BABIÂLİ’NİN AMERİKAN PETROL ŞİRKETİ STANDARD OIL’E BAKIŞI

Petrol, tarihin en erken dönemlerinden itibaren kullanılmaktadır. Bilim ve tekniğin gelişmesiyle birlikte petrol artık ateşleme ile çalışan motorun icat edilmesine sebep olmuştur. Petrolün bir enerji kaynağı olarak kullanılması ise 20. yüzyıla uzanmaktadır. Osmanlı Devleti’nde petrol kullanımı 17. yüzyıldan itibaren yaygınlaşmıştır. Standart Oil Petrol Şirketi Osmanlı toprakları dahilinde kurulmuş bir petrol şirketidir. Şirket Osmanlı topraklarında varlığını çeşitli depolar kurarak göstermek istemiştir. Gaz ve benzinin zorunlu ihtiyaçlarda kullanılması dönemin koşulları da eklendiğinde Babıali’yi ülke topraklarına gaz ve benzin sağlamak için şirketle anlaşmalar yapmıştır.Petrolün , temel ihtiyaçlardan olan, aydınlanma, ısınma gibi konularda kullanılması sebebiyle zaman geçtikçe önemi artmıştır. Özellikle Birinci Dünya Savaşı döneminde petrol kullanımı artmıştır. Artan petrol ihtiyacı Amerikan Petrol şirketi Standard Oil’in Osmanlı topraklarını petrol depolarıyla kuşatmasına sebep olmuştur. Bu çalışmada, Standard Oil Petrol Şirketi’nin Osmanlı topraklarında yayılma ortamı bulduğu özellikle Birinci Dünya Savaşı koşullarında Osmanlı Devleti’nde nüfuzunu nasıl artırmaya çalıştığı ve Babıali’nin bu duruma bakışı incelenecektir.

Anahtar Kelimeler:

Petrol, Standart Oil, Osmanlı

WIEW of BABIÂLİ on THE AMERICAN OIL COMPANY STANDARD OIL

Oil has been used since the earliest periods of history. Together with the development of science and technic, oil has led to the invention of motor which operates with ignition. On the other hand, the use of oil as a source of energy dates back to the 20th century. Oil had become popular in the Ottoman Empire as from the 17th century. It had become more and more important in the course of time as it was used in basic needs such as illumination and heating. The use of oil increased especially during the period of First World War. The increasing oil need had caused the American oil company, Standard Oil to surround the Ottoman territories with oil storages.This study will examine the expansion struggle of Standard Oil in the Ottoman territories, how the company tried to increase its dominance over the Ottoman Empire especially under the conditions of First World War and the view of Babıali on this issue.

Keywords:

Oil, Standart Oil, Ottoman,

PDF

___

Acar, Necmettin, (2013) “Petrolün Stratejik Önemi ve Mezopotamya Petrol Kaynaklarının Paylaşımında Calouste Sarkis Gülbenkyan’ın Rolü” (1890-1928) , The Journal Of Academic Social Science Studies, Volume 6, Isue 4 April,
Alkin, Kerem, Atman, Sabit,(2006), Küresel Petrol Stratejilerinin Jeopolitik Açıdan Dünya ve Türkiye Üzerindeki Etkileri, İstanbul Ticaret Odası Yayın No:2006-48, İstanbul.
Acun, Niyazi, (1949), Dünya Petrol Tarihi ve Türk Petrolü,İstanbul:Saka Matbaası.
Çebi, Hakan Yılmaz, (2004),Bu Topraklarda Petrol Var, İstanbul: Okul Yayıncılık.
Doğanay, Hayati, (1998). Enerji Kaynakları, Ekonomik Coğrafya 2, Erzurum:Şafak Yayınevi.
Ediger, Volkan, Ş, Osmanlı’da Neft ve Petrol :Enerji Ekonomi Politiği,Ankara:ODTÜ Geliştirme Vakfı Yayıcılık,2007.
Engdahl, William, (2008).Petrol, Para, İktidar, Anglo Amerikan Politikası ve Yeni Dünya Düzeni, 1. Baskı, Çev. Ertuğrul Bilal, İstanbul: Alfa Yayınları.
Karal, Enver Ziya, 8.C Osmanlı Tarihi, Birinci Meşrutiyet ve İstibdat Devirleri (1876-1907),Ankara:TTK,1962,
Mantran, Robert, (1990), 17. Yüzyılın İkinci Yarısında İstanbul, Ankara: Türk Tarih Kurumu, C:2 .
Okumuş, Ali, Osmanlı Coğrafyası’nda Petrol Mücadelesi Klaust S. Gülbenkyan ve Türk Petrol Şirketi, İstanbul:Taş Mektep Yayınları, 2015.
Parlar, Suat, (2003), Barbarlığın Kaynağı Petrol, İstanbul: Anka Kitabevi.
Tabakoğlu, Ahmet , ‘ Sultan II.Abdülhamid Dönemi İktisadi Yapı’ Devr-i Hamid : Sultan II. Abdülhamid. hazırlayanlar Mehmet Metin
Hülagü, Şakir Batmaz, Gülbadi Alan. Kayseri : Erciyes Üniversitesi, 2011. 1. c.
Terzi, Arzu, Bağdat-Musul’da Abdülhamid’in Mirası Petrol ve Arazi, İstanbul : Timaş Yayınları, 2014.
Yergin, Daniel, (1995) Petrol Para ve Güç Çatışmasının Epik Öyküsü, Ankara: İş Bankası Kültür Yayınları.
Akkaya, Ayşe, (2016). Geçmişten Günümüze, Ortadoğu’da Petro Savaşları ve Devlet Sistemlerine Etkileri, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi,Konya.
Başa, Derviş, (2013). Uluslararası Petrol Politikasının Osmanlı Devletinin Yıkılmasına Etkisi, KSÜ SBE Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Bayat, Murat,(2002), Petrol Krizlerinin Türkiye ile Ortadoğu Ülkeleri Arasındaki Ekonomik İlişkilere Etkisi, Marmara Üniversitesi SBE, İstanbul, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Çark Ferah, (2016), 19. Yüzyıl Osmanlı Devletinde Neft ve Petrol Üretimi ve İmtiyazları, Marmara Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Mut, Ramazan, (2010) ,Ortadoğu’da Ekonomi- Politik Bir Kırılma Noktası: 1973 Petrol Krizi, Marmara Üniversitesi Ortadoğu Araştırmaları Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Taşpınar, Hakan,(2009), Amerika Birleşik Devletlerinin Petrol Politikası Ortadoğu Örneği’ Pamukkale Üniversitesi SBE, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Acar, Necmettin, (2013), “Petrolün Stratejik Önemi ve Mezopotamya Petrol Kaynaklarının Paylaşımında Calouste Sarkis Gülbenkyan’ın Rolü” (1890-1928) , The Journal Of Academic Social Science Studies, Volume 6, Isue 4 April, 8-16
Avcı, Erkan, Türkiye ve Irak İçin Petrol ile Doğalgazın anlamı ve Bu iki Devletin Fosil Yakıt Politikaları, http://www.usbed.org/yayinlar/T%C3%BCrkiye_ve_Irak_Icin_Petrol_Ile_Dogalgazin_Anlami_ve_Bu_Iki_Devletin_Fosil_Yakit_Politikalari.pdf, 4-6,Ocak (2014).
Bostan, İdris, (1990)“ Osmanlı Topraklarında Petrolün Bulunuşu ve İskenderun’da İlk Petrol İşletme Çabaları”,Coğrafya Araştırmaları, C.1S.2, 130-140.
Karataşer, Büşra,”II.Abdülhamid Döneminde Petrol Yatakları İçin Verilen Mücadele” Internatıonal Congress of Energy,Economy and Policy Congress, 2017,İstanbul.
Quataert,,Donald, “ 19.yy Osmanlı Devletinde Madencilik” Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi,C:4, İstanbul:İletişim Yayınları,1985.