A. Landes (Çev.), Taylor & Francis e-Library.
Moran, D. (2000). Introduction. M. Dermott (Ed.), N. Findlay (çev.) (2001) Logical Investigations (s. xxi – xxii) içinde. Routledge.
Nesterova, S. (2004). Hans-Georg Gadamer’in Hermeneutiğinde Bir Anlama Metodu Olarak Diyalog. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe (Sistematik Mantık) Ana Bilim Dalı.
Önder, Ö. (2011). Heidegger Bir Varoluşçu muydu? Kaygı Uludağ Üniversitesi Fen edebiyat Fakültesi Dergisi, 17, 103–110.
Schrag, C. (2006). Heidegger Felsefesinde, Fenomenoloji, Varlıkbilim ve Tarih. ÇITAD, 13, 205– 15.
Schutz, A. (1962). Collected Papers Volume I: The Problem of Social Reality, Martinus Nijhoff.
Schutz, A. (1967). The Phenomenology of the Social World. Notrhwestern University Press.
Schutz, A. (2017). Fenomenoloji ve Toplumsal İlişkiler. A. Akan (Çev.). Heretik.
Sloan, A., ve Bowe B. (2014). Phenomenology and The Hermeneutic Phenomenology: The Philosophy, The Metheodologies and Using Hermeneneutic Phenomenology To Investigate Lecturers’ Experiences of Curriculum Design. Quality and Quantity, 48(3), 1291–1303.
Stambaugh, J. (1990). Heidegger and Asian Thought. Graham Parkes (Ed.). University of Hawaii Press.
Svedlund, M., Danielson, E. ve Norberg, A. (2001). Women’s Narratives During the Acute Phase of Their Myocardial Infarction. Journal of Advanced Learning, 35(2), 197–205.
Taşkın, F. (2013). “aroluşçuğun Fenomenolojiyle Temellendirilmesi Üzerine. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe Anabilim Dalı.
Tatar, B. (2001). Hans-Georg Gadamer ve Hakikat ve Yöntem (Warheit und Methode) Adlı Eseri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 12, 277–306.
Tepe, H. (2003). Giriş. Edmund Husserl (Yaz.), Fenomenoloji Üzerine Beş Ders (ss. 7– 31) içinde. Bilim ve Sanat.
Valle, Ronald S., King M. ve Halling, S. (1989). An Introduction to Existential Phenomenological Thought in Psychology. Valle ve Halling (Ed.), Existential Phenomenological Perspectives in Psychology: Exploring the Breadth of Human Experience (ss. 3–16) içinde. Plenum Press.
Van Manen, M. (1990). Researching Lived Experience: Human Science For an Action Sensitive Pedagogy. The State University of New York Press.
Van Manen, M. (2007). Phenomenology of Practice. Phenomenology & Practice, 1(1), 11–30.
Vilhauer, M. (2010). Gadamer’s Ethics of Play: Hermeneutics and Others. Lexington Books.
Weber, M. (2017). Sosyal Bilimde ve Sosyal Politikada Nesnellik. E.A. Shils ve H.A. Finch (Ed.), Sosyal Bilimlerin Metodolojisi (ss. 75– 141) içinde. Küre Yayınları.
Wheeler, M. (2018). Martin Heidegger. Stanford Encyclopedia of Philosophy, Metaphysics Research Lab., Stanford University, https://plato.stanford.edu/entries/heidegger/.
Yıldızdöken, Ç. (2017). Şüpheden Kartezyen Düşünceye Giden Yol. Mavi Atlas, 5(1), 44–68.
Yılmaz, E. (2018). Metafizikten Fenomenolojiye: Özne Metafiziğine Heideggerci Eleştiri. Divan Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, 23(45), 1–26.