TAYYÂR-ZÂDE ATÂ’NIN KAYIP ESERİ: FÜLKÜ’L-ME‘ÂNÎ FÎ MEDÎHİ’S-SULTÂNÎ

Tayyâr-zâde Atâ, biyografik kaynakların verdiği bilgiye göre H. 1225 (M. 1810/1811) tarihinde İstanbul’da dünyaya gelmiştir. Küçük yaşta eğitimine başlamış, memuriyet hayatına atılmış, devrinde pek çok farklı kurum ve makamda görev yapmış önemli bir isimdir. Dedesi, babası ve kendisi uzun yıllar saray ve Enderun hizmetinde bulunmuşlardır. Bu sebeple Enderun hakkında fazlaca bir bilgiye sahiptir. Bu birikimin neticesinde Enderun ile ilgili geniş bilgi içeren tarih kitaplarından birini, Tarih-i Atâ’yı kaleme almıştır. Bu eser önemli bir tarih kitabı olup özellikle 4. ve 5. ciltleri Türk Edebiyatı açısından da önem arz eder. Daha çok bu tarih kitabıyla bilinen Tayyâr-zâde, bir de Divan sahibidir. Yazarın, kaynaklarda adı geçmekle birlikte bu çalışmaya kadar kayıp olarak bilinen diğer bir eseri de Fülkü’l-Me‘ânî Fî Medîhi’s-Sultânî isimli, küçük hacimli müstakil kitapçığıdır. 143 beyitlik tek bir kasideden oluşan risale, devrin padişahı Sultan Abdülaziz’i methetmek için kaleme alınmıştır. Kaside içinde açıkça belirtilmese de okuyucuda, Atâ’nın yeni bir görev beklentisiyle bu kasideyi yazdığı ve padişaha sunduğu düşüncesi uyandırmaktadır. Bu çalışmada Tayyâr-zâde Atâ ve eserleri hakkında kısaca bilgi verildikten sonra, Fülkü’l-Me‘ânî’nin incelemesi yapılacak ve kitabın tam metni verilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Tayyâr-zâde Atâ, Fülkü’l-Me‘ânî Fî Medîhi’s-Sultânî, Sultan Abdülaziz, Kaside.

TAYYÂR-ZÂDE ATÂ’S MISSING WORK: FÜLKÜ’L-ME‘ÂNÎ FÎ MEDÎHİ’S-SULTÂNÎ

According to the biographical sources Tayyar-zâde Atâ was born in İstanbul in H.1225 . In the very begining of his early life he started to be educated, and being an officer he served at numerous govermental positions and institutions of the era. He, his father and grandfather were employed as instructor at the palace and Enderun. For this reason he had got much knowledge about Enderun. As a result of erudition, he narrates the Tarih-i Atâ which includes overall historical knowledge about Enderun. Being a weighty historical book, this work, especially the 4. and 5.volume, hold the key for the Turkish Literature. Rather known by this work, at the same time he owns a Divan. He has got another separate booklet named Fülkü’l-Me‘ânî fî Medîhi’s-Sultanî which is a small book and announced in resources as written by Tayyâr-zâde Atâ but couldn’t be identified so far. This paper aims at introducing this work of the author to science world which is unknown so far. It has got 143 verse and is the only ode that written to praise the Sultan of the era Abdulaziz. He didn’t make his meaning plain in the work but in the readers mind it can be raised a feeling that as if he wrote this ode to have a new govermental position. In this study after a brief information about Tayyâr-zâde Atâ and his works, we will examine the Fülkü’l-Me‘ânî and add the full text end of the study

Keywords:

Tayyâr-zâde Atâ, Fülkü’l-Me‘ânî fî Medîhi’s-Sultanî, Sultan Abdulaziz, qasida.,

___

ARSLAN, Mehmet (2010), Osmanlı Saray Tarihi Tarih-i Enderûn, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
ARSLAN, Mehmet (2010), ‚Atâ, Tayyâr-zâde‛, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, (erişim: http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=2188)
BABİNGER, Franz (1992), Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri, (Çev. Coşkun Üçok), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
BURSALI MEHMED TAHİR (1342), Osmanlı Müellifleri, İstanbul: Matbaa-i Âmire.
ÇAVUŞOĞLU, Mehmet (1986), ‚Kaside‛, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi Türk Şiiri Özel Sayısı II -Divan Şiiri-, S. 415-416-417: 17-77.
DEVELLİOĞLU, Ferit (1999), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi.
DİLÇİN, Cem (1996), Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, Ankara: TDK Yayınları.
ELİAÇIK, Muhittin (2005), Tayyârzâde Atâ Divanı, Ankara: Bilge Yayınları.
ELİAÇIK, Muhittin (2005), ‚Enderunlu Atâ ve Şiirleri‛, Osmanlı Araştırmaları, S. XXVI: 237-264.
ERGUN, Sadeddin Nüzhet (1936), Türk Şairleri, İstanbul.
ERK, Nihal (1960), ‚‘Tuhfetü’l-Fârisîn Fî Ahvâli Huyûl El-Mücâhidîn’ Adlı Kitabın İlimler Tarihi Yönünden İncelenmesi‛, Ankara DTCFD, S. XVII/3-4: 495-511.
İNAL, İbnü’l-Emin Mahmud Kemal (1999), Son Asır Türk Şairleri, (Haz. Müjgan Cunbur), C. 1, Ankara: AKMB Yayınları.
İPŞİRLİ, Mehmet, ‚Atâ Bey, Tayyarzâde‛, DİA, C. 40, s. 34-35.
KURNAZ, Cemal – ÇELTİK, Halil (2010), Divan Şiiri Şekil Bilgisi, Ankara: H Yayınları.
MEHMED SÜREYYA (1311), Sicill-i Osmânî, C. 3, İstanbul: Matbaa-i Âmire.
REDHOUSE, Sir James (1992), Turkish and English Lexicon, İstanbul: Çağrı Yayınları.
SARAÇ, M. A. Yekta (2007), Klasik Edebiyat Bilgisi Biçim-Ölçü-Kafiye, İstanbul: 3F Yayınları.
ŞEMSEDDİN SÂMİ (1317), Kâmus-ı Türkî, İstanbul: İkdâm Matbaası.
Tahirü’l-Mevlevî (1994), Edebiyat Lügatı, İstanbul: Enderun Kitabevi.
Tayyâr-zâde Atâ, Fülkü’l-Me‘ânî fî Medîhi’s-Sultânî, Millî Kütüphane (Tasnifsiz).
TUMAN, Mehmet Nail (2001), Tuhfe-i Nâilî, C. 2, Ankara: Bizim Büro Yayınları.
UNAT, Faik Reşit (1988), Hicrî Tarihleri Milâdî Tarihe Çevirme Kılavuzu, Ankara: TTK Basımevi.
ÜNVER, İsmail (1993), ‚Çevriyazıda Yazım Birliği Üzerine Öneriler‛, Türkoloji Dergisi, C. XI, S. 1: 51- 89.