Siyer Çevresini Tasvir Meselesi

İbn Haldûn, bir olayın meydana geldiği çevre ve koşullarla birlikte kaydedilmesi gerektiğine, tarihte yöntem meselesi zaviyesinden dikkat çekmiş ve bu meseleye büyük ehemmiyet vermiştir. Siyer olayları, -ilmî manada- bilinen bir çevrede meydana gelmiştir. Siyer çevresinin ilmî kıstaslarla vesika ve verilere dayalı olarak tespit ve tasviri; siyer tetkiklerinde önemli bir konu ve vasıtadır. Siyer çevresini tasvir problemi; insan-çevre ilişkisinin mahiyeti meselesiyle de yakından alakalıdır. Bu makalede; siyer olaylarının meydana geldiği çevreyi tasvir meselesi ve tasvir tarzlarıyla ilgili bazı tahlil, tetkik ve mülahazalar ele alınmış; Kur’ân-ı Kerîm, Cahiliye devrini tasvir konusunda önemli kaynaklardan birisi olan Cahiliye şiiri ve İslâm kaynaklarının siyer çevresini tasvir tarzlarına değinilmiş ve bu kaynaklardan bazı örnekler verilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Siyer, Hz.Muhammed, Sahabe, beşeri coğrafya, fiziki coğrafya, Cahiliye, Mekârim-i Ahlak, Arabistan, Araplar

PDF

___

Ahmed b. Hanbel (v. 241/855), el-Müsned, thk. Şuayb el-Arnavut v.dğr., nşr.
Müessesetu’r-Risâle, 1421/2001.
Ali, Cevad (1907-1987), el-Mufassal fî Tarîhi’l-Arab Kable’l-İslâm, nşr. Dârü’s- Sâkî.
Âtik b. Gays el-Bilâdî, Mu’cem el-Me’âlim el-Coğrafiyye fi’s-Sîreti’n-Nebeviyye, nşr. Dâru Mekke, 1402/1982.Azizova, E., “Vâdilkurâ”, DİA, XLI,421-423.
Bâkıllânî’nin (v. 403/1013), Kitâbü’t-Temhîdfi’r-Red ‘ale’l-Mülhideti’l-Mu’attılave’r- Râfizave’l-Havâricve’l-Mu’tezile, thk. R. J. McCarthy, Beyrut 1957.
Çağatay, Neşet, İslâm Öncesi Arap Tarihi ve Câhiliye Çağı, Ankara 1982. Ebû Ali el-Muzaffer b. Fazl b. Yahya el-Hüseynî (584-656/1188-1258), Nazratü’l-İğrîz fî Nusreti’l-Karîz, thk. NuhâÂrif el-Hasan, Dımaşk.
Ebû Bekir b. EbîŞeybe Abdullah b. Muhammed el-Absî (v. 235/849), el-Kitâb el-Musanneffi’l-Ahâdîsve’l-Asâr, thk. Kemal Yusuf el-Hût, Riyad 1409.
Ebû İbrahim İzzeddîn Muhammed b. İsmail el-Hasenî el-Kehlânî es- San’ânî (v. 1182), et-Tenvîr Şerh el-Câmi’ es-Sağîr, thk. Muhammed İshak Muhammed İbrahim, Riyad 1432/2011.
el-İstahrî (v. 340/951-52’den sonra), Ülkelerin Yolları (Kitâbü’l-Mesâlikve’lmemâlik), çev. Murat Ağarı, İstanbul 2015.
Fayda, Mustafa, “Câhiliye”, DİA, VII,17-19; --------, “Cevâd Ali”, DİA, VII,429-430 Grohman, “Vâdilkurâ”, İ. A. (MEB), XIII,136-137.
Hakîm et-Tirmizî (v. 320?), Nevâdiru’l-Usûl fî Ehâdisi’r-Resûl, thk. Abdurrahman Umeyre, nşr. Dâru’l-Cîl – Beyrut, II,311-316.
Izutsu, Toshihiko, Kur’ân’da Allah ve İnsan, çev. Süleyman Ateş, İstanbul ts.; --------, Kur’ân’da Dini ve Ahlaki Kavramlar, çev. Selahettin Ayaz, Pınar Yayınları.
İbn Abdilmün‘imel-Himyerî es-Sinhâcî (v. 727/1327 [?]), er-Ravdu’l-Mi’târ fî Haberi’l-Aktâr, thk. İhsan Abbas, Beyrut 1980, II. Baskı.
İbn el-Fûtî eş-Şeybânî Kemâleddîn Ebu’l-Fazl Abdürrezzâk b. Ahmed (v. 723/1323), Mu’cemu’l-Udebâ fî Mu’cemi’l-Elkâb, thk. Muhammed el- Kazım, İran 1416, I. Baskı.
İbn Haldûn’un (732-808/1332-406), Kitâbü’l-İber, Beyrut 1413/1992.
İbn Havkal [Ebü’l-Ka- sım Muhammed b. Alî en-Nasîbî el-Bağdâdî (IV./X. yüzyıl)], 10. Asırda İslâm Coğrafyası (Sûretü’l-Arz), çev. Ramazan Şeşen, İstanbul 2004.
İbn Kuteybe (v. 276/889), ‘Uyûnü’l-Ahbâr, nşr. Dâr el-Kutub el-İlmiyye, Beyrut 1418.
İbn Sellâm el-Cümahî’ye (v. 231/846), Tabakâti’ş-Şa’râ’, Beyrut 1422/2001.
Kazancı, Ahmet, “Câhiliye Döneminde Müsbet Davranışlar”, Uludağ Ü. İlahiyat F. Dergisi, sayı: 1, cilt: 1,
Kemâleddîn Ebu’l-Bekâ’ Muhammed b. Musa ed-Demîrî eş-Şafiî (v. 808/1405), en-Necmu’l-Vehhâc fî Şerhi’l-Minhâc, nşr. Dâru’l-Minhâc, Cidde 1425/2004.
Kudâî (v. 454/1062), Ebû Abdillâh Muhammed b. Selâme b. Ca‘fer, Müsnedü’şŞihâb, thk. Hamdî b. Abdilmecid es-Selefî, nşr. Müessestü’r-Risâle, Beyrut 1407/1986.
Makdisî (335-378/946-988), Muhammed b. Ahmed, Ahsenü’t-Tekâsîm fî Ma’rifeti’l-Ekâlîm, thk. Gazi Tulaymat, Dımaşk 1980.
Nedvi, S. Süleyman, Kur’ân-ı Kerîm’de Kavimler ve Toplumlar: Âd, Semûd, Medyen, çev. Abdullah Davudoğlu, İstanbul 1424/2003.
Öğmüş, Harun, Câhiliyye Döneminde Araplar: Câhiliyye Şiirine Göre İslâm Öncesi Arap Toplumu ve Kur’ân’ın Getirdiği Değişim, İz Yayınları, İstanbul 2013. Sarıcık, Murat, İnanç ve Zihniyet Olarak Câhiliye, İstanbul 2004.
Sıbtİbü’l-Cevzî (581-654), Mir’âtü’z-Zamân fî Tevârihi’l-‘Â’yân, thk. Muhammed Berekât v.dğr., Dımaşk 1434/2013.
Süheylî (508-581/1114-1185), Ebu’l-Kâsım Abdurrahmân b. Abdillah el- Has’amî, er-Ravdü’l-Unuf fî Şerhi’s-Sîreti’n-Nebeviyye li İbn Hişâm, thk. Ömer Abdüsselâm es-Selâmî, Beyrut 1421/2000.
Tülücü, Süleyman, “Câhiliye Kelimesinin Mana ve Menşe’i”, Atatürk Ü. İslâmî İlimler Fk. Dergisi, Ankara 1980, sayı: 4, s. 279-285.
Weir, T. H., “Câhiliye”, İslâm Ansiklopedisi (MEB), III,11.
Yakût el-Hamevî (v. 626/1229), Mu’cemu’l-Buldân, Beyrut 1995, II. Baskı, Dâr Sâdır Neşri.
Yazarı Meçhul (372/982’de telif edilmiş), Hudûdü’l-Âlem Mine’l-Meşrikile’l- Mağrib, thk. V. Minorsky, çev. Abdullah Duman – Murat Ağarı, İstanbul 2008.
Zurekî (v. 180/796), Ebû İshâk el-Medenî İsmail b. Ca’fer b. Ebî Kesîr el- Ensârî, Hadîs Ali b. Ca’fer es-Sa’dî ‘an İsmail b. Ca’fer el-Medenî, thk. Ömer b. Refûd b. Refîd es-Sefiyânî, Riyad 1418/1998.
Zürkanî (v. 1122/1710), Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdilbâkî b. Yûsuf, Şerhu’l-Muvatta’ (Ebhecü’l-Mesâlik bi Şerhi Muvatta’i’l-İmâm Mâlik), thk. Taha Abdurraûf Sa’d, Kahire 1424/2003.