İbn Dureyd’in Cemheretu’l-Luga Adlı Eserinin Tefsir İlmi Acısından Değerlendirilmesi

Arapça sözlük çalışmalarının başlamasında yatan ana neden, Kur’an’ın anlaşılmaması endişesidir. Bu yüzden söz konusu eserler, içlerinde Kur’an’a ait pek çok kelimeyi ve tefsirini barındırmaktadır. Bu yönüyle ilk sözlükler, filolojik tefsirin örnekleri olarak görülmelidir. Önemli bir dil bilgini olan İbn Dureyd, “Cemheretü’l-Luga” adlı eserinde beş yüze yakın ayet zikretmiş ve bir o kadar Kur’an kelimesini tefsir etmiştir. Müellifin, bu eserinde bizlere sunduğu zengin tefsir malzemesi, onun filolojide olduğu kadar tefsir ilminde de hatırı sayılır bir birikime sahip olduğunu göstermektedir. İbn Dureyd, Kur’an kelimelerinin tefsirinde hem rivayet hem de dirayet metodunu kullanmıştır

Anahtar Kelimeler:

Sözlük, İbn Dureyd, Filolojik Tefsir, Filoloji, Kur’an

-

The main reason in the begining of Arabic dictionary studies is worry about not to be understood the Quran. Therefore, related studies, include many words of the Quran and their interprations. In this aspect the first dictionaries should be seen as a examples of philologial commentary. İbn Durayd as a significiant language scholar has stated near five hundred verses and interpreted just as it Quran words in his work named “Cemheretu’l-Luga”. A rich exegetical commentary material in this work offered by author shows the fact that he has a considerable accumulation in the science of interpretion as philology. İbn Durayd has used both rivayet and dirayet methots in interpration of Quran words

Keywords:

Dictionary, İbn Durayd, Philologial Commentary, Philology, Quran,

PDF

___

Abdurrahman b. Muhamed b. Haldûn, Mukaddime, çev.: Halil Kendir, (Ankara: Yeni Şafak Kültür Armağanı, 2004).
Ebû Mansur Muhammed b. Ahmed el-Ezherî, Tehzîbu’l-Luga, thk. Abdusselam Muham- med Harun, Muhammed Ali en-Neccâr, (Mısır: Dâru’l-Mısriyye, trs). Ebubekir Muhammed b. el-Hüseyin b. Dureyd, Cemheretü’l-Luga, (Beyrut: Dâru’s-Sâdır, 2010/1431).
Ebû Ubeyde Mamer b. el-Müsennâ, Mecâzu’l-Kur’ân, thk. M. Fuad Sezgin, (Kahire: Mektebetü’l-Hancî, trs). el-Ferrâ, Ebû Zekeriyya Yahya b. Ziyad, Meâni’l-Kur’an, thk. İbrahim Şemseddin, (Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002).
Hüseyin Yaşar, Kur’an’da Anlamı Kapalı Ayetler, (İstanbul: Beyan Yayınları, trs). Ignace Goldziher, Klasik Arap Literatürü, çev.: Azmi Yüksel-Rahmi Er, (Ankara: İmaj yay., 1993).
İbn Nedim, el-Fihrist, (Mısır: Dâru’l-Marife, trs.). İsmail Cerrahoğlu, Tefsir Usulü, (Ankara: TDV. Yayınları, 1997).
Mustafa Özel, Kur’an ve Tefsir Terimleri Sözlüğü, (İstanbul: Kayıhan Yayınları, 2006). er-Razî, Fahreddin bin Allâme Ziyaeddin Ömer, Tefsir-i Kebir/Mefatîhu’l-Gayb, trc. Suat
Yıldırım ve arkadaşları, (Ankara: Akçağ Yayınları, 1992).