Memlûkler Tarafından Katledilen Dulkadir Emirleri

Anadolu’nun Moğollar tarafından istila edilmesinden itibaren uzun bir dönem Anadolu, siyasi açıdan istikrarsız bir süreç yaşadı. Moğolların getirdiği huzursuzlukla Türkmenler Kuzey Suriye’ye doğru hareket etmişlerdir. Diğer yandan Kahire merkezli Memlûkler, XIII. asrın ortalarından itibaren Kuzey Suriye ve Anadolu’nun güney bölgesinde siyasi ve askeri faaliyetlerini arttırmıştır. Kuzey Suriye’ye hareket eden Türkmenleri kontrol altına almaya çalışan Memlûklerin bölgedeki faaliyetleri buradaki Türkmen nüfusunun artmasını sağlamıştır. XIII. asrın sonunda Memlûkler, Halep’ten Maraş’a kadar olan bölgeyi de ele geçirmişler ve bu bölgelerin idaresini Halep valiliğine bağlı Türkmenlere bırakmışlardır.İlhanlıların güçlü hükümdarı Ebu Sait Bahadır Han’ın 1335 yılındaki vefatı ile beraber Anadolu’da birçok Türkmen beyi özgürce hareket etmeye başlamış ve Anadolu’da yeni bir siyasi ortam meydana gelmiştir. Bu özgür ortamdan istifade eden Dulkadiroğulları Anadolu’nun güneyinde Memlûklere tabi Tevâif-i Mülûk’ten biri olarak zuhur etmişlerdir. Dulkadiroğulları her ne kadar Memlûklere tabi olarak ortaya çıksa da metbûlarına karşı sık sık savaşmışlar ve bağımsız olmak istemişlerdir. Memlûkler ise Dulkadirlilerin bağımsızlıklarına ve kendi başlarına hareket etmelerine imkân vermemek için onları sürekli baskı altında tutmak istemişlerdir. Bu sebeple Memlûkler kendisine itaat etmeyen Dulkadir emirlerini katletmekten hiç çekinmemişlerdir. Nitekim Dulkadirlilerin ilk üç emiri olan Zeyneddin Karaca Bey 1337-1353 , Halil Bey 1355-1386 ve Sevli Bey 1386-1398 katledildiler. Sonraki dönemde ise Melik Arslan Bey 1454-1465 ve Şehsuvar Bey 1466-1472 de katledildiler. Memlûkler; Zeyneddin Karaca Bey ve Şehsuvar Bey’in hal edilmesi için önemli büyüklükte bir Memlûk ordusunu Dulkadirliler üzerine göndermişlerdir. Halil Bey, Sevli Bey ve Melik Arslan Bey’in hal edilmesi için ise suikast düzenlemeyi tercih etmişlerdir.Memlûkler itaatsiz gördükleri emirleri katlettikten sonra Dulkadir Beyliği’nin başına geçecek emir hususunda özenli davranmışlardır. Başa geçecek emirin Memlûklere tam itaat sözü vermesini dikkate almışlardır. Özellikle XV. asırdan itibaren Memlûklerin Dulkadir üzerindeki kontrolü daha zor bir hal almıştır. Çünkü bu dönemde Anadolu’daki siyasi üstünlük Osmanlılara geçmiştir. Böylece XV. asırda Dulkadir Beyliği; Memlûkler ile Osmanlılar arasında üstünlük mücadelesinin yaşandığı saha olmuştur. XVI. asırda Osmanlılar, hem Memlûk hem de Dulkadir topraklarını hâkimiyeti altına almışlardır.

Anahtar Kelimeler:

Memlûk, Dulkadir, Zeyneddin Karaca, Halil, Sevli, Melik Arslan, Şehsuvar Bey.

The Dulkadir’s Emirs Killed by the Mamluks

Following the invasion of Mongols, Anatolia went through a politically unstable period for a long time. When Mongols invaded Anatolia, the Turkomans moved towards Northern Syria. On the other hand, Mamluks of Cairo increased their political and military activities in Northern Syria and the southern part of Anatolia from mid-XIIIth century on. The Mamluks’ efforts to prevent Turkomans from heading to Northern Syria caused the increase of the Turkomans’ population in that region. The Mamluks also captured the region from Aleppo to Marash at the end of the XIIIth century, then left the administration of these regions to the Turkomans in Aleppo. Abu Sait Bahadir Khan, who was the powerful ruler of the Ilkhanians, died in 1335. Thus, a new political environment emerged in Anatolia because Turkoman commanders started to move freely. The Dulkadirs who benefited from this freedom came out as one of the Anatolian Principalities, subject to the Mamluks, in the south of Anatolia. Although the Dulkadirs emerged as subject to the Mamluks, they often fought against them and they wanted to be independent. The Mamluks kept the Dulkadirs under constant pressure because they did not want them to act independently. For this reason the Mamluks never hesitated to execute disobedient the Dulkadir rulers. Thus, the first three emirs of the Dulkadirs Zeyneddin Karaca , Halil and Sevli were executed by the Mamluks. In the following period, Melik Arslan Bey and Şehsuvar Bey were also executed. The Mamluks sent an important army against the Dulkadirs to depose Zeyneddin Karaca and Şehsuvar. They preferred to assassinate Halil Bey, Sevli Bey and Melik Arslan Bey to depose. After killing the previous disobedient emirs, the Mamluks were careful about the next emirs that would become the head of the Dulkadir Principality. The Mamluks considered full obedience of an emir to themselves, who ascend to the throne of Dulkadirs. Especially in XVth century, the control of the Mamlûks over Dulkadir became more difficult. Because during this period the political superiority in Anatolia passed to the Ottomans. Thus, The Dulkadir Principality’s land became an arena where the struggle for superiority between the Mamluks and the Ottomans took place in XVth century. The Ottomans took under the rule both the Mamlûk and Dulkadir lands in XVIth century

Keywords:

Mamluks, Dulkadirs, Zeyneddin Karaca, Halil, Sevli, Melik Arslan, Şehsuvar,

PDF

___

Abdî-zâde Hüseyin Hüsameddin, Amasya Tarihi, C.3, Haz. Mesut Aydın, Güler Aydın, Amasya, Amasya Belediyesi Kültür Yayınları, 2004.
Acar, Abdurrahman, (2005). “Memlukler ile Dulkadirliler’in Maraş Üzerindeki Nüfuz Mücadelesi”, I. Kahramanmaraş Sempozyumu, C.1 İstanbul.
Arifî Paşa, (1915). “Elbistan ve Maraş’ta Dulkadir Oğulları Hükümeti”, TOEM, C.V-VII, İstanbul.
Atalay, Besim, Maraş Tarihi Coğrafyası, Matbai- Amire, İstanbul, 1339.
Ayaz, Fatih Yahya, (2012). “Memlûk Kaynaklarına Göre Şehsuvar Bey Meselesi”, Uluslararası Dulkadir Beyliği Sempozyumu, C.2, Ed. Cevdet Kabakçı, Serdar Yakar, İstanbul.
Aziz b. Erdeşeri Esterâbadi, Bezm u Rezm, Çev. Mürsel Öztürk, Kültür Bakanlığı Yay. Ankara, 1994.
Barbara Kellner, (2003). “Memlûkler Döneminde Bilâd es-Şam ve Türkmenler” Çev. Alparslan Demir, Prof. Dr. Kazım Yaşar KOPRAMAN’a Armağan, Ankara.
Darkot, Besim, (1955). “Maraş”, İA, C.7, MEB, İstanbul.
Darkot, Besim, (1964). “Göksun”, İA, C.4, MEB, İstanbul.
E. Honigman, (1955).“Maraş”, İA, C.7, MEB, İstanbul.
El-Makrîzî, Takiyüddin Ahmet b. Ali, Kitâb es-Sulûk li Marifet Düvel el-Mülûk, , c. III/II, Haz. M. Mustafa Ziyade, Kahire, 1970.
El-Makrîzî, Takiyüddin Ahmet b. Ali, Kitâb es-Sulûk li-Ma’rifet Düvel el-Mulûk, C.1-8, Tah. Muhammed Abdülkadir Ata, Dar al-Kütüb al- İlmiyah, Lübnan, 1997.
Gökhan, İlyas, Başlangıçtan Kurtuluş Harbine Kadar Maraş Tarihi, Kahramanmaraş, Ukde Yay. 2011.
Hadidi, Tevârih-i Âli Osman, Haz. Necdet Öztürk, Ankara, Edebiyat Fakültesi Yayınevi, 1991.
Halil Edhem, Garbi Anadolu’da Selçukluların Varisleri, İstanbul, Matba-ı Amire, 1926.
Halil Edhem, Kayseri Şehri, Haz. Kemal Göde, Ankara, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay. 1982.
Hammer, Büyük Osmanlı Tarihi, C.2, Haz. Mümin Çevik, Üçdal Neşriyat, bty.
Hoca Sadeddin, Tacü’t-Tevarih, C.3, Haz. İsmet Parmaksızoğlu, Ankara, Kültür Bakanlığı Yay, 1979.
İbn Şeddad, Baypars Tarihi, Çev. Şerefüddin Yaltkaya, Ankara, TTK, 2000.
İbn Tagrıberdi, En-nücûm’z-Zâhire fi Mulûk Mısr ve’l-Kahire, c.10, Matbaa-ı Daru’l-Kütübi’l-Mısriyye, Kahire, 1949.
İbn Tagrıberdi, En-nücûm’z-Zâhire fi Mulûk Mısr ve’l-Kahire, c.11, Matbaa-ı Daru’l-Kütübi’l-Mısriyye, Kahire, 1950a.
İbn Tagrıberdi, En-nücûm’z-Zâhire fi Mulûk Mısr ve’l-Kahire, c.12, Matbaa-ı Daru’l-Kütübi’l-Mısriyye, Kahire, 1950b.
İbn Tagrıberdi, En-nücûm’z-Zâhire fi Mulûk Mısr ve’l-Kahire, c.16, Matbaa-ı Daru’l-Kütübi’l-Mısriyye, Kahire, 1972.
Karadeniz, Hasan Basri, (2008) “Dulkadir Beyliği Tarihine Bir Bakış”, Dulkadir Beyliği Araştırmaları I, Ukde Yay. Kahramanmaraş.
Kopraman, Kazım Yaşar, (2015). “Memlûkler Sahasında Oğuzlar, Oğuzlar Dilleri ve Kültürleri”, 5. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu, Ed. Tufan Gündüz, Mikail Cengiz, Ankara.
Kopraman, Kazım Yaşar, Mısır Memlûkleri Tarihi al Melikal-Mu’ayyad Şeyh al-Mahmudi Devri (1412-1421), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1989.
Kurt, Yılmaz, (1987).“Ramazanoğulları (1378-1608)”, Tarihte Türk Devletleri II, Ankara.
Sağlam, Ahmet, (2015). Memlûk Sultanı Nâsır Muhammed b. Kalavun’un Siyasi Faaliyetleri (684-741/1285-1341), Yayımlanmamış doktora tezi, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Sümer, Faruk, (1963). “Çukur-ova Tarihine Dair Araştırmalar”, AÜDTCFTAD, C.I, S.1, Ankara.
Sümer, Faruk, (1970 ). “Anadolu’da Moğollar”, Selçuklu Araştırmaları Dergisi, C.I, Ankara.
Sümer, Faruk, Oğuzlar (Türkmenler), Ankara, 1972.
Sümer, Faruk,( 1964). “Ramazan-Oğulları”, İA, C.9, MEB, İstanbul.
Şükrî-i Bitlisî, Selim-name, Haz. Mustafa Argunşah, Kayseri, Erciyes Üniversitesi Yay. 1997.
Taşdemir, Mehmet,( 1995). “Elbistan”, DİA, C.11, TDV, Ankara.
Tekindağ, Şehabettin, (1960). “XVI. Asrın Sonunda Memluk Ordusu,” İst. Ünv. Edeb. Fak. Tarih Dergisi c.11 S.15, İstanbul.
Tekindağ, Şehabettin, (1971). “Memluk Sultanlığı Tarihine Toplu Bir Bakış”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat. Fakültesi Tarih Dergisi, S.25.
Tekindağ, Şehabettin, (1976). “Fatih Devrinde Osmanlı-Memlûk İlişkileri”, İÜEFD, S.30, İstanbul.
Tüysüz,Cem, (2002).“Türkmenler”, Türkler, C.4 Ed. Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca, Ankara.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Anadolu Beylikleri, Ankara, TTK, 1934.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, C.2, Ankara, TTK, 2011.
Varlık, Çetin, (bty). “Anadolu Beylikleri”, DGBİT, C.10, Çağ Yay., Redaktör Hakkı Dursun Yıldız, İstanbul.
Yiğit, Fatma Akkuş, (2011). “Memlûkler Döneminde Çukurova”, Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Yiğit, Fatma Akkuş, (2013).“Ramazanoğlları Beyliği’nin Kuruluşu”, Akademik Bakış, C.7, S.13, Ankara.
Yinanç, M. Halil, (1964) “Elbistan”, İA, C.4, MEB, İstanbul.
Yinanç, Refet, Dulkadir Beyliği, Ankara, TTK, 1989.