Sınıflandırılmış Fayda ve Sakıncalarıyla Paylaşım Planları ve Türkiye’deki Yasal Durum

Zihinsel kökenleri 19. yüzyıla kadar uzanan paylaşım planları; kazanç ve kâr paylaşımı olmak üzere iki ana kategoride sınıflandırılmış olup, esasen çok sayıda uygulama biçimlerini içermektedir. Ancak hepsinin ortak amacı, verimlilik, başarı ve finansal ödül arasında açık bir ilişki kurarak çalışanların katılımını sağlamak ve çalışan ile işletme arasında işbirliğini gerçekleştirmektir. Bu çalışmanın amacı, özendirici ve performansa dayalı ücret sistemleri içinde paylaşıma dayanan kazanç ve kâr paylaşım planlarını açıklayarak, sınıflandırılmış fayda ve sakıncaları çerçevesinde değerlendirmek ve Türkiye’deki yasal durumu inceleyerek, paylaşım planlarının uygulanabilirliğini ve yaygınlaşmama sebeplerini analiz etmektir. Planların Türkiye’de yeterince yaygınlaşmamış olmasında sanayi sektörü yeterince gelişemeden hizmetler sektörüne geçilmesinin, kapitalizmin zorlamasıyla hayata geçen çatışmacı işçi-işveren ilişkilerinin ve endüstriyel demokrasi uygulamalarındaki eksiklerin payı bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Kazanç Paylaşımı, Kâr Paylaşımı, Verimlilik, Ücret, Türkiye

Sharing Plans with its Classified Advantages and Disadvantages and the Legal Status in Turkey

The intellectual roots of sharing plans date back to the 19 th century. Although sharing plans involve many practices, it’s classified two basic categories as gainsharing and profit-sharing. The main purpose of the various types of sharing plans is to set up a clear relationship between performance, success, and financial reward for the employee participation and provide the cooperation between employees and their companies. The aim of this study is to define gainsharing and profit-sharing plans within encouraging and performance based wage systems and classify the advantages and disadvantages of the sharing plans. Then, analyze the legal status, practicability, and the reasons of low prevalence of the plans. The reasons of low prevalence for the process of sharing plans are; the early development of service sector without an industrial development, the conflicting relations between workers and employers which aroused by capitalist force and the deficiency of industrial democracy implementations.

Keywords:

Gainsharing, Profit Sharing, Performance, Wage, Turkey,

PDF

___

Açıkgöz, Banu ve Metin Saban (2008), “Yeni Bir Yönetim Aracı: Defterleri Açmak”, “İş,Güç” Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 10, 4, s.138-155.
Aktay, A. Nizamettin, Kadir Arıcı ve E. Tuncay Kaplan (2007), İş Hukuku, 7. bs., Seçkin Yayıncılık, Ankara.
Armstrong, Michael ve Angela Baron (2002), Strategic HRM: The Key to Improved Business Performance, CIPD House, London.
Arslantürk, Yalçın (2015), KİT’lerde Performansa Dayalı Ücretlendirme Önerisi, Uzmanlık Tezi, T.C. Kalkınma Bakanlığı, Yayın No: 2930, Ankara.
Badur, Emel (2012), 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu (818 Sayılı Borçlar Kanunu ile Karşılaştırmalı), Ankara Barosu Yayınları, Ankara.
Bullock, R.J. ve Edward E. Lawler (1984), “Gainsharing: A Few Questions, and Fewer Answers”, Human Resource Management, 23, 1, s.23-40.
Ceylan, Zeynep (2009), “Performansa Dayalı Ücretlendirme Modelleri ve Türkiye Açısından Bir Değerlendirme”, Sayıştay Dergisi, 74-75, s. 45-72.
Çakır, Özlem (2006), Ücret Adaletinin İş Davranışları Üzerindeki Etkileri, Kamu-İş Yayınları, Ankara.
Çelik, Nuri (2007), İş Hukuku Dersleri, 19. bs., Beta Basım, İstanbul.
Güleryüz, Nurdan (2009), Performansa Dayalı Ücret Sisteminin Ücretlerin Yapısına Etkisi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, T.C. Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Günay, Cevdet İlhan (2013), İş Hukuku: Yeni İş Yasaları, 5. bs., Yetkin Yayıncılık, Ankara.
Işığıçok, Özlem (2011), Ücret Teorisi, Politikası, Yönetimi ve Sistemleri, 2. bs., Marmara Kitabevi Yayınları, İstanbul.
İnce, Ergun (1990), Her Yönüyle Ücret, Milliyet Yayınları, İstanbul.
İş Kanunu (2017), http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.4857.pdf, 14.01.2017.
Kalkınma Bakanlığı (2000), Sekizinci 5 Yıllık Kalkınma Planı Özel İhtisas Komisyonu Verimliliğe Dayalı Ücret Sistemlerine Geçiş ÖİK Raporu, T.C. Kalkınma Bakanlığı Yayınları, Ankara.
Kaufman, Roger T. (1998), “The Effects of Gain Sharing on the Basic Wage: The Case of IMPROSHARE”, Labour, 12, 3, s.595–610.
Kaymaz, Kurtuluş (2010), Ücret Yönetimi: Beceri Bazlı Ücretleme Sistemi, Dora Yayınları, Bursa.
Mitchell, Daniel J.B. (1982), “Gain Sharing: An Anti-Inflation Reform”, Challenge, 25, 3, s. 18-25.
Özgen, Ebru (2013), “Kurumsal Sosyal Sorumluluk Projeleri,” Kurumsal Sosyal Sorumluluk, Editör: M. Canan Öztürk, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir.
Resmi Gazete (2012), Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelerin Tanımı, Nitelikleri ve Sınıflandırılması Hakkında http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/11/20121104-11.htm, 16.01.2017. Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
Sümer, H. Hadi (2015), İş Hukuku, 20. bs., Seçkin Yayıncılık, Ankara.
Süzek, Sarper (2014), İş Hukuku, 10. bs., Beta Basım, İstanbul.
Süzük, Mehmet (2011), TMS 19 Çalışanlara Sağlanan Faydalar Standardının Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Uygulamaları Çerçevesinde Değerlendirilmesi, Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi, T.C. Merkez Bankası, Ankara.
Ünal, Ayşe (2000), “Organizasyon Düzeyinde Ödüllendirme: Kâr Paylaşımı ve Kazanç Paylaşımı,” Kamu-İş İş Hukuku ve İktisat Dergisi, 5, 2, s. 29-36.
Welbourne, Theresa. M. ve Luis R. Gomez Mejia (1995), Gainsharing: A Critical Review and a Future Research Agenda, (CAHRS Working Paper #95-10), Ithaca, NY: Cornell University, School of Industrial and Labor Relations, Center for Advanced Human Resource Studies.
Wren, Daniel (2009), “Joseph N. Scanlon: the Man and the Plan”, Journal of Management History, 15, 1, s. 20 - 37.
Yazar Bilinmiyor (2016), İnsan Kaynakları Yönetimi, http://docplayer.biz.tr/3979961-Bolum-1-insan- kaynaklari-islevleri-ilkeleri-ve-orgutlenmesi.html, 16.06.2016.
Yılmaz, Tuncay (2005), “İşletmelerde Teşvik Sistemi Olarak Kâr Paylaşım Planları,” İÜ İktisat Fakültesi Mecmuası, 55, 1, s.987-1008.
Zaim, Sabahaddin (1974), Türkiye’de Ücret ve Gelirler Siyaseti, TİSK Yayınları, Ankara.
Zaim, Sabahaddin (1997), Çalışma Ekonomisi, 10. bs., Filiz Kitabevi, İstanbul.