BALKAN SAVAŞLARI ÖNCESİNDE KARADAĞ’IN OSMANLI DEVLETİ ALEYHİNDEKİ FAALİYETLERİ: OSMANLI FİRARİLERİNİ DESTEKLEMESİ (1911-1912)

Karadağ’da ilk Osmanlı idaresi Fatih döneminde oluşturuldu. Bölgede Osmanlı idaresi uzun süre devam etti. 1878’de Berlin Kongresi’nde Karadağ, bağımsız bir devlet oldu. Bu dönemden itibaren Karadağ, topraklarını genişletmeye başladı. Karadağ’ın bu politikasından dolayı Müslüman halk, bölgeyi terk etmek zorunda kaldı. XIX. yüzyıl ile birlikte Osmanlı Devleti’nde çeşitli isyanlar meydana gelmeye başladı. Bu isyanlar Osmanlı’nın Balkanlardaki etkisini zayıflattı. XIX. yüzyılın ortalarından itibaren Osmanlı Devleti’ne karşı çeşitli faaliyetler içerisinde bulunanlar çoğunlukla Karadağ’a firar ettiler. Osmanlı Devleti’ne isyan eden kişiler Karadağ tarafından çeşitli şekillerde destek gördü. Firariler ve bazı Karadağlılar tarafından Osmanlı sınırlarına birçok saldırı düzenlendi. Bu dönemde Karadağ, Osmanlı Devleti’nin dostuymuş gibi görünmeye çalışsa da Osmanlı Devleti’nin aleyhine çalıştı. Hersek İsyanı’nda ve Malisor Ayaklanmaları gibi olaylarda Karadağ’ın asilere destekleri devam etti. Bu dönemde Rusya gibi devletler de Karadağ’ı, çıkarları doğrultusunda Osmanlı Devleti aleyhine teşvik etti. Osmanlı Devleti’nde özellikle de Balkanlarda gerçekleştirilen firar olayları, I. Balkan Savaşı’nın çıkmasından hemen önce yoğunlaşmaya başladı ve daha sonra savaş sırasında da Osmanlı Devleti’nin uğraştığı konulardan biri haline geldi. Çalışmada Balkan Savaşları öncesinde Karadağ’ın Osmanlı Devleti aleyhindeki faaliyetlerini ortaya koymak ve firarilerin Karadağ tarafından nasıl desteklendiklerini belirlemek hedeflenmiştir. Aynı zamanda bu tür faaliyetlerin Osmanlı Devleti ile Karadağ arasındaki ilişkiler açısından ne gibi sonuçlarının olduğunu ortaya koymak amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı, Balkan, Karadağ, savaş, firar.

MONTENEGRO’S ACTIVITIES AGAINST THE OTTOMAN STATE BEFORE THE BALKAN WARS: SUPPORTING THE OTTOMAN DESERTERS (1911-1912)

The first Ottoman administration in Montenegro was created during the reign of Fatih. Ottoman rule in the region continued for a long time. Montenegro became an independent state at the Congress of Berlin in 1878. From this period, Montenegro began to expand its territory. Due to this policy of Montenegro, the Muslim people had to leave the region. With the XIX. century, various rebellions began to occur in the Ottoman Empire. These rebellions weakened the influence of the Ottomans in the Balkans. Since the middle of the nineteenth century, those who were involved in various activities against the Ottoman Empire mostly escaped to Montenegro. Those who rebelled against the Ottoman Empire were supported by Montenegro in various ways. Many attacks were carried out on the Ottoman borders by deserters and some Montenegrins. In this period, although Montenegro seemed to be a friend of the Ottoman Empire, it worked against the Ottoman Empire. Montenegro's support to the rebels continued in the Herzegovina Revolt and the Malisor Revolts. In this period, states such as Russia encouraged Montenegro against the Ottoman Empire for their interests. The desertion events in the Ottoman Empire, especially in the Balkans, started to intensify just before the start of the Balkan Wars and were among the issues that the Ottoman Empire dealt with during the war. In this study, it is aimed to reveal the activities of Montenegro against the Ottoman Empire before the Balkan Wars and to determine how the fugitives were supported by Montenegro. At the same time, it is aimed to reveal the consequences of such activities in terms of relations between the Ottoman Empire and Montenegro.

Keywords:

Ottoman, Balkan, Montenegro, Rebellion, Escape,

PDF

___

A. Arşiv Belgeleri A.1. T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA).
A.1.1. Dahiliye, Siyasi Kısım BOA., DH.SYS., 16 – 1, (H-16-02-1330); 134 – 11, (M-10-01-1911).
A.1.2. Bab-ı Ali Evrak Odası BOA., BEO, 3815 – 286096, (H-21-10-1328); 3882 – 291083, (H-16-04-1329); 4001 – 300042, (H-21-02-1330).
A.1.3. Hariciye Nezareti, Siyasi BOA., HR.SYS., 137 – 22, (M-07-02-1911); 142 – 62, (M-13-04-1911); 2953 - 23, (M-07-05-1911); 153 – 20, (M-20-01-1912).
A.1.4. Meclis-i Vükela Mazbataları BOA., MV., 151 – 74, (H-02-04-1329); 167-28, (H-06-08-1330).
B. Araştırma ve İnceleme Eserler Arslanyürek, Y. (2019), “Balkan Savaşları ve Sonuçları Üzerine Bir Değerlendirme”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 7, Sayı: 89, 99-113.
Bayur, Y. H. (1991), Türk İnkılâbı Tarihi, C: II., Kısım: I., Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Bello, H. (2009), “Osmanlı ve Arnavut Kaynaklarına Göre Arnavutluk’ta 1911 Malisörler İsyanı”, T.C. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yeniçağ Tarihi Programı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
Danişmend, İ. H. (1972), İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, Cilt 4, İstanbul: Türkiye Yayınevi.
Gümüş M. ve Yüksel R. (2020), “Osmanlı Devleti’nin Parçalanma Süreci ve Basının Yaklaşımı: 1875 Hersek İsyanı Örneği”, İçtimaiyat Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl 4, Sayı 1: 31-46.
Karal, E. Z. (1999), Osmanlı Tarihi, İkinci Meşrutiyet ve Birinci Dünya Savaşı (1908-1918), C.IX, Ankara: Tarih Kurumu Basımevi.
Moačanin, N. (2001), “Karadağ”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 24: 384-385.
Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi Osmanlı Devri Balkan Harbi (1912-1913), Garp Ordusu Yunan Cephesi Harekatı, III’üncü Cilt, 2’nci Kısım (1981), Ankara: Genkur. Basımevi.
Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi Balkan Harbi Garp Ordusu Karadağ Cephesi III’ncü Cilt, 3’üncü Kısım, (1984), Ankara: Genkur. Basımevi.
Yaşar, H. (2016), “Birinci Dünya Savaşı Yıllarında Osmanlı Devleti’nin Firari Askerler Sorununa Dair Genel Bir Değerlendirme”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XVI/32: 5-41.
Zeyrek, S. (2012), “Birinci Balkan Savaşı Yenilgisinin İç ve Dış Sebepleri”, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
, S. (2012), “I. Balkan Savaşı Öncesinde Osmanlı Askerinin Talim - Terbiyesi ve Sonuçları Üzerine Bir Deneme”, Avrasya İncelemeleri Dergisi (AVİD), 1/1: 275-311.