METİN ERKSAN'IN ACI HAYAT'INDA ERKEKLİK İNŞA VE TEMSİL SÜREÇLERİ: MEHMET'İ NERMİN Mİ YIKTI YOKSA ERİL TAHAKKÜM MÜ?

Anlatı sineması, toplumsal cinsiyet rollerinin üretimi ve izleyiciler tarafından pekiştirilmesi işlevlerini icra etmesi bağlamında, çift yönlü etkileşime sahip bir araçtır. Bu doğrultuda, içinde bulunduğu kültürün cinsiyetçi pratiklerini aksettirirken bir taraftan da inşa eder. Bugüne kadar cinsiyetin temsil ve inşası üzerine yapılan eleştirel çalışmalarda, anlatı sinemasındaki kadın temsillerinin oluşum süreçlerinin eksik ve saptırıcı olduğu tartışılırken erkeklik inşası ve erkek temsilinin doğruluğu üzerine derinlemesine bir eleştiri yapılmamıştır. Dolayısıyla, çözümün odak mercii, öncelikli olarak erkek temsilinin nasıl oluştuğu üzerine yoğunlaşmayı gerektirmekle birlikte, eril söylem pratikleri ile inşa edilen erkekliğin formalize edilmesinde etkili olan asıl unsurları gün yüzüne çıkarmaktır. Erkek, eril tahakkümün kurucusu mu yoksa taşıyıcısı mıdır? Diğerleri üzerinde iktidar kurmaya kodlanan erkeğe kim, kimler veya neler hangi gaye ile tahakküm kurmaktadır? Erkekler yalnızca birer özne mi yoksa aynı zamanda eril tahakküm tarafından üretilen birer nesne midir? Anlatı sinemasında koruyan ve denetleyen erkek ile korunan ve denetlenen kadın temsillerini, Türkiye’de de 1960'lı yıllar Yeşilçam sinemasının melodram türü filmlerinde görmek mümkündür. Ana akım sinema içerisinde idealize edilen erkeklik temsilinin sorgulanması amacıyla çalışmanın örneklemi olarak dönemin melodram türü Acı Hayat (Metin Erksan, 1962) filmi seçilmiştir. Bu doğrultuda çalışma, başlıca anlatı kişisi Mehmet (Ayhan Işık) örneği ekseninde, erkeklik inşa ve temsil sürecini, Robert Brannon’un “masculinity scale” (erkeklik ölçeği) yöntemiyle irdeleyerek bu temsilin yaratımında gizlenmiş yönleri açığa çıkarmayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler:

: Acı Hayat, Metin Erksan, eril tahakküm, toplumsal cinsiyet, erkekliğin inşası.

THE CONSTRUCTION AND REPRESENTATION OF MASCULINITY IN METIN ERKSAN’S BITTER LIFE: WAS IT NERMIN OR MALE DOMINATION THAT DESTROYED MEHMET?

Narrative cinema is a tool that has a two-way interaction in the context of performing the functions of producing gender roles and reinforcing them by the audience. In this direction, while reflecting the sexist practices of the culture in which it is located, it also constructs it. While it has been argued that the formation processes of female representations in narrative cinema are incomplete and misleading in the critical studies on the representation and construction of gender, no in-depth criticism has been made on the construction of masculinity and the correctness of male representation. Therefore, the focal point of the solution is to reveal the main factors that are effective in the formalization of masculinity built with masculine discourse practices, while primarily focusing on how the male representation is formed. Is the man the founder or the bearer of masculine domination? Who or what dominates the man who is coded to have power over others, and for what purpose? Are men merely subjects or are they also objects produced by masculine domination? It is possible to see the representations of the man who protects and controls and the woman who is protected and controlled in narrative cinema, in the melodrama type films of Yeşilçam cinema of the 1960s in Turkey. In order to question the idealized representation of masculinity in mainstream cinema, the melodrama genre of the period, Bitter Life (Metin Erksan, 1962), was chosen as the sample of the study. In this study, the paper aims to reveal the hidden aspects in the creation of this representation by examining the process of masculinity construction and representation, in line with the example of Mehmet (Ayhan Işık), the main narrator, with Robert Brannon's “masculinity scale” method.

Keywords:

Bitter Life, Metin Erksan, masculine domination, gender, construction of masculinity.,

PDF

___

Abisel, N. (2005). Türk Sineması Üzerine Yazılar. Phoenix.
Atay, T. (2004). Erkeklik En Çok Erkeği Ezer. Toplum ve Bilim Dergisi, 101, 11-30
Bourdieu, P. (2015). Eril Tahakküm (Çev. B. Yılmaz). Bağlam.
Brannon, R. Ve Juni, S. (1984). Erkek Olmak Ya da olmamak: Sosyal Psikolojik Açıdan Erkeksilik/Erkeklik Çalışmaları (Akt. N. Sakallı ve B. Türkoğlu). Türk Psikoloji Yazıları, 22(44), 52-76.
Çelik, G. (2016, Aralık). Erkekler (de) Ağlar! Toplumsal Cinsiyet Rolleri Bağlamında Erkeklik İnşası ve Şiddet Döngüsü. Fe Dergi, 8(2), 1-12.
Daldal, A. (2005). 1960 Darbesi ve Türk Sinemasında Toplumsal Gerçekçilik. Homer.
Doğan, E. (2020). Acı Hayat (1962) ve Kırık Hayatlar (1965) Filmleri Çerçevesinde Kadının Toplumsal Cinsiyet Kimliğinin İnşası. ARTS, 0(3), 149-164.
Erksan, M. (Yönetmen). (1963). Acı Hayat [Film]. Türkiye: As Film.
Hanks, M. (2020). Tarihte Toplumsal Cinsiyet. (Çev. M. Ç. Şenerdi). İş Bankası Kültür.
Karabağ, M. (2022). Türk Sinemasında Toplumsal Gerçekçi Filmlerde İstanbul Temsili: Acı Hayat ve Banker Bilo Filmleri Örneği. Sosyal Araştırmalar ve Davranış Bilimleri Dergisi. 8(16), 93-107.
Karadoğan, A. ve Öztürk, S. R. (2022-a). Türkiye’de Sinema Sansürünün Tarihi. (Cilt 1-3). Özel Ofset.
Karadoğan, A. ve Öztürk, S. R. (2022-b). Türkiye’de Sinema Sansürünün Tarihi. (Cilt 1-3). Özel Ofset.
Kasım, M. ve Atayer, D. (2012, Eylül). 1960’lı Yıllarda Türk Sinemasında Toplumsal Gerçekçilik. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 4(1), 19-33.
Kayalı, K. (2014). Metin Erksan Sinemasını Okumayı Denemek. Tezkire.
Kayalı, K. (2015). Yönetmenler Çerçevesinde Türk Sineması. Tezkire.
Kırel, S. (2010). Kültürel Çalışmalar ve Sinema. Kırmızı Kedi.
Kırel, S. (2005). Yeşilçam Öykü Sineması. Babil.
Mulvey, L. (1975). Görsel Haz ve Anlatı Sineması (Çev. N. Abisel). 25. Kare Sinema Dergisi, (3), 18-24.
Özön, N. (1963, Nisan). Acı Hayat. Yön Dergisi, 2(70), 13-14.
Özön, N. (1968). Türk Sineması Kronolojisi. Bilgi.
Özön, N. (1995). Karagözden Sinemaya Türk Sineması ve Sorunları, 1. Cilt. Kitle.
Real, T. (2004). Erkekler Ağlamaz (Çev. Z. Koltukçuoğlu). Kuraldışı.
Ryan, M. ve Kellner, D. (1997). Politik Kamera (Çev. E. Özsayar). Ayrıntı.
Sancar, S. (2009). Erkeklik İmkânsız İktidar. Metis.
Scognamillo, G. (1963). Türk Sinemasında 6 Yönetmen. Türk Film Arşivi.
Şenol, D. ve Erdem, S. (2017). Türk Toplumunda Hegomonik Erkekliğin İnşasında Toplumsal Süreçlerin Rolü. Turan Sam, 9(33), 290-299.
Topçu, K. (2020). Toplumsal Gerçekçilik Bağlamında Metin Erksan’ın Acı Hayat Filminin Göstergebilimsel Analizi. F. N. Kaplan ve A. B. Kaplan (Ed.), Görsel İmgelerin Bilinçaltı (s. 293-319). Urzeni.
TSA. (2016). Türk Sineması Araştırmaları. Acı Hayat, https://www.tsa.org.tr/tr/film/ekip/6233/aci-hayat, Erişim Tarihi: 29.07.2022.
Türkoğlu, B. (2013). Fay Hattında Erkeklikler: Çalışma ve İşsizlik Ekseninde Erkekliğe Bakış. Mülkiye Dergisi, 37(4), 33-61.
Türkoğlu, B. Ve Sakallı, N. (2019, Aralık). Erkek Olmak ya da Olmamak: Sosyal Psikolojik Açıdan Erkeksilik/Erkeklik Çalışmaları. Türk Psikoloji Yazıları, 22(44), 52-76.
Uslu Günevi, E. (2018, Kasım). Metin Erksan Sinemasında Toplumsal Gerçekçilik ve Bunun Filmlerine Yansıması. İNİF E-dergi, 3(2), 191-212. https://dergipark.org.tr/tr/pub/inifedergi/issue/41264/468263#article_cite, Erişim Tarihi: 14.02.2022.
Yıldırım, T. ve Yıldırım, E. (2021). Metin Erksan’ın Acı Hayat’ı Üzerine: Yeşilçam Melodramından ‘Gösterişli Melodrama’ Şiirsel, Toplumsal ve Gerçekçi Bir Geçiş mi? Sinemasal “melodram”. 4. Cilt. (s. 145-166). Doğu Batı.