XVI-XIX Yüzyıllarda Haremeyn’in Gayrimüslim Misafirleri

Hac ibadetinin İslam’ın beş temel rükünlerinden birisi olması sebebiyle malî imkânı yerinde olan Müslümanlar için bir yükümlülüktür. Yüzyıllardır her türlü savaş, siyasal ve sosyal kargaşalara rağmen hac ibadeti hep ifâ edilegelmiştir. Haremeyn diye isimlendirilen Mekke ve Medine’yi görme isteği, sadece Müslümanlara has bir arzu ve istek olmayıp başka nedenler ve mücbir sebeplerle Müslüman olmayanlardan için de geçerli olmuştur. İslam hukukuna göre gayrimüslimlerin hac mahallerine sokulmasının yasak oluşu buraları görmek ve tanımak isteyenlerde aşırı merak ve ilgi uyandırmıştır. Bazı gayrimüslimler Mekke-Medine’ye girebilmek için büyük çaba sarfederken, bazıları efendileriyle birlikte köle olarak veya hac kervanını koruyan bir muhafız olarak bölgeye gelebilmiştir. Bu ziyaretin neredeyse olmazsa olmaz şartı olarak Haremeyn’in ecnebi konuklarının hepsi kendilerini sözde İslam’a girmiş mühtedî veya Müslüman halklardan birisi gibi göstermişlerdir. Bu arada Kutsal yerleri görmeyi arzu edenlerin bir kısmında sadece merakını giderme ve az bilinen bu yerleri görme arzusu hakimken diğer bir kısmı da istihbarî olarak bilgi edinmek için kendilerini kamuflaj etmiş resmi görev icabı bulunmuştur. Belki isimleri belli olan seyyahlar yanında sayı olarak onlardan katbekat fazla sayıda ziyaretçiler hakkında bilgimiz yoktur. Haremeyn’in konukları arasında Ludovico de Varthema ((1470-1517) buraları 1503 yılında görmüştür. 1513’te Gregorio da Quadra, 1568’de Monsieur Le Blance ve son olarak 1604 tarihinde meşhur Johann Wild de hac zamanı buraları görmüştür. Joseph Pitts (1663-1735?), Domingo Badia y Leblich Ali Bey al-Abbâsî, Giovanni Finati Hacı Muhammed, Johann Ludwig Buckhardt (1784-1817), Richard Francis Burton (1821-1890) ve son olarak da sömürgecilerin Kılıçlı lakaplı Christiaan Snouck-Hurgronje (1857-1936) sayabiliriz.

Anahtar Kelimeler:

Haremeyn, Gayrimüslim ziyaretçiler, Mekke, Medine, Hac

PDF

___

Bidwell, Robin Leonard, Travellers in Arabia, Garnet Publishing, Beyrut 1994. Burckhardt, J. Lewis; In Mekka und Medina, An den heiligen Stättendes Islam, Hrgs. Undeingeleitetvon Uwe Pfulmann, Berlin, 1994.
Burton, Richard F., Personal Narrative of a Pilgrimage to Madin ah and Meccah, I-II., reprint der Memorial Edition, New York, 1964.
Ferro, Mark, Sömürgecilik Tarihi, Çev. Muna Cedden, İmge Kitabevi, Ankara 2002.
Finati, Giovanni, Narrative of the Life and Adventures of Giovanni Finati, Native of Ferrara, translated from the Italian as dictated by himself, and edite d by William John Bankes, Londra, 1830.
İbn Cübeyr, Rıhletü İbn Cübeyr, Beirut, 1400/1980.
Keane, John Fryer Thomas, Six Months in Meccah: An Account of the Mohammedan Pilgrimage to Meccah. Recently Accomplished by an Englishman Professing Mohammedanism, Londra, 1881.
Özel, Ahmet, “Hac”, Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), İstanbul, 1996.- XIV, s. 413-416.
Pitts, Joseph, “A true and faithful Account of the Religion and Manners of the Mohammetans, with an Account of the Author’s Being Taken Captive” (1704) reprinted in Piracy, Slavery, and Redemption: Barbary Captivity Narratives from Early Modern England, ed. Daniel J. Vitkus (New York: Columbia University Press, 2001.
Roches, Leon, Dixans à travers l’Islam, 1834-1844, Paris, 1904. Schulze, Reinhard,“Richard Burton in Mekka” yayınlayan: Christoph Bode, West meets East. Klassiker der britischen Orient-Reiseliteratur, Heidelberg 1997, 101–116.
Varthema, Itinerario de Ludovicodi Rome 1510; trc. J. W. Jones, The Travels of Ludovicodi Varthema, nşr. G. P. Badger, London 1863.
Wolfe, Michael, One Thousand Roads to Mecca, New York: Grove Press, 1997.