HALK DİNDARLIĞINDAN TÜRK MÜSLÜMANLIĞINA SOSYOLOJİK BİR BAKIŞ

Son yıllarda Türkiye’de “Halk Dindarlığı” ve Türk Müslümanlığı kavramları etrafında yoğun bir tartışma yaşanmaktadır. Türklerin İslam dini anlayışları ve uygulamaları ile ilgili olan bu konu kimilerince “Türk İslam’ı”, kimilerince “Türkiye Dindarlığı”, “Türk Halk İslam’ı”, “Türk Halk Dindarlığı”, “Halk İslam’ı” olarak tanımlansa da konuyu en iyi tanımlayan “Türk Müslümanlığı” veya “Türk Halk Müslümanlığı” kavramlarıdır. Halk dindarlığı denilince ilk olarak aklımıza doğum, evlilik ve ölüm gibi hayatın önemli dönüm noktaları ile ilgili uygulama ve inanışlar gelmektedir. Ziyaret fenomeni de halk dindarlığı içinde değerlendirilen önemli inanç ve uygulamaları içermektedir. Bu çalışmada halk dindarlığından Türk Müslümanlığına uzanan süreci sübjektif anlayışlardan uzak durarak sosyal bir olgu olarak ele alıp tarihi, sosyal, kültürel ve dini verilerin yardımıyla objektif sosyolojik yöntem ile değerlendirmeye çalışılmıştır.

A SOCIOLOGICAL VIEW of POPULAR RELIGIOSITY and TURKISH MUSLIM

In recent years, there has been intense debate around the concepts of ‘Turkish Muslimism’ and ‘popular religiosity’. While some scholars described the subject, which is related to Turkish people`s Islamic religious understandings and practices, as ‘Turkish Islam’, ‘Turkey religiosity’, ‘Turkish popular Islam’, ‘Turkish popular religiosity’, ‘Popular Islam’, however, we believe that ‘Turkish Muslimism’ or ‘Turkish popular Muslimism’ are the concepts that best describe the subject. Popular religiosity means the practices and beliefs which cover birth, marriage and death which are the important milestones in life. The practice of social visits, or for the purpose of this paper, the ‘visitation phenomenon’ includes important beliefs and practices that are evaluated in popular religiosity. We have tried to evaluate the religiosity to Turkish Muslimism process from as a social phenomenon by using objective sociological method with the help of historical, social, cultural and religious data, away from subjective perspective.

PDF

___

Akgül, M.(2012). “Modernlik-Modernleşme, Postmodernlik, Sekülerleşme ve Din”, Din Sosyolojisi El Kitabı, Der: N. Akyüz- İ. Çapçıoğlu, Grafiker Yay., Ankara., 181-210.
Aktay, Y.(1999). Türk Dininin Sosyolojik İmkânı, İstanbul.
Aktay, Y.(2002). “Farklı Politikalar ve Türkiye Müslümanlığı”, İslamiyat Dergisi, sayı:4, 41-55.
Ak, M.(2018). “Türk Halk Dindarlığı ve Evliya İnancı: Sosyolojik Bir Yaklaşım” Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Sayı:86, ss.95-110.
Arpaguş, Hatice K.(2006). Osmanlı Halkının Geleneksel İslam anlayışı ve Kaynakları, Ensar Neşriyat, İstanbul.
Arslan, M. (2003). “Türk Toplumunda Geleneksel Dini Yaşam ve Halk İnançları; Taşrada Yaşayan İnsanlar Arasında Uygulamalı Bir Çalışma” Değerler Eğitimi Dergisi C.I., sayı: 2, 23-46.
Arslan, M. (2004). Türk Popüler Dindarlığı, Dem Yay., İstanbul.
Artun, E. (2005). Türk Halkbilimi, Kitabevi, İstanbul.
Bodur, Hüsnü Ezber. (2012). “Küreselleşme ve Din”, Din Sosyolojisi El Kitabı, Der: N. Akyüz- İ. Çapçıoğlu, Grafiker Yay., Ankara., 211-219.
Coşkun, A. (2005). Sosyal Değişme ve Dini Normlar, DEM Yay., İstanbul.
Çelik, C. (2002). Şehirleşme ve Din, Çizgi Kitabevi, Konya.
Çelik, C. (2005). “Dindarlık Tipolojilerine Metodolojik Bir Yaklaşım”, İslamiyat Dergisi, C. 8., sayı:2, 71-90.
Develioğlu, F. (1971). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik lügat, Doğuş Matbaası, Ankara.
Doğan, İ. (1996).Sosyoloji Kavramlar ve Sorunlar, Sistem Yay., İstanbul. Er, İ. (1998). Din Sosyolojisi, Akçağ Yay., Ankara.
Erdem, M. (2000). Kırgız Türkleri, sosyal Antropoloji Araştırmaları, Avrasya Stratejik Araştırma Merkezi Yay., Ankara.
Erdem, M. (2005). Kırgız Türkleri Dini ve Sosyal Hayat, TDV Yay., Ankara.
Güleç, Melda M. (2012). Espiye’de Halk Dindarlığı, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Doktora Tezi), Bursa.
Günay, Ü. (1999). Erzurum ve Çevre Köylerinde Dini Hayat, Erzurum Kitaplığı Yayınları, İstanbul.
Günay, Ü, (2002), Din Sosyolojisi, İnsan Yay., İstanbul.
Günay, Ü. (2003). “Türk Halk Dindarlığının Önemli Çekim Merkezleri Olarak Dini Ziyaret Yerleri”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S:15, Kayseri.
Günay, Ü.; Çelik, C. (2006). Dindarlığın Sosyo-Psikolojisi, Karahan kitabevi, Adana.
Günay, Ü. ; Güngör, H. ve diğerleri, (2001), Ziyaret Fenomeni Bir Din Bilimi Araştırması-Kayseri Örneği, Erciyes Üniversitesi Yay., Kayseri.
Gündüz, Ş. (1998). Mitoloji ile inanç arasında, Etüt Yay., Samsun.
İnan, A. (1972). Hurafeler ve Menşeleri, Nur Matbaası, Ankara.
İnan, A. (1999). “Bazı Güncel Meselelere Kısa Bakışlar”, İslamiyat Dergisi, c.2, sayı 2, 110-113.
Hocaoğlu, D. (1999). “Türk Müslümanlığı Üzerine Bazı Notlar”, Sayı: 66., Bahar (Nisan-Mayıs-Haziran)., İstanbul., ss.08-23.
Kalafat, Y. (2006). Doğu Anadolu’da Eski Türk İnançlarının İzleri, Atatürk Kültür Merkezi Yay., Ankara.
Keleş, A. (2002). “Türkiye’de Cemaat Dindarlığının Oluşumunda Hadislerin Rolü”, İslamiyat Dergisi, sayı:4, 125-140.
Kurt, A. (2016). Din Sosyolojisi, Sentez Yay., İstanbul.
Mardin, Şerif. (2007). Din ve İdeoloji, İletişim Yay., İstanbul.
Navruzova, G. (2012). Halk Dindarlığı Üzerine Bir Din Sosyolojisi Araştırması- Derbent (Dağıstan Örneği), (Doktora Tezi), Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
Ocak, A. Y. (1996). Türk Sufiliğine Bakışlar, İstanbul.
Ocak, A. Y. (1995). “Günümüz Türkiye Müslümanlığına genel Bir Bakış”, Türkiye Günlüğü Dergisi, 35. 89-94.
Örnek, Sedat V. (1971). Etnoloji Sözlüğü, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarihcoğrafya Fakültesi Yay., Ankara.
Örnek, Sedat V. (1977). Türk Halk Bilimi, İş Bankası Kültür Yay. Ankara.
Özön, M. N. (1971). Osmanlıca-Türkçe Sözlük, Ankara.
Polat, K. (2008). Beşikten Mezara Kırgız Türklerinde Gelenek ve inanışlar, TDV Yay., Ankara.
Sayın, Ö. (1994). Sosyolojiye Giriş, Üniversite Kitapları, İzmir.
Tanyu, H. (2007). “Dini Folklor veya Dini-Manevi Halk İnançlarının Çeşit ve Mahiyeti Üzerine Bir Araştırma”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C.XXI, Ankara, 123-142.
Tanyu, H. (2007). Türkiye’de Adak Yerleri, Elips Yay., Ankara.
Tatlılıoğlu, D. (2002). Türkmenistan’da Dini ve Tarihi Ziyaret Yerleri, Dilek Matbaası, Sivas:
Ünal, Mustafa. (1998). Türk Halk Dini, Dinler Tarihi derneği ve Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İş birliği ile Konya.
Yılmaz, H. (2002). Türk Müslümanlığı, Dindarlık ve Modernlik, İslamiyat Dergisi, sayı:4, 57-66.