Hakan YILDIZ

16324

GÖYNÜKLÜ AHMED EFENDİ'NİN MECMUASI

Bazı Osmanlı ulemâsı ve devlet adamları, çeşitli konulara dair dinî ve din dışı yazıları bir arayagetirmek suretiyle “Mecmua” adı verilen eserler kaleme almıştır. Bu bağlamda çalışmamızda, birXVIII. yüzyıl Osmanlı maliye bürokratı olan Göynüklü Ahmed Efendi’nin bazı notları ile dinî ve dindışı çeşitli eserlerdeki yazılardan derlediği "Mecmua"sı incelenmiştir. Araştırmada, öncelikleMecmua'nın bilinen iki nüshası olan Berlin ve Rado nüshaları tanıtılmış, daha sonra her ikinüshanın şeklî/fizikî özellikleri ve muhtevaları ortaya konulmak suretiyle mecmua tüm yönleriyle elealınmıştır. Eserde müellif Ahmed Efendi’nin bizzat katıldığı ve şahsî tanıklıklarına dayanarak kalemealdığı Prut, Mora, Avusturya ve İran seferlerine ait tarihî kayıtlar ise mecmuayı emsallerindenayıran önemli bir özellik olarak ön plana çıkmaktadır. Bu kayıtlar, sözkonusu dönemler için birincilkaynak olmanın yanı sıra, çağdaş kaynaklarda bulunmayan bazı bilgileri ihtiva etmesi sebebiyle eşsizmahiyettedir.

THE MECMUA OF GÖYNÜKLÜ AHMED EFENDİ

Some Ottoman ulemas and statesmen had been penned some texts which were named “Mecmua” on various topics as combining religious and non-religious writings. Concordantly, the Mecmua which was covering some notes and writings in the religious and non-religious works of Göynüklü Ahmed Efendi, who was a Ottoman finance bureaucrat in the 18th century, is examined in this study. In the study, firstly Berlin and Rado, which have been known copies of mecmua, are introduced, afterwards the ‘mecmua’ is handled by its all aspects as depicting the exoterical and physical specifications of each copy. Records, which were taken by Ahmed Efendi, the author, about the Prut, Mora, Austria and Iran campaigns, in the Mecmua, differentiate it and give prominence among its’s counterparts. These records, besides being a primary source for those times, are unique as well because they involve some data which are not covered by the contemporary sources.
PDF

___

  • Abdulkadiroğlu, A. (1997). Edebiyatta metodoloji açısından elyazmaları ve nâdir eserler üzerine notlar I. Kültürümüzden Esintiler. 527-556.
  • Ahmed Vâsıf Efendi (1219). Mehâsinü'l-âsâr ve hakâiyu'l-ahbâr. (C. 1). İstanbul.
  • Aksoyak, İ. H. (2002). Nâbî'nin tuhfetü'l-harameyn'inin Edirneli Nâtık'ın tuhfetü'l-harameyn'ine etkisi: hikâyeler, gelenekler, inanışlar. Millî Folklor. 24(95). 9-22.
  • Algül, H. (2004). El-mevâhibü'l-ledünniyye". İslâm Ansiklopedisi (C. 29, s. 421). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
  • Ateş, İ. (1978). Şam Ümeyye camii ve vakfiyesi", Vakıflar Dergisi, 12, 27-90.
  • Atıl, E. (1999). Levni ve surname-bir Osmanlı şenliğinin öyküsü. İstanbul: Koçbank.
  • Aydemir, Y. (2007). Metin neşrinde mecmuaların rolü ve karşılaşılan problemler. Turkish Studies/Türkoloji Araştırmaları, 2(3). 122-137.
  • Babinger, F. (2000). Osmanlı tarih yazarları ve eserleri, (C. Üçok, Çev.). Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
  • Bilgin, O. (2013). Yazma. İslâm Ansiklopedisi (C. 43, s. 369-373). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
  • Binark, İ. (1987). Türk kitapçılık târihinde cilt sanatı. T. Gülensoy (Ed.), Fırat Üniversitesi Yazma Eserler Sempozyumu Bildirileri içinde (s. 91-108). Elazığ: Fırat Üniversitesi Yay.
  • Cumbur, M. (1987). Yazma eserlerde kullanılan kâğıt ve özellikleri. T. Gülensoy (Ed.), Fırat Üniversitesi Yazma Eserler Sempozyumu Bildirileri içinde (s. 83-90). Elazığ: Fırat Üniversitesi Yay.
  • Çetin, A. (1992). Bir bâbıâlî kâtibinin not defterinden I. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Türk Dünyası Tarih Dergisi. 72. 41-47.
  • Çetin, A. (1993). Bir bâbıâlî kâtibinin not defterinden II. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Türk Dünyası Tarih Dergisi. 73. 33-39.
  • Çolak, S. (1985). Aziz efendi'nin risalesine göre, 17. yüzyılda Osmanlı merkez ordusunun durumu. History Studies-İnternational Journal of History. 2(2). 101-112.
  • Çolak, S. (1999). Die bedeutung des geschichtsschreibers Ahmed b. Mahmud und seines werkes târih-i Göynüklü als quelle für die geschichte des Osmanischen reiches im 18. Jahrhundert. Berlin: Mensch&Busch.
  • Çolak, S. (2003). XVIII. yüzyıl Osmanlı tarih yazıcılarından hazine-i birûn kâtibi Ahmed bin Mahmud'un hayatı. Belleten. 68(250). 853-865.
  • Derman, Ç. F. (1987). Yazma eserlerde tezhib sanatı. T. Gülensoy (Ed.), Fırat Üniversitesi Yazma Eserler Sempozyumu Bildirileri içinde (s. 63-68). Elazığ: Fırat Üniversitesi Yay.
  • Derman, U. M. (1987). Yazma eserlerde kullanılan alet ve malzemeye dair. Fırat Üniversitesi Yazma Eserler Sempozyumu Bildirileri içinde (s. 15-32). Elazığ: Fırat Üniversitesi Yay.
  • Erdoğan, K. (2004). Bosnalı Hasan Kâimî ve divanı'nın Manisa nüshası. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi. 31. 257-269.
  • Ertaş, Y. M. (2007). Sultanın ordusu. İstanbul: Yeditepe Yay.
  • Fayda, M. (1988). Abdullah b. Selâm. İslâm Ansiklopedisi (C. 1: 134-135). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
  • Flemming, B. (1968). Verzeichnis der orientalischen handschriften in Deutschland-Türkische handschriften (Band XIIL 1). Weisbaden: Franz Steiner Verlag GMHB.
  • Gıynaş, K. A. (2011). Şiir mecmuaları hakkında yapılan çalışmalar bibliyografyası. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 25, 245-260.
  • Hazîne-i Bîrûn Kâtibi Ahmed bin Mahmûd Efendi. Mecmūʿa. Staatsbibliothek zu Berlin. Preußischer Kulturbesitz, Orientabteilung, Ms. or. quart. 1209, 1a-371b.
  • Hazîne-İ Bîrûn Kâtibi Ahmed Bin Mahmûd Efendi. Mecmūʿa. İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yazma Eserler Kütüphanesi, Şevket Rado Yazmaları, ŞR000614, 1b-138a.
  • İpşirli, M. (1991). Ayn Ali Efendi. İslâm ansiklopedisi (C. 4, s. 258-259). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
  • İpşirli, M. (2006). Bolevî Mustafa Efendi. İslâm ansiklopedisi (C. 31, s. 295-296). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
  • İpşirli, M. (2006). Naîmâ. İslâm ansiklopedisi (C. 32, s. 316-318). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
  • İstanbul Araştırmaları Enstitüsü (2014). İstanbul araştırmaları enstitüsü yazma eserler kataloğu, 2. G. Kut, Z. Toska, F. Büyükkarcı Yılmaz, T. Gençtürk Demircioğlu & A. Atik (Haz.), İstanbul.
  • Kandemir, Y. M. (1995). Fezâil. İslâm ansiklopedisi (C. 12, s. 529-531) İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
  • Kut, G. (1986). Mecmualar. Türk dili ve edebiyatı ansiklopedisi (C. 6, s. 170-173). İstanbul: Dergâh Yay.
  • Kut, G. (1988). Yazmalar arasında II. İ. Erünsal, C. Ferrard & C. Woodhead (Ed.), Osmanlı araştırmaları (The Journal of Ottoman Studies) içinde (C. VII-VIII, s. 181-198). İstanbul: İSAM Yay.
  • Kaplan, D. (2010 Güz). Ehl-i beyt'in gizli ilmi: Hz. Ali'ye nispet edilen kitâb-ı Ali (sahîfe-câmia) cefr ve mushaf-ı Fâtıma hakkında bir inceleme. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 30, 75- 92.
  • Kurat, A. N. (1943). İsveç kralı XII. Karl’ın Türkiye’de kaldığı zamana ait metinler ve vesikalar–ekler 1. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yay.
  • Kurat, A. N. (1951, 1953). Prut seferi ve barışı, 1-2. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yay.
  • Kurat, A. N. (1966). Hazine-i bîrun kâtibi Ahmed bin Mahmud'un (1123-1711-Prut) seferine ait defteri. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 4(6-7), 357-426.
  • Levent, A. S. (1984). Türk edebiyatı tarihi-giriş I. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay. Mehmed Süreyyâ (1301). Sicill-i Osmânî. N. Akbayar (Ed.), (C. 4). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
  • Mehmed Süreyyâ (1308). Sicill-i Osmânî yâhûd tezkire-i meşâhir-i Osmâniyye,.(C. I). İstanbul: Matbaa-i Âmire.
  • Murphey, R. (1985). Kanûn-nâme-i sultânî li Azîz efendi. Cambridge: Harvard Üniversitesi Yay.
  • OCAK, A. Y. (1994). Ebü'l-Vefâ el-Bağdâdî, İslâm ansiklopedisi (C. 10, s. 347-348) İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
  • Öz, T. (1942 Ağustos). Yerköy mükâlemelerinde murahhaslar için gönderilen büyüler. Tarih Vesikaları, II(8), 101-103.
  • Özcan, A. (1991). Bâb-ı seraskerî. İslâm ansiklopedisi (C. 4, s. 364-365) İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
  • Özen E. M. (1985). Yazma kitap sanatları sözlüğü. İstanbul Üniversitesi Yay.
  • Pala, İ. (2014 Eylül). Ansiklopedik divân şiiri sözlüğü. İstanbul: Kapı Yay.
  • Rado, Ş. (1987). Hazine-i bîrun kâtibi Ahmed bin Mahmud efendinin tuttuğu Prut seferine ait defterden koparılan sahifelerde neler vardı?, Belleten, 50(198), 804-827.
  • Sahillioğlu, H. (1967). Sıvış yılı buhranları. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 27(1-2), 75- 111.
  • Sargut, C. (2009). İman ve küfür-Bakara 1. İstanbul: Nefes Yay.
  • Şemseddîn Sâmî, (1318). Kâmûs-ı Türkî. (C 1-2). Dersa'âdet: Ahmed Cevdet (Yay.)
  • Şenel, A. (2001). Kastallânî, Ahmed b. Muhammed. İslâm ansiklopedisi (C. 24, s. 583-584). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
  • Tezcan, H. (2011 Ocak). Topkapı sarayı müzesi koleksiyonundan tılsımlı gömlekler. İstanbul: Timaş Yay. Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi. E. 3809/2-655/19.
  • Uzun, M. İ. (1994). Ebced. İslâm ansiklopedisi (C. 10, s. 68-70). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
  • Uzun, M. İ. (2003). Mecmua. İslâm ansiklopedisi, (C. 28, s. 265-268). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
  • Uzun, M. İ. (2006). Nahîfî. İslâm ansiklopedisi (C. 32, s. 297-299). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
  • Uzunçarşılı, İ. H. (1982). Osmanlı tarihi. (C. IV/1). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
  • Yavuz, Y. Ş. (1991). Âşûrâ. İslâm ansiklopedisi (C. 4, s. 24-26). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
  • Yıldız, H. (2019). Göynüklü bir tarih yazıcısı: şıkk-ı sani defterdarı ve hazine-i birun kâtibi Ahmed bin Mahmud efendi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(3), 843-863.
  • Yılmaz, K. (2017). Türk İslam edebiyatında faziletnameler ve Mekke, Medine, Kudüs, Şam üzerine yazılmış manzum bir faziletname. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(2), 366-381.
  • Ahmed b. Mahmud. (t.y.). Mecmua. http://orient-digital.staatsbibliothek-berlin.de (http://orientdigital. staatsbibliothekberlin. de/servlets/solr/select?q=%2Bcategory.top%3A%22IslamHS_class_00000009%3ALAN G0003%22+%2BobjectType%3Aislamhs&fl=id%2CreturnId&sort=mymss_ihsinvent+asc&XS L.Style=browse&origrows=50&version=4.5&mask=islamhs_class_00000009.xml%3FXSL.last Page.SESSION%3D%2Fislamhs_class_00000009.xml%23open%5B%5D&start=3036&rows=1. Erişim tarihi: 14.12.2019.
  • Hatipoğlu, N. (2016, 24 Mart). Yedi Ayetler ve Hikmetleri. https://www.youtube.com/watch?v=N5drmmPFvmw.
Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi-Cover
  • ISSN: 1300-5766
  • Yayın Aralığı: Yılda 3 Sayı
  • Başlangıç: 1994
  • Yayıncı: Selçuk Üniversitesi
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

GÖYNÜKLÜ AHMED EFENDİ'NİN MECMUASI

Hakan YILDIZ

Türk Dilinde Izdırap Söz Bilgisi: Bir Eş Anlamlılık İncelemesi

Hanife YAMAN

EZEN AYAĞA YILANIN ÖCÜ: NAMIK KEMAL’İN İNTİBAH ROMANINDA OTORİTER SÖYLEMİN SÖYLEŞİMSEL ALANA ÇEKİLMESİ

Fırat KARADAŞ

THE SIMILAR FEATURES OF KASYM TYNYSTANOV’S, AHMAD CAVAD’S AND MİKAYİL MUSHFİG’S POETRY

Ali İhsan ÇEVİK