Zekât-Sosyal Adalet İlişkisi: Gelir Dağılımındaki Adaletsizliklere İlişkin Teorik Yaklaşımlarla Mukayeseli Bir İnceleme

Gelir paylaşımında yaşanan adaletsizliklerin oldukça uzun bir geçmişi vardır. Ancak çözüm arayışları 18. Yüzyıldan itibaren yoğunluk kazanmıştır. Bu arayışların aradan geçen zaman diliminde konuya köklü bir çözüm getirdiğini söylemek güçtür. Bu çalışmanın amacı, söz konusu çözüm arayışlarına bir alternatif sunmak değildir; zekâtın sosyal adalete olan katkısını tahlil etmektir. Kur’an ve sünnet, zekâtla aynı çerçevede değerlendirilebilecek noktaları ilk dönemlerden itibaren vurgulamıştır. Açı doyurmak, yoksula ve yetime yardımcı olmak, köle âzat etmek bunlardan bazılarıdır ve bunlar sosyal adalete katkı sağlayan uygulamalardır. Kur’an ve sünnetle ortaya konan bu çizgi, klasik fıkıh kitaplarında da takip edilmiştir. Zekât yükümlülüğünün zenginlerin üzerinde olması ve kolay şartlara bağlanmış olması, bu ibadetin sosyal adaleti teminine katkı sunmaktadır. Zekâttan dar gelirlilerin faydalanması da bu açıdan önem taşımaktadır. Ayrıca dünyevi ve uhrevi yükümlülüğü bir arada getiren zekâtın zorunlu olmayan bazı uygulamalarla desteklenmesi gelir dağılımının dengelenmesinde rol oynamaktadır. Sadaka, hediye ve borç vermek bunlara örnek teşkil etmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Zekât, Sosyal Adalet, Gelir Dağılımı

PDF

___

Aktan, C. C. (1995). Klasik Liberalizm, Neo-Liberalizm ve Libertarianizm. Amme İdaresi Dergisi, 28(1), 4-5. Armağan, S. (2009). İslâm Dininde Sosyal Güvenliğin Temel Müesseseleri, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi. 14, 67-84. Balta, Y. (2015). İslam Hukuku’nda Zekat Malları ve Nisapları (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul. Bilmen, Ö. N. (2002). Büyük İslâm İlmihali. İstanbul: Tereke Yayınları. Cessâs, E. (2010). Şerhu Muhtasari’t-Tahâvî. Medîne: Dâru’s-sirâc. Çiftçi, A. (2009). Mekkî Sûreler Bağlamında Kur’an’da İnfak-Zekât İlişkisi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya. Din İşleri Yüksek Kurulu. (2010). Zekât Sıkça Sorulanlar, DİB Yayınları, Ankara. Dumlu, E. (2008). Ticaret Mallarının Zekatı (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum. Erdoğdu, S. (1980). Gelişmekte Olan Cemiyetlerin Sosyo-Ekonomik Bünye ve Meseleleri Karşısında İslam’ın Zekat Müessesesi (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum. Erkal, M. (2013). Zekat. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (XLIV/197-207). Hâkim eş-Şehîd. el-Kâfî. Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi nr. 580. Halebî, İ. (1983). Mülteka’l-ebhur. İstanbul: Sağlam Yayınevi. İbnÂbidîn, M. (2003). Reddü’l-Muhtârale’d-Dürri’l-muhtâr. Riyad: Dâruâlemi’l-kütüb. İbnNüceym, Z. (1997). el-Bahrü’r-râik. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye. İbnü’s-sââtî, M. (2005). Mecmau’l-bahreyn ve Mülteka’n-neyyireyn. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye. Kahf, M. (2001). TheCalculation of Zakahformuslims in North America. TheMuslimStudents' Association of the United StatesandCanada. Kardâvî, Y. (1973). Fıkhu’z-zekât. Beyrut: Müessesetü’r-risâle. Kâsânî, A. (2003). Bedâiu’s-sanâi’ fî tertîbi’ş-şerâi’. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye. Kıran, E. (2014). 1980 Sonrası Dönemde Türkiye’de Muhafazakâr Bireylerin Tüketim Toplumunda Var Olma Deneyimleri. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul. Kudûrî, A. (1997). el-Muhtasar. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye. Kazgan, G. (1999). İktisadi Düşünce veya Politik İktisadın Evrimi, İstanbul: Remzi Kitabevi. Maçin, H. (2014). İslam Hukukunda Zekat Matrahları ve Vergi İlişkisi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya. Merginânî, B. (1936). el-Hidâye fî şerhi Bidâyeti’l-mubtedî. Karaçi: İdâretü’l-Kur’an ve’l-ulûmi’l-islâmiyye. Mevsılî, A. (2009). el-İhtiyârlita’lîli’l-Muhtâr. Dımaşk: Dâru’r-risâleti’l-âlemiyye. Molla Hüsrev, M. (1317). Dürerü’l-hükkâm fî şerhi Gureri’l-ahkâm. İstanbul. Nesefî, H. (1997). Kenzü’d-dekāik. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye. Ökte, M.K.S. (2010). Fundamentals of Islamic Economy and Finance: Theory and Practice. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi. 9 (31). 180-208. Özkuyumcu, N. (2006). Nadîr (Benî Nadîr). Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Ankara. (XXXII/275-276). Semerkandi, A. (1984). Tuhfetü’l-fukahâ. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye. Serahsî, M. (1980). el-Mebsût. Beyrut: Dârü’l-ma’rife. Şeybânî, M. (2012). el-Asl. Beyrut: DâruİbnHazm. Tâcüşşerîa, Ö. Vikāyetü’r-rivâye fi mesâili’l-hidâye. Riyad Üniversitesi Kütüphanesi Yazmalar Bölümü, no. 522. Tahâvî, A. (1992). el-Muhtasar. Kahire: Dâru’l-kitâbi’l-arabî. Ulutürk, S. (1998). Türkiye'de Planlı Dönemde Kamu Harcamalarının Gelişimi ve Devletin Ekonomideki Rolü, Ankara: Akçağ Yayınları. Yavuz, F. (1990). Açıklamalı-Muâmelâtlı İslâm İlmihâli. İstanbul: Çile Yayınları. Yılmaz, Ö. (2016). Hanefîlerde Zekata Tabi Maldaki Nemâ Şartı, Sosyal Bilimler Metinleri, 9 (2), 88-94. Zihni, M. (1971). Nimet-i İslâm. İstanbul: Bilici Kitabevi.