KIRGIZ TÜRKÇESİNDE YABANCI DİLLERDEN ALINTILANAN KELİMELERDE SES DÜŞMELERİ

Kırgızlar tarihi süreç içerisinde gerek kültürel gerek siyasi veya coğrafi gerekse ticari ilişkiler neticesinde birçok dile ödünç kelimeler verirken dönem dönem de birçok dilden çok sayıda alıntı kelimeyi bünyelerine katmışlardır. Bununla birlikte birçok kavram ve deyimler de Kırgızcaya geçmiştir. Bütün bu geçişler Kırgızların yaşamış oldukları dönemsel olaylar neticesinde ortaya çıkmıştır. Yaşamış oldukları göçebe kültürle bağlantılı olarak ve yine dini, ticari ve tarımla ilgili münasebetlerle ilişkili olarak Arapça, Farsça, Çince, Moğolcadan etkileşmelerin yanında bir dönem Ruslarla yaşanan temaslar ve onların baskısıyla Rusçanın resmi dil olarak kullanılması da bu dillerden Kırgızcaya büyük oranda kelime akışına sebep olmuştur. Bu kelimeler veya kavramların alınırken bazen söylendiği ve yazıldığı gibi bazen de Türkçenin kuralları dikkate alınarak kullanıldığı göze çarpmaktadır. Durum böyle olunca kelimelerde bazı fonetik veya morfolojik değişimlerin olduğu gözlemlenmektedir. Biz bu çalışmamızda Kırgızcaya başka dillerden alıntılanan bu kelimelerdeki ses olaylarından dikkatimizi çeken ses düşmelerini tespit etmeye ve bu değişmelerin sebeplerini ve Kırgızcadaki kullanım şekillerini ele almaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler:

Kırgız Türkçesi, ses düşmeleri, alıntı kelimeler

The Kyrgyz have transferred several quoted words from many languages from time totime while giving words to many languages as a result of commercial, geographical,political and cultural relationships through the historical period. In addition to this,several concepts and idioms have transferred into Kyrgyz language. All these transfersemerged as a result of the historical events that they experienced. Owing to the religious,commercial and agricultural relationships with other nations in relation to their nomadiclife, there has been a great flow of words from languages, for example; from Russian as it was once used as the formal language due to their pressure and the relationships, fromArabic, Persian, Chinese and Mongolian languages because of interactions.It is striking that these words or terms have been used sometimes in the way as they arespoken and written and sometimes by taking the rules of Turkish into consideration.Under this circumstance, it is observed that there have been phonetic and morphologicchanges in the words. In this study, we will try to detect the remarkable voice reductionsas a result of voice events in these words which were transferred into Kyrgyz from otherlanguages and the reasons of these changes and their usage types in Kyrgyz language.

Keywords:

Kyrgyz language, voice reduction, quoted words,

PDF

___

Akın, C. (2011). Kırgız Türkçesinde Alıntı Kelimelerdeki Ses Değişmeleri, Turkish Studies, International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 6/1 Winter.
Başdaş, C.-Kutlu, A. (2004). Kırgız Türkçesi Grameri, Dicle Üniversitesi Yayınları, Diyarbakır.
Clauson, S. G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkish, Oxford.
Devellioğlu, F. (1998) Osmanlıca - Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi Yay., Ankara.
Dıykanov, K. (1980). Kırgız Tili Tarıhınan, Frunze, Mektep Yay.
İlhan, N. (2009). Türk Dilinde Ünsüz Düşmesi, Nedenleri ve Türleri, Zeitschrift für die Welt der Türken, Journal of World of Turks, Vol. 1, No. 2
Kasapoğlu Çengel, H. (2005). Kırgız Türkçesi Grameri (Ses ve Şekil Bilgisi), Akçağ Yay., Ankara.
Kasapoğlu Çengel, H. (1995). Türkiye Türkçesi ile Kırgız Türkçesindeki Ortak Alınma Kelimeler, Türk Dili, S: 521, Mayıs, s. 467-479.
Koç, A. (2010). Alıntı Kelimelerde Ses Düşmeleri, Turkish Studies, International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 5/4, Fall.
Korkmaz, Z. (2003). Gramer Terimleri Sözlüğü, Ankara.
Kunduzov, E. (2006). Kırgızcadaki Arapça Kelimeler ve Bunların Arapça Öğrenimindeki Yeri, Gazi Üniversitesi - Eğitim Bilimleri Enstitüsü - Arap Dili Eğitimi Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
Öner, M. (1998). Bugünkü Kıpçak Türkçesi, TDK Yay., Ankara.
Yalçın, S.K. (2013). Çağdaş Türk Lehçelerinde Ünlüler, TDK Yay. Ankara.
Yudahin, K. K., (1945-1948). Kırgızca-Rusça Sözlük, (Çev. Abdullah Taymas) I. Cilt A-J, Ankara, II. Cilt K-Z, İstanbul.