ENGELLİ BİREYLERİN ADALETE EŞİT ERİŞİLEBİLİRLİK KONUSUNUN İNCELENMESİ: VAN İLİ ÖRNEĞİ
Uluslararası hukuk belgelerinde ve ulusal yasalarda bireylerin birçok hakkı gibi eşitkoşularda adalete erişim hakkı da güvence altına alınmıştır. Böylece bireyler temel hakları ileilgili herhangi bir olumsuzluk yaşadıklarında yasal olarak belirlenen temel hakları devreyegirmekte ve adalet kurumlarına erişimleri zorunlu hale gelmektedir. Engellilik, herhangibir nedenle bireylerde fiziksel, ruhsal, zihinsel olarak bir yetersizliğin meydana gelmesi veyetersizlikten etkilenen bireyin, yaşamının birçok alanında engellere maruz kalması olaraktanımlanabilir. Engellilik durumu bireyin, sağlık, eğitim ve adalet gibi kurumlarındaki temelhaklarına yönelik hizmetlere eşit erişimini sınırlı kılmaktadır. Engelli bireylerin adalete erişimisınırlı olduğu için engellilerin adalete erişim konusunda yaşadığı sorunların tespiti oldukçaönemlidir. Türkiye’de engellilerin adalete eşit erişimi konusunda yapılan araştırmalar yokdenecek kadar azdır. Dolayısıyla bu araştırmanın amacı, bedensel, görme ve işitme engellibireylerin Van Adalet Sarayına eşit erişim durumlarının incelenmesi olarak belirlenmiştir.Araştırmanın çalışma grubu Van ilinin Tuşba, İpekyolu ve Edremit ilçelerinde yaşayan ve 2018yılı içinde adalete erişim ihtiyacı doğan toplamda 15 engelli bireyden oluşmaktadır. Verileryarı yapılandırılmış görüşmeler yoluyla katılımcılarla yüz yüze görüşme sonucu ve dört aylıksüreçte elde edilmiştir. Katılımcılardan elde edilen veriler betimsel analize tabi tutularaksunulmuştur. Engelli bireylerin Van Adalet Sarayına eşit erişim konusunda dış mekândagüçlükler ile karşılaştıklarına, iç mekânda yeterli danışmanlık hizmeti almadıklarına, adaleteeşit erişim konusunda ayrımcılığa maruz kaldıklarına ilişkin bulgulara ulaşılmıştır. Böylece,engelli bireylerin adalete eşit erişim haklarına erişebilirlik bağlamında yararlanamadıklarısonucuna ulaşılmıştır. Dolayısıyla, ileri araştırmalar için engelli bireylerin adalete erişimikonusunda Türkiye geneli yeni araştırmaların yapılması önerilmektedir.
AN INVESTIGATION OF EQUAL ACCESSIBILITY TO JUSTICE FOR INDIVIDUALS WITH DISABILITIES: THE CASE OF VAN PROVINCE
In international legal documents and national laws, the right of individuals to access justice in equal conditions, as well as many rights, are guaranteed. Thus, when individuals experience any negativity regarding their fundamental rights, legally determined fundamental rights come into play and their access to justice institutions becomes mandatory. Disability can be defined as the occurrence of a physical, mental and mental disability in individuals for any reason and the exposure of the individual affected by the disability to obstacles in many areas of her life. Disability restricts the individual’s equal access to services for his / her fundamental rights in institutions such as health, education and justice. Since disabled people have limited access to justice, it is very important to identify the problems faced by disabled people in access to justice. No research conducted on equal access to justice for persons with disabilities in Turkey is almost negligible. Therefore, the purpose of this study was determined to examine the equal access status of physically, visually and hearing disabled individuals to the Van Court of Justice. The study group of the study consists of 15 disabled individuals living in Tusba, İpekyolu and Edremit districts of Van and were born in 2018 in need of access to justice. The data were obtained as a result of face-to-face interviews with the participants through semi-structured interviews over a four-month period. The data obtained from the participants were presented by descriptive analysis. It was found that the disabled individuals faced difficulties in equal access to the Van Court of Justice outdoors, did not receive adequate consultancy services indoors, and were exposed to discrimination regarding equal access to justice. Thus, it has been concluded that persons with disabilities cannot benefit from equal access to justice rights in terms of accessibility. Thus, in general the access to justice of persons with disabilities in Turkey for further research are suggested to new research.
___
- Adalet Bakanlığı. (1983). 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanunu. https://www.mevzuat. gov.tr/MevzuatMetin/ 1.5.2802.pdf/ adresinden erişildi.
- Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı. (2012). 2013-2017 Stratejik Planı. Ankara. http:// www.sp.gov.tr/tr/ stratejik-plan/s/377/Aile+ve+Sosyal+Politikalar+ Bakanligi+ 2013-2017/ adresinden erişildi.
- Aile, Çalışma ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü (2016). Erişilebilirlik İzleme ve Denetleme Yönetmeliği. https://www.ailevecalisma. gov.tr/eyhgm/mevzuat/ulusal-mevzuat/yonetmelikler/ erisilebilirlik-izleme-vedenetleme-yonetmeligi/ adresinden erişildi.
- Akşit, M. A., Kuşku M., Oktay, G., Şaylıgil, Ö. (2018). Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşmenin Sorgulanması, Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Yenidoğan Dergisi No. 2018/2 https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/747263/ adresinden erişildi.
- Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu. (2018, 11 Ağustos). Avrupa Birliği Temel Haklar Şartı. Erişim Tarihi: 11 Ağustos 2018, https://www.avrupa.info.tr/ tr/avrupa-birligitemel-haklar-bildirgesi-708.
- Avrupa Birliği Genel Sekreterliği. (2011). Avrupa Birliği’nin İşleyişi Hakkında Antlaşma. Erişim Tarihi: 11 Ağustos 2018, https://www.ab.gov.tr/files/ pub/antlasmalar.pdf.
- Aysoy, M. (2004). Avrupa Birliği Sürecinde Özürlüler Politikası. Bilge Matbaacılık. İstanbul.
- Baltacı, A. (2017). Nitel Veri Analizinde Miles-Huberman Modeli, Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (AEÜSBED), Cilt 3, Sayı 1, Sayfa 1-15.
- Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi, Karar Sayısı: 2009/15137 Resmî Gazete/ Sayı: 27288.
- Burcu, E. (2007). Türkiye’de Özürlü Birey Olma Temel Sosyolojik Özellikleri ve Sorunları Üzerine Bir Araştırma, Hacettepe Üniversitesi Yayınları, Ankara.
- Çağlar, S. (2012). Engellilerin Erişebilirlik Hakkı ve Türkiye’de Erişebilirlikleri. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (AÜHFD). 61 (2) s. 541-598.
- Çelik, H., Başer Baykal, N. ve Kılıç Memur, H. N. (2020). Nitel Veri Analizi ve Temel İlkeleri. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi – Journal of Qualitative Research in Education, 8(1), 379-406. doi:10.14689/issn.2148-2624.1.8c.1s.16m.
- Çopuroğlu, Y. C. & Mengi A. (2014). Toplumsal Dışlanma ve Otizm. [Social exclusion and autism]. Turkish Studies, 9(5), 607-626, doi: http://dx.doi.org/10.7827/ TurkishStudies.6708. Engelliler Hakkına İlişkin Sözleşme [EHİS], (2006). https://humanrightscenter.bilgi.edu. tr/media/uploads/2015/08/03/EngellilerinHaklarinaIliskinSozlesme.pdf adresinden erişildi.
- Maxwell, J. A. (1992). Understanding in Qualitative Research. Harvard Educational Review, 62, 979-1000.
- Mengi, A. (2014). Sosyolojik Boyutlarıyla Otizm [Sociological Dimensions of Autism] (Doktora tezi). Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
- Mengi, A. (2019). Sosyal Bilgiler Ders Kitabı ve Öğretim Programının Engellilik Açısından İncelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 20(4), 707-736. doi:10.21565/ozelegitimdergisi.123456.
- Miles, S. & Singal, N. (2008). The Education for All and Inclusive Education Debate: Conflict, Contradiction or Opportunity?, Revised for publication, International Journal of Inclusive. https://www.researchgate.net/ publication/228629054_The_ Education _for_ All_ and_inclusive_education_debate_Conflict_contradiction_or_ opportunity_adresinde erişildi.
- Öz, Şaban (2013). “Engelli Din Eğitiminden «Özürsüz» Din Eğitimi Modelliğine: «Ötekileştirilen» Özürlülerin Din Eğitiminde Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri”, Hikmet Yurdu Düşünce-Yorum Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 6 (11), ss. 75-89.
- Özgül, H. (2014). Erişilebilirlik. Erişim Tarihi: 11 Ağustos 2018, http://www. tohad.org/ tohad/erisilebilirlik/.
- Tiyek R., Eryiğit B. H. ve Baş E. (2016). Engellilerin Erişilebilirlik Sorunu ve TSE Standartları Çerçevesinde Bir Araştırma. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. Nisan, Sayı:12.
- Türkiye İstatistik Kurumu [Turkish Statistical Institute] (2002). Türkiye Özürlüler Araştırması. (2002). https://kutuphane.tuik.gov.tr/pdf/0014899.pdf adresinden edinildi.
- World Health Organization [WHO] (2011). World Report on Disability. Retrieved from https://www.who.int/disabilities/world_report/2011/en/ adresinden erişildi.
- Yalçın, B. (2004). Basılı Yayınlarda Özürlülük İmajı: Tutumun Etkileri Hakkında İnceleme, Öz-Veri Cilt 1 Sayı (1), s111-128.
- Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2005). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. (5. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
- Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (6. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
- Yılmaz, M. (2012). Kapsayıcı Tasarım ve Mekân, Mimarist, Sayı 43, s. 107 – 111.