Işıl Şirin SELÇUK, Altuğ Murat KÖKTAŞ, Ahmet Burçin YERELİ

6542

Sorgun kazası xıx. Yüzyıl temettüat defterleri üzerinden gelir dağılımı ve göreli yoksulluk üzerine bir inceleme

XIX. yüzyıl ortalarında Tanzimat Fermanıyla birlikte uygulamaya konulan temettüat tahrirleri, hanehalkının sosyo-ekonomik özelliklerine ilişkin ayrıntılı bilgiler vermektedir. Çalışmanın konusu, Sivas Eyaleti, Bozok Sancağına bağlı Sorgun Kazasında gelir dağılımı ve göreli yoksulluktur. 1844-1845 temettüat defterleri verilerinin kullanıldığı çalışmada gelir eşitsizliği Gini Katsayısı ve Lorenz Eğrisiyle incelenmiş, göreli yoksulluk oranı ise medyan gelirin yüzde ellisi kullanılarak hesaplanmıştır. Çalışmada Gini Katsayısı vergi öncesi 0,3743, vergi sonrası 0,4031 olarak bulunmuştur. Göreli yoksulluk oranı ise vergi öncesi %20, vergi sonrası %31dir. Bu bağlamda vergi uygulamasının, gelir dağılımı eşitsizliğini artırdığı ve regresif sonuçlar verdiği belirlenmiştir.

A study for ıncome distribution and relative poverty on temettuat records of sorgun township in $19^{th}$ Century

Temettuat records which were implemented after Tanzimat reforms in the middle of the 19th century serves detailed information on the socio-economic characteristics of households. The present study aims to investigate the income distribution and relative poverty of Sorgun Township in Province of Sivas, Bozok Sanjak. In the study using data from 1844-1845 temettuat records income inequality is measured by using Lorenz Curve and Gini Coefficient and relative poverty rate is calculated by using fifty percent of the median income. The results show that, the pre-tax Gini coefficient is 0.3743 while Gini coefficient for after-tax income is 0.4031. The relative poverty rate for before tax and after tax is 20% and 30%, respectively. In this context, it is found that the tax system increased income inequality and the results were regressive.
PDF

___

  • Abadan, Y. (2012), “Tanzimat Fermanı'nın Tahlili”, H. İnalcık, & M. Seyitdanlıoğlu (Dü) içinde: Tanzimat, Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 57-88.
  • Adıyeke, N. (2000), “Temettuat Sayımları ve Bu Sayımları Düzenleyen Nizamname Örnekleri”, OTAM (Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi) (11), 769-823.
  • Akgündüz, A. & S. Öztürk (2000), Yozgat Temettüat Defterleri, I-II-III. İstanbul: Yimpaş.
  • Akşin, S. (1994), “Sened-i İttifak ile Magna Carta'nın Karşılaştırılması”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, 16(27), 115-123.
  • Aliye, F. (1995), Ahmet Cevdet Paşa ve Zamanı, İstanbul: Bedir Yayınevi.
  • Barkan, Ö. (1960), “H. 974-975 (M. 1567-1568) Mali Yılına Âit Bir Osmanlı Bütçesi”, İktisat Fakültesi Mecmuası, XIX(1-4), 277-332.
  • Bozkurt, N. (2011), “1844-1845 Tarihli Temettüat Defterine Göre Kütahya Sancağı Dazkırı Kazası Evciler Köyü'nün Sosyal ve Ekonomik Yapısı”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(19), 138-156.
  • Cankabal, H. & A. Filiztekin (2013), Wealth and Inequality in Ottoman Lands in the Early Modern Period, AALIMS: _____http://aalims.org/uploads/Rice_v1.pdf>, 12.04.2014.
  • Cengiz, A. (2010), “Temettüat Defterine Göre XIX. Yüzyılın Ortalarında Pursaklar'da Sosyo- Ekonomik Yapı”, Tarihin Peşinde, (4), 1-24.
  • Cezar, Y. (1985), “Tanzimat'a Doğru Osmanlı Maliyesi”, A. Gündüz (Dü.) içinde, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, İstanbul: İletişim Yayınları, 924-933.
  • Coşgel, M. & B. Ergene (2012), “Inequality of Wealth in the Ottoman Empire: War, Weather, and Long-Term Trends in Eighteenth-Century Kastamonu”, The Journal of Economic History, 72(2), 308-331.
  • Danışman, Z. (1985), Koçi Bey Risalesi, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
  • Değerli, A. (2013), “Temettuat Defterine Göre Seydişehir’in Sosyoekonomik Yapısı”, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (30), 89-110.
  • Efe, A. (2006), “1260-61 / 1844-45 Temettuat Sayımı Işığında Çukurhisar Köyünün Ekonomik ve Sosyal Görüntüsü”, Sosyal Bilimler Dergisi, 1, 19-51.
  • Ergene, B. & A. Berker (2008), “Wealth and Inequality in 18th Century Kastamonu: Estimations for the Muslim Majority”, International Journal of Middle East Studies, 40(1), 23-46.
  • Ergene, B. & A. Kaygun & M. Coşgel (2013), “A temporal analysis of wealth in Eighteenth Century Ottoman Kastamonu”, Continuity and Change, 28(1), May, 1-26.
  • Foster, J. (1998), “Absolute versus Relative Poverty”, The American Economic Review, 88(2), 335- 341.
  • Geçer, A. (2012), “Temettüat Defterine Göre Mut'un Sosyo-Eknomik ve Demografik Yapısı (1844- 1845)”, Turkish Studies, 7(4), 1749-1777.
  • Genç, M. & E. Özvar (2007), Osmanlı Maliyesi: Kurumlar ve Bütçeler. İstanbul: Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi Yayınları.
  • Gökmen, E. (2008), “Saruhan Sancağında Temettuat Tahriri”, Bilig, (45), 73-90.
  • Güran, T. (1985), “Ondokuzuncu Yüzyıl Ortalarında Ödemiş Kasabasının Sosyo-Ekonomik Özellikleri”, İktisat Fakültesi Mecmuası, 41(1-4), 301-319.
  • Güran, T. (1987), “Osmanlı Tarım Ekonomisi, 1840-1910”, Türk İktisat Tarihi Yıllığı, (1), 225-303.
  • Güran, T. (2000), “19. Yüzyıl Temettüat Tahrirleri”, H. İnalcık, & Ş. Pamuk (Dü) içinde: Osmanlı Devleti'nde Bilgi ve İstatistik, Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, 73- 94.
  • Güran, T. (2011), “Tanzimat Dönemi Osmanlı Maliyesi”, İktisat Fakültesi Mecmuası, 49, 79-95.
  • İnalcık, H. (1964), “Sened-i İttifak ve Gülhane Hatt-ı Hümayunu”, Belleten, XVIII(112), 603-622.
  • İnalcık, H. (2012),” Tanzimat Nedir?”, H. İnalcık, & M. Seyitdanlıoğlu (Dü) içinde: Tanzimat, Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 29-56.
  • İnalcık, H. (2012), “Tanzimat'ın Uygulanması ve Sosyal Tepkiler”, H. İnalcık, & M. Seyitdanlıoğlu (Dü) içinde: Tanzimat, Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 169-195.
  • İnalcık, H. (2013), Devlet-i 'Aliyye Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar-I, Klasik Dönem (1302-1606) Siyasal, Kurumsal ve Ekonomik Gelişim (Elli İkinci b.), (E. Yalçın, Dü.) İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
  • İnalcık, H. (2014), Devlet-i 'Aliyye Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar-II, Tagayyür ve Fesad (1603-1656): Bozuluş ve Kargaşa Dönemi, (E. Yalçın, Dü.) İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
  • Karakaş, M. (1995), “Maliye Nezareti Temettüat Defterlerine Göre 1844 Yılında Bolu Kazasının Sosyal ve Ekonomik Durumu”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1995.
  • Karal, E.Z. (1995), Osmanlı İmparatorluğunda İlk Nüfus Sayımı 1831, Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü.
  • Karal, E.Z. (2011), Osmanlı Tarihi, Nizam-ı Cedid ve Tanzimat Devirleri (1789-1856) (Dokuzuncu b.), Ankara: Türk Tarih Kurumu.
  • Kaynar, R. (1991), Mustafa Reşit Paşa ve Tanzimat, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
  • Kütükoğlu, M. (1999), “İzmir Temettü Sayımları ve Yabancı Tebaa”, Belleten, 63(238), 755-774.
  • Kütükoğlu, M.S. (1995), “Osmanlı Sosyal ve İktisadi Tarihi Kaynaklarından Temettü Defterleri”, Belleten, LIX(225), 395-418.
  • Lindert, P. (2000), “When Did Inequality Rise in Britain and America?”, Journal of Income Distribution, 9, 11-25.
  • Lindert, P. & J. Williamson (2012),” American Incomes, 1774 – 1860”, NBER Working Paper No. 18396, _____http://www.nber.org/papers/w18396>, 25.02.2014.
  • Lütfi, P. (1991), Âsafnâme, (M. Kütükoğlu, Dü.) İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Araştırma Merkezi.
  • Morrisson, C. & W. Snyder (2000), “The Income Inequality of France in Historical Perspective”, European Review of Economic History, 4, 59-83.
  • Muşmal, H. (2008), “XIX. Yüzyılın Ortalarında Çumra'nın Sosyo-Ekonomik Görüntüsü (10353 Numaralı Temettüat Defteri Göre)”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (24), 254-275.
  • Öztürk, G. & Ş. Atam (2011), “Temettuat Defterlerine Göre 19. Yüzyılın Ortalarında Priştine”, TÜBAR, (30), 283-310.
  • Öztürk, S. (1995), “XIX. Yüzyılda Söğüd’ün Sosyo-Ekonomik Yapısı”, Türk Dünyası Tarih Dergisi, (106),
  • Öztürk, S. (1996), Tanzimat Döneminde Bir Anadolu Şehri Bilecik, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
  • Pamuk, Ş. (2012), Osmanlıdan Cumhuriyete Küreselleşme, İktisat Politikaları ve Büyüme (Üçüncü b.), (A. Berktay, Dü.) İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
  • Pamuk, Ş. (2013), Osmanlı Ekonomisi ve Kurumları (Dördüncü b.), (A. Berktay, Dü.) İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
  • Polat, S. (2010), Sorgun Temettüat Defterleri, Sorgun Belediyesi: _____http://www.sorgun.bel.tr/>, 22.12.2013.
  • Polat, S. (2010), “Temettüat Defterlerine Göre Sorgun Kazasının Sosyo-Ekonomik Yapısı”, Yayınlanmamış Yükseklisans Tezi, Bozok Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yozgat.
  • Pradhan, M. & M. Ravallion (2011), Measuring Poverty Using Qualitative Perceptions of Welfare, Washington: The World Bank.
  • Ravallion, M. (1998), “Poverty Lines in Theory and Practice”, LSMS Working Paper Number: 133. Washington, D.C.: The World Bank.
  • Sayın, A.V. (1999), Tekâlif Kavaidi (Osmanlı Vergi Sistemi), (F. Özkan, Çev.) Ankara: T.C. Maliye Bakanlığı.
  • Shaw, S.J. (1985), “Tanzimat’tan Sonra Osmanlı Vergi Sistemi”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, A. Gündüz, Çev., Cilt Dört, içinde: İstanbul: İletişim Yayınları, 934-946.
  • Shaw, S.J. & E.K. Shaw (1983), Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, İstanbul: E Yayınları.
  • Soltow, L. (1983), “Wealth at the End of the Eighteenth Century”, The Journal of Economic History, 43(3), 617-633.
  • Şenel, Ş. (2002), “XIX. Yüzyıl Ortalarında Ankara Eyalet Merkezi'nin Sosyal ve İktisadi Durumu (H.1260-1261/M.1844-1845 Tarihli Temettüat Defterlerine Göre)”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
  • Şener, A. (2007), Sona Doğru Osmanlı (İkinci b.), Ankara: Birleşik Yayınevi.
  • Şener, S. (2008), “19. Yüzyılda Osmanlı Kırsalında Ekonomik ve Sosyal Yapı”, İktisat İşletme ve Finans, 23(262), 112-141.
  • T.C. Başbakanlık (2010), Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi, Yayın No: 108. T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü.
  • Taşkaya, A. (2013), “1844 Tarihli Temettüat Kayıtlarına Göre Kütahya Sancağına Bağlı Şaphane Köyünün Sosyal Ekonomik Yapısı”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (35), 235-252.
  • Tekin, S. (2012), “Temettüat Defterlerine Göre Turgutlu'nun Sosyal ve Ekonomik Durumu (1844- 1845)”, Tarih Okulu, (XII), 193-220.
  • Türkiye İstatistik Kurumu TÜİK (2011), Yoksulluk Çalışması, _____http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=10952>, 11.06.2012.
  • Brown, M.C. (1994), “Using Gini-Style Indices to Evaluate the Spatial Patterns of Health Practitioners: Theoretical Considerations and an Application Based on Alberta Data”, Social Science & Medicine, 38(9), 1243-1256.
  • Uzunçarşılı, İ.H. (2011), Osmanlı Tarihi (Yedi b., Cilt Üç), Ankara: Türk Tarih Kurumu.
  • Velidedeoğlu, H. (1989), 1789 Devrimi İlkelerinin Osmanlı’daki Yansımaları, Cumhuriyet.
  • Yalçın, A. (2004), “Temettüat Defterlerine Göre 19. Yüzyıl Ortalarında Silifke Kazasının Sosyal ve Ekonomik Yapısı”, OTAM (Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi), (15), 13-87.
  • Zaidi, M.A. (1992), “Relative Poverty in Pakistan An Estimation from the Household Income and Expenditure Survey (1984-85)”, The Pakistan Development Review, 31(4), 955-974.
Sosyoekonomi-Cover
  • ISSN: 1305-5577
  • Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
  • Başlangıç: 2005
  • Yayıncı: Sosyoekonomi Derneği
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

Finansal Sıkıntının Tanımı ve Piyasa Odaklı Çözümleri: Borç Yapılandırma, Varlık Satışı ve Yeni Sermaye Enjeksiyonu

Hakan BİLİR

Ekonomik Krizlerin Değişmeyen İmdatçısı: Maliye Politikası

Hüseyin ŞEN, Ayşe KAYA

The Views of Tokat Tax Office Employees Regarding the Rights and Obligations of Taxpayers

Deniz ŞAHİN, Elvan CENİKLİ

Ekonomik krizlerin değişmeyen imdatçısı*: Maliye

Ayşe KAYA, Hüseyin ŞEN

Sorgun kazası xıx. Yüzyıl temettüat defterleri üzerinden gelir dağılımı ve göreli yoksulluk üzerine bir inceleme

Işıl Şirin SELÇUK, Altuğ Murat KÖKTAŞ, Ahmet Burçin YERELİ

Sorgun Kazası XIX. Yüzyıl Temettüat Defterleri Üzerinden Gelir Dağılımı ve Göreli Yoksulluk Üzerine Bir İnceleme

Ahmet Burçin YERELİ, Altuğ Murat KÖKTAŞ, İşıl Şirin SELÇUK

Domestic Saving and Tax Structure: Evidence from Turkey

Savaş ÇEVİK