OSMANLI DÖNEMİ’NDE GERÇEKLEŞEN GÖÇLERİN KURUMSALLAŞMA VE GÖÇ POLİTİKALARI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

Bu çalışmadaki amaç, Osmanlı Devleti’nde kitlesel göçlere paralel olarak şekillenen kurumsallaşma çabalarına ve göç politikalarına yönelik bir açıklama sunmak ve bu bağlamda Cumhuriyet öncesi dönemin birikimine ışık tutmaktır. Literatür taraması yönteminden yararlanılarak hazırlanan çalışma, bu açıdan son yıllarda yaşadığımız büyük kitlesel göçlerin aslında yeni bir olgu olmadığını; göç ve iskâna yönelik özel örgütlenmelerin ve politikaların ilk olarak Osmanlı Devleti’nde hayata geçirildiğini göstermektedir. Çalışmanın bazı sonuçları özetle şu şekilde ifade edilebilir: Osmanlı Devleti’nin dağılma döneminde meydana gelen kitlesel göçler nedeniyle mevcut düzenlemelerin ihtiyaçlara cevap üretememesi, göç politikalarının merkezi düzlemde belirlenmesini zorunlu hale getirmiştir. Diğer yandan kitlesel göç akınlarının yoğunlaşması liberal göç politikalarına duyulan ihtiyacı zamanla ortadan kaldırmış, kozmopolit nüfus politikasının terkiyle daha homojen bir nüfus politikası izlenmeye başlanmıştır. Ayrıca göç ve iskâna yönelik politikalar, merkezi otoritenin tesisi ile modern devletin inşasında önemli bir rol oynamıştır. Bu bağlamda gerçekleşen kitlesel göçler siyasi, iktisadi ve toplumsal yapıda Cumhuriyet Dönemi’ni de etkileyecek önemli sonuçlara yol açmıştır. 

EFFECTS OF MIGRATIONS ON INSTITUTIONALIZATION AND MIGRATION POLICIES IN THE OTTOMAN PERIOD

The present study aims to provide an explanation for the migration policies, and the institutionalization efforts shaped in parallel with the mass migrations in the Ottoman State, and, in this context, shed light on the accumulation of pre-Republican period. From this perspective, the study prepared by the method of literature review indicates that the huge mass migrations experienced recently are not a new phenomenon in fact, and the organization and policies specific to migration and settlement put into practice firstly in the Ottoman State. Some of the study results can be expressed such that the failure of existing regulations at responding to the needs because of the mass migrations during the disintegration period of Ottoman State entailed the determination of migration policy at the central level. On the other side, the intensification of mass migration flows eliminated the need for liberal migration policies; a more homogenous population policy started to be pursued after the cosmopolitan population policy was left. Moreover, the migration and settlement policies had a critical role in the establishment of modern state by the institution of central authority. In this context, the mass migrations paved the way for significant consequences affecting the Republican period in political, economic and social terms. 

___

  • Ağanoğlu, H. Y. (2001). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Balkanlar’ın Makûs Talihi. İstanbul: Kum Saati Yayınları.Aktar, A. (2001). Varlık Vergisi ve “Türkleştirme” Politikaları (5. bs.). İstanbul: İletişim Yayınları.Çelik, G. (1999). Osmanlı Devleti’nin Nüfus ve İskân Politikası. Divan, 4(6), 49-110.Demirtaş, M. (2009). Kırım Savaşı ve 93 Harbi Sürecinde Osmanlı Memleketine Gelen Göçmenlerin Sevk ve İskânları. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (TAED), 16(41), 215-238.Dündar, F. (2001). İttihat ve Terakki’nin Müslümanları İskân Politikası (1913-1918). İstanbul: İletişim Yayınları.Dündar, F. (2008). Modern Türkiye’nin Şifresi: İttihat ve Terakki’nin Etnisite Mühendisliği (1913-1918) (3. bs.). İstanbul: İletişim Yayınları.Eren, A. C. (1966). Türkiyeʾde Göç ve Göçmen Meseleleri: Tanzimat Devri, İlk Kurulan Göçmen Komisyonu, Çıkarılan Tüzükler. İstanbul: Nurgök Matbaası.Gülsoy, U. (1996). Osmanlı Topraklarına Avrupa’dan Muhacir İskânı (1856-1859). İlmî Araştırmalar: Dil, Edebiyat, Tarih İncelemeleri, (3), 51–65.İçduygu, A., Erder, S. ve Gençkaya, Ö. F. (2014). Türkiye’nin Uluslararası Göç Politikaları, 1923-2023: Ulus-devlet Oluşumundan Ulus-ötesi Dönüşümlere. İstanbul: Koç Üniversitesi Göç Araştırmaları Merkezi.İpek, N. (1994). Rumeli’den Anadolu’ya Türk Göçleri, 1877-1890 (C. 73). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.İpek, N. (2013). Osmanlı Devleti’nin Göç ve İskân Politikaları. N. İpek ve M. Taştemir (Ed.), Osmanlı’da İskân ve Göç içinde . Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.Kale, B. (2014). Transforming an Empire: The Ottoman Empire’s Immigration and Settlement Policies in the Nineteenth and Early Twentieth Centuries. Middle Eastern Studies, 50(2), 252-271.Kale, B. (2015). Zorunlu Göçün 19. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu Üzerindeki Etkileri. M. M. Erdoğan ve A. Kaya (Ed.), Türkiye’nin Göç Tarihi: 14. Yüzyıldan 21. Yüzyıla Göçler içinde (ss. 155-169). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.Karpat, K. H. (2002a). Muslim Migration. K. H. Karpat (Ed.), Studies on Ottoman Social and Political History: Selected Articles and Essays içinde (ss. 311-323). Leiden: Brill.Karpat, K. H. (2002b). Ottoman Immigration Policies and Settlement in Palestine. K. H. Karpat (Ed.), Studies on Ottoman Social and Political History: Selected Articles and Essays içinde . Leiden: Brill.Karpat, K. H. (2003). Osmanlı Nüfusu (1830-1914): Demografik ve Sosyal Özellikleri. (B. Tırnakçı, Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.Karpat, K. H. (2010). Osmanlı’dan Günümüze Etnik Yapılanma ve Göçler. (B. Tırnakçı, Çev.) (1. baskı.). İstanbul: Timaş Yayınları.Kasaba, R. (1998). Göç ve Devlet: Bir İmparatorluk-Cumhuriyet Karşılaştırması. H. C. Tuncer (Ed.), Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Problemler, Araştırmalar, Tartışmalar içinde (ss. 336-343). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.Kasaba, R. (2012). Bir Konargöçer İmparatorluk: Osmanlıda Göçebeler, Göçmenler, Sığınmacılar. (A. Ortaç, Çev.). İstanbul: Kitap Yayınevi.Kazgan, G. (1970). Milli Türk Devletinin Kuruluşu ve Göçler. İktisat Fakültesi Mecmuası, 30(1-4). http://www.journals.istanbul.edu.tr/iuifm/article/view/1023012522 adresinden erişildi.Keyder, Ç. (2009). Türkiye’de Devlet ve Sınıflar (14. bs.). İstanbul: İletişim Yayınları.Kocacık, F. (1980). Balkanlar’dan Anadolu’ya Yönelik Göçler (1878-1890). Osmanlı Araştırmaları, 1(1), 137-190.Macar, E. (2015). Yunanistan’dan Anadolu’ya Göç: Nüfus Mübadelesi. M. M. Erdoğan ve A. Kaya (Ed.), Türkiye’nin Göç Tarihi: 14. Yüzyıldan 21. Yüzyıla Göçler içinde (ss. 173-190). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.Mardin, Ş. (2008). Jön Türklerin Siyasi Fikirleri: 1895-1908 (15. bs.). İstanbul: İletişim Yayınları.Marufoğlu, S. (1998). Osmanlı Döneminde Kuzey Irak (1831-1914). İstanbul: Eren Yayıncılık.McCarthy, J. (1998). Müslüman Ve Azınlıklar: Osmanlı Anadolusu’nda Nüfus ve İmparatorluğun Sonu. (B. Umar, Çev.). Ankara: İnkılâp Kitabevi.Saydam, A. (1997). Kırım ve Kafkas Göçleri, 1856-1876. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.Serbestoğlu, İ. (2011). Zorunlu Bir Modernleşme Örneği Olarak Osmanlı Tabiiyet Kanunu. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM), 29(29), 193–214.Tekeli, İ. (1990). Osmanlı İmparatorluğu’ndan Günümüze Nüfusun Zorunlu Yer Değiştirmesi. Toplum ve Bilim, 50, 49–71.Yakut, K. (2015). Kırım Tatarları ve Nogayların Osmanlı İmparatorluğu’na Göçleri (1783-1922). M. M. Erdoğan ve A. Kaya (Ed.), Türkiye’nin Göç Tarihi: 14. Yüzyıldan 21. Yüzyıla Göçler içinde (ss. 121-132). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.Zürcher, E. J. (2005). Savaş, Devrim ve Uluslaşma: Türkiye Tarihinde Geçiş Dönemi: 1908-1928. (E. Aydınoğlu, Çev.) (1. Baskı.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.