Gümrük Birliği Sonrası Türkiye’de Reel Döviz Kuru Değişimlerinin Ödemeler Dengesine Etkileri

Bu çalışmanın amacı, Gümrük Birliği’ne katılımından sonra Türkiye’de reel döviz kuru değişimlerinin ödemeler dengesi üzerine etkilerini belirlemektir. Analizde; reel döviz kuru, cari işlemler dengesi, dış ticaret dengesi, ithalat, ihracat, doğrudan yatırımlar, portföy yatırımları ve resmi rezervler değişkenlerine ilişkin 1996-2015 dönemini kapsayan aylık seriler kullanılmıştır. Çalışmada, kırılmalardan arındırılmış ve durağan serilerle oluşturulan VAR modelleri kullanılarak Granger nedensellik, etki-tepki ve varyans ayrıştırma analizleri yapılmıştır. Analiz sonuçları; Türkiye’de reel döviz kuru temelli politikaların, dış ticaret dengesini ve dolayısıyla cari işlemler dengesini sağlamaya yardımcı olabileceğini göstermiştir.

Anahtar Kelimeler:

Reel Döviz Kuru, Ödemeler Dengesi, VAR Analizi, Varyans Ayrıştırma

PDF

___

ABUŞOĞLU, Ömer. (1986). Türk Lirasının Konvertibilitesi, Güryay Matbaası, İstanbul.
AKTAŞ, Cengiz. (2010). “Türkiye’de Reel Döviz Kuru ile İhracat ve İthalat Arasındaki İlişkinin VAR Tekniğiyle Analizi”, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(11), 123-140.
ALTINAY, Galip & KARAGÖL, Erdal. (2005). “Electricity Consumption and Economic Growth: Evidence from Turkey”, Energy Economics, 27. 849-856.
ALTINTAŞ, Halil & ÇETİN, Rahmi. (2008). “Türkiye’de Dış Ticaret Dengesi Belirleyicilerinin Sınır Testi Yaklaşımıyla Öngörülmesi:1989-2005”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 63(4), 29-64.
AY, Ahmet, ÜÇLER, Gülbahar & KOÇAK, İsmail. (2009). “Reel Döviz Kuru Dalgalanmalarının Dış Ticaret Üzerine Etkisinin Sınır Testi Yaklaşımı ile Analizi: 1996-2006 Türkiye Örneği”, Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 9(17), 51-67.
AY, Ahmet & ÖZŞAHİN, Şerife. (2007). “J Eğrisi Hipotezinin Testi: Türkiye Ekonomisinde Reel Döviz Kuru ve Dış Ticaret Dengesi İlişkisi”, Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 26(1), 1-23.
BOZKURT, Hilal. (2013). Zaman Serileri Analizi, 2. Baskı, Ekin Yayınevi, Bursa.
BRADA, Josef C., KUTAN, Ali M. & ZHOU, Su. (1997). “The Exchange Rate and The Balance of Trade: The Turkish Experience”, The Journal of Development Studies, 33(5), 675-692.
CORSETTI, Giancarlo, PESENTI, Paolo, ROUBINI, Nouriel & TILLE, Cedric. (1999). “Competitive Devaluations: A Welfare-Based Approach”, NBER Working Paper Series, No: 6889, 1-2.
ÇİFTÇİ, Necati. (2014). “Türkiye’de Cari Açık, Reel Döviz Kuru ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkiler: Eş Bütünleşme Analizi”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 129-142.
DARNELL, Adrian C. (1990). Dictionary of Econometrics, Edward Elgar Pub., England.
ENDERS, Walter. (2003). Applied Econometric Time Series, Second Edition, John Willey & Sons Inc., USA.
ERKILIÇ, Serdar (2006). Türkiye’de Cari Açığın Belirleyicileri, TCMB Uzmanlık Yeterlilik Tezi, TCMB İstatistik Genel Müdürlüğü, Ankara.
GÖÇER, İsmet & ELMAS, Bekir. (2013). “Genişletilmiş Marshall-Lerner Koşulu Çerçevesinde Reel Döviz Kuru Değişimlerinin Türkiye’nin Dış Ticaret Performansına Etkileri: Çoklu Yapısal Kırılmalı Zaman Serisi Analizi”, BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar, 7(1), 137-157.
GRANGER, Clive W. J. & NEWBOLD, Paul. (1977). Forecasting Economic Time Series, Academic Press, New York.
GRANGER, Clive W. J. (1969). “Ivestigating Causal Relations by Econometric Models and Cross-spectral Methods”, Econometrica, 37(3), 428-429.
GRIFITHS, William E., CARTER, Hill R. & JUDGE, George C. (1993). Learning and Practicing Econometrics, John Willey&Sons Inc., New York.
GUJARATI, Damodar N. (2006). Temel Ekonometri, Çev. Ümit Şenesen ve Gülay G. Şenesen, 4. Basım, Literatür Yayıncılık, İstanbul. GÜNEŞ, Şahabettin. (2013). “The Effect of Exchange Rates On The International Trade in Turkey”, European Journal of Economic and Political Studies, 6(1), 85-95.
GÜRİŞ, Burak & KIRAN, Burcu. (2007). “Reel Faiz Oranı ve Reel Döviz Kurunun Kısa Vadeli Sermaye Hareketlerine Etkileri: Sınır Testi Yaklaşımı”, İktisat, İşletme ve Finans Dergisi, 22(255), 85-94.
İNANDIM, Şeyda (2005). Kısa Vadeli Sermaye Hareketleri İle Reel Döviz Kuru Etkileşimi: Türkiye Örneği, TCMB Uzmanlık Yeterlilik Tezi, TCMB Piyasalar Genel Müdürlüğü, Ankara.
KARLUK, Rıdvan. (2003). Uluslararası Ekonomi, 7. Baskı, Beta Basım, İstanbul.
KIPICI, Ahmet N. & KESRİYELİ, Mehtap. (1997). Reel Döviz Kuru Tanımları ve Hesaplama Yöntemleri, TCMB Yayınları, Yayın No. 97-1, Ankara.
KIRAN, Burcu. (2007). “Türkiye’de Reel Döviz Kuru ile Kısa ve Uzun Vadeli Sermaye Hareketleri İlişkisi”, Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(1), 269-283.
KIZILDERE, Celal, KABADAYI, Burhan & EMSEN, Selçuk Ö. (2014). “Dış Ticaretin Döviz Kuru Değişimlerine Duyarlılığı: Türkiye Üzerine Bir İnceleme”, International Journal of Economic and Administrative Studies, 6(12), 39-54.
KOOP, Gary, PESARAN, H. Hashem & POTTER, Simon M. (1996). “Impulse Response Analysis in Nonlinear Multivariate Models”, Journal of Econometrics, 74(1), 119-147.
LEE, Junsoo & STRAZICICH, Mark C. (2004). “Minimum LM Unit Root Test With One Structural Break”, Appalachian State University Working Papers, 4(17), 1-15.
LEE, Junsoo & STRAZICICH, Mark C. (2003). “Minimum Lagrange Multiplier Unit Root Test With Two Structural Breaks”, Review of Economics and Statistics, 85, 1082-1089.
MISHKIN, Frederick S. (1999). “International Experiences With Different Monetary Policy Regimes”, Journal of Monetary Economics, 43(3), 579-582.
PATTERSON, Kerry. (2000). An Introduction to Applied Econometrics: A Time Series Approaches, First Published, Macmillan, London.
PEKER, Osman & HOTUNLUOĞLU, Hakan. (2009). “Türkiye’de Cari Açığın Nedenlerinin Ekonometrik Analizi”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23(3), 221-237.
PESARAN, H. Hashem & SHIN, Yongcheol. (1998). “Generalized Impulse Response Analysis in Linear Multivariate Models”, Economics Letters, 58, 17-29.
SCHMIDT, Peter & PHILLIPS, Peter C. B. (1992). “LM Tests For A Unit Root in The Presence of Deterministic Trends”, Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 54(3), 257-287.
TARI, Recep. (2015). Ekonometri, 11. Baskı, Umuttepe Yayınları, Kocaeli.
WARNE, Anders. (2015). “Lecture Notes on Structural Vector Autoregression”, (Çevrimiçi) http://www.bseu.by/russian/faculty5/stat/docs/4/lecture_notes.pdf (Erişim Tarihi: 14.11.2015).
YAMAK, Rahmi & KORKMAZ, Abdurrahman. (2005). “Reel Döviz Kuru ve Dış Ticaret Dengesi İlişkisi”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi, 2, 16-38.
YAPRAKLI, Sevda. (2010). “Türkiye’de Esnek Döviz Kuru Rejimi Altında Dış Açıkların Belirleyicileri: Sınır Testi Yaklaşımı”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 65(4), 141-163.
YAPRAKLI, Sevda. (2006). “Türkiye’de Doğrudan Yabancı Yatırımların Ekonomik Belirleyicileri Üzerine Ekonometrik Bir Analiz”, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(2), 23-48.
YAVUZ, Nilgün, GÜRİŞ, Burak & KIRAN, Burcu. (2010). “Reel Döviz Kurunun Dış Ticaret Dengesine Etkisi: Türkiye İçin Marshall-Lerner Koşulunun Testi”, İktisat İşletme ve Finans, 24 (287), 69-90.
YILMAZ, Ömer & KAYA, Vedat. (2007). “İhracat, İthalat ve Reel Döviz Kuru İlişkisi: Türkiye İçin Bir VAR Modeli”, İktisat, İşletme ve Finans Dergisi, 22(250), 69-84.
ZENGİN, Ahmet. (2001). “Reel Döviz Kuru Hareketleri ve Dış Ticaret Fiyatları (Türkiye Ekonomisi Üzerine Ampirik Bulgular)”, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 2(2), 27-41.