Hakan ACET, Emomjafar ASHUROV, Abdul Qahar KHATIR

Doğrudan Yabancı Yatırımlar ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Orta Asya Ülkeleri Örneği

Son zamanlarda, ekonomik literatür, doğrudan yabancı yatırımın DYY ekonomik büyüme üzerindeki etkisinin araştırılması üzerine yoğunlaşmaktadır. DYY’nin ekonomik büyüme üzerindeki etkisini ampirik bir bakış açısından değerlendirme sorununun teorik açıdan daha tartışmalı olduğu unutulmamalıdır. Eğer literatüre bakacak olursak son yıllarda bu konu hakkında uygulamalı çalışmalar çok olmuştur ve bu çalışmaların değişkenlik göstermektedir. Bazı araştırmacılar DYY'nin ekonomik büyüme üzerindeki olumlu etkisini not ederken, diğerleri de bu değişkenler arasında olumsuz bir ilişki bulmuşlardır.Doğrudan Yabancı Yatırım DYY Orta Asya ülkelerinde Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan ve Özbekistan giderek ekonomik büyüme için önemli bir kaynak olmuştur. Bu nedenle, bu çalışmada Orta Asya ülkelerinde doğrudan yabancı yatırımlar ile ekonomik büyüme arasındaki ilişki ele alınmaktadır. Bu çalışmada yapılan analiz için 2001-2016 yıllarına ait veriler kullanılmıştır. Analiz, Panel veri analizi ile yapılmıştır. Veriler Dünya Bankası veri tabandan ve UNCTADSTAT’dan alınmıştır.Bu çalışmanın amacı doğrudan yabancı yatırımlar ve ekonomik büyüme arasında ilişkini olup olmadığını belirtmek için yapılmıştır. Eğer bu değişkenler arasında ilişki varsa, ilişki nasıldır; pozitif mi, negatif mi? Bu çerçevede çalışmamızda ilk olarak değişkenlerimizin durağın olup olmadığını görmek için Birim kök testi uygulanmıştır. Değişkenlerimizin durağın olduğunu tespit ettikten sonra ilk olarak VAR model kararlılık testi, sonra Panel VAR Granger Nedensellik / Blok Dışsallık Wald Testleri ve OLS gibi testleri uygulandık. Panel VAR Granger Nedensellik / Blok Dışsallık Wald Testleri ile elde ettiğimiz sonuçlara göre doğrudan yabancı yatırımlar ve ekonomik büyüme arasında çift nedensellik ilişki bulunmaktadır. OLS test sonuçlarına göre, DYY'nin GSYİH üzerindeki etkisi pozitif olup, doğrudan yabancı yatırımlardaki yüzde bir artış -P değeri 0 olduğu için- GSYH’yi yüzde 0,78'i gibi önemli ölçüde arttırmaktadır

Anahtar Kelimeler:

Doğrudan Yabancı Yatırımlar, Ekonomik Büyüme, Orta Asya ülkeleri, Panel VAR Granger Nedensellik

The Relationship Between Foreign Direct Investment and Economic Growth: Central Asian Countries

Recently, the economic literature has been focusing on researching the impact of foreign direct investment FDI on economic growth. It should not be forgotten that the problem of evaluating the impact of FDI on economic growth from an empirical point of view is theoretically more controversial. If we look at the literature, there have been a lot of applied studies on this subject in recent years and these studies vary. Some researchers noted the positive impact of FDI on economic growth, while others found a negative relationship between these variables. Foreign Direct Investment FDI has become an important source of economic growth in Central Asian countries Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tajikistan, Turkmenistan and Uzbekistan . Therefore, this study deals with the relationship between foreign direct investment and economic growth in Central Asian countries. For the analysis made in this study, data from the 2001-2016 years were used. Analysis was done by Panel data analysis. The data were taken from the World Bank database and UNCTADSTAT. The purpose of this study is to indicate whether there is a relationship between foreign direct investments and economic growth. If there is a relationship between these variables, how is the relationship; positive or negative? In this context, Unit root test was applied to see whether the variables are stationary in our study. After determining that our variables are stationary, we applied tests such as delay test of VAR model first, then VAR model stability test, Panel VAR Granger Causality / Block Externality Wald Tests, Variance research test and OLS. According to the results of the delay-length selection criteria model, we chose the second delay because SC has the smallest value in the first delay. According to the variance research method, GDP originates from 90% of itself in the tenth period and 10% from FDI. Likewise, FDI appears to have originated from 84% itself in the tenth period and 16% from GDP. According to the OLS test results, the impact of FDI on GDP is positive, and a percent increase in foreign direct investments significantly increases GDP by 0.78 percent, since the P value is 0

Keywords:

Foreign Direct Investments, Economic Growth, Central Asian Countries, Panel VAR Granger Causality,

PDF

___

Ledyaeva, S. ve Linden, M. (2006). “Foreign Direct İnvestment and Economic Growth: Empirical Evidence from Russian Regions”, BOFIT Discussion Papers, sayı: 17, s. 1-38.
Alagöz, M., Erdoğan, S. ve Topallı, N. (2008). “Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları ve Ekonomik Büyüme: Türkiye Deneyimi 1992-2007”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (1): 79-89.
Aleksynska, M., Gaisford, J. ve Kerr, W. (2008). “Foreign Direct Investment and Growth in Transition Economies”, University Library of Munich MPRA Paper, sayı: 7668, s. 1-39.
Alfaro, L. ve Charlton, A. (2007). “Growth and the Quality of Foreign Direct Investment: Is All FDI Equal?” Harvard Working Paper, sayı: 07-072, s. 1-43.
Behname, M. (2012). “Foreign Direct Investment and Economic Growth: Evidence from Southern Asia”, Atlantic Review of Economics Volume, sayı: 2, s. 1-14.
Bengoa, M. ve Sanchez-Robles, B. (2003). “Foreign Direct İnvestment, Economic Freedom and Growth: New Evidence from Latin America”, European Journal of Political Economy, sayı: 19, s. 529-545.
Borensztein, E., Gregorio, J. ve Lee, J. (1998). “How Does Foreign Direct Investment Affect Economic Growth?”, Journal of International Economics, sayı: 45, s. 115-135.
Boston Consulting Group. (2018), İnvesting in Central Asia: One region, many oppotunities, [Online] Available at: , [Erişim tarihi: 10.01.2020].
Bouchoucha, N. ve Bakari, S. (2019). “The Impacts of Domestic and Foreign Direct Investments on Economic Growth: Fresh Evidence from Tunisia”, Munich Personal Repec Archive, sayı: 94816, s. 1-19.
BRIF Research Group. (2020), Економика Центральной Азии. BRIF Research Group, [Online] Available at: , [Erişim tarihi: 20.02.2020].
Buckley, P., Clegg, J., Wang, C. ve Cross, A. (2002). “FDI, Regional Differences and Economic Growth: Panel Data Evidence from China”, Transnational Corporations, 11 (1): 1-28.
Çetinkaya, M., Acet, H. ve Erdoğan, S. (2011). “The Relationship between Foreign Direct Investment and Economic Growth: A Case Study of Turkey (1980-2008)”, Economic and Environmental Studies, 11 (4): 353- 367.
De Mello, B. J. (1999). “Foreign Direct Investment Led Growth: Evidence from Time Series and Panel Data”, Oxford Economic Papers, sayı: 51, s. 133-151.
Doing Business (2019), Doing business 2019 training for reform. Doing Business, [Online] Available at: Reports/English/DB2019-report_web-version.pdf>, [Erişim tarihi: 20.11.2019].
Dünya Bankası (2019), [Online] Available at: , [Erişim tarihi: 25.11.2019].
Durham, J. B. (2004), “Absorptive Capacityand the Effects of Foreign Direct İnvestment and Equityforeign Portfolio İnvestment on Economic Growth”, European Economic Review, sayı: 48, s. 285-306.
Feenstra, R. ve Markusen, I. (1994). “Accounting for Growth with New Inputs”, International Economic Review, 35 (2): 429-447.
Iamsiraroj, S. ve Ulubaşoğlu, M. A. (2015). “Foreign Direct Investment and Economic Growth: A Real Relationship or Wishful Thinking?”, Economic Modelling, sayı: 51, s. 200-213.
Kaktus Media. (2018), Forbes: Чем может привлекать инвестора Кыргызстан и остальные страны Центральной ny_centralnoy_azii.html>, [Erişim tarihi: 12.12.2019]. [Online] Available at
Ministry of National Economy of the Republic of Kazakhstan Statistics committee (2020), İnvestment statistics, [Online] Available at: , [Erişim tarihi: 25.12.2019].
National Statistical Committee of the Kyrgyz Republic (2020), Investments. [Online] Available at: , [Erişim tarihi: 23.12.2019].
Körpücü, Y. (2017). “Doğrudan Yabancı Yatırımların Teknolojik Yayılma ve Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi: Türkiye Örneği”, Journal of Administrative Sciences, 15 (30): 105-122.
Li, X. ve Liu, X. (2005). “Foreign Direct Investment and Economic Growth: An Increasingly Endogenous Relationship”, World Development, 33 (3): 393-407.
Mun, W. H., Lin, K. T. ve Man, K. Y. (2008). “FDI and Economic Growth Relationship: An Empirical Study on Malaysia”, International Business Research, 1 (2): 11-18.
The State Committee of the Republic of Uzbekistan on Statıstıcs (2020), Investments. [Online] Available at: , [Erişim tarihi: 28.12.2019].
Susic, I., Stojanovic-Trivanovic, M. & Susic, M. (2017). “Foreign Direct İnvestments and Their İmpact on the Economic Development of Bosnia and Herzegovina”, IOP Conference Series: Materials Science and Engineering, sayı: 200, s. 1-17.
Syzdykova, A. O. (2019). “Doğrudan Yabancı Yatırımların Ekonomik Büyüme Üzerine Etkisi: Orta Asya Ülkeleri Örneği”, International Journal of Cultural and Social Studies, 5 (1): 291-307.
Taşdemir, D. F. ve Erdaş, H. (2018). “Doğrudan Yabanci Yatirim Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Örneği”, Trakya Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1 (7): 140-152.
UNCTADSTAT (2020), Foreign direct investment: Inward and outward flows and stock, annual. [Online] Available at: , [Erişim tarihi: 14.01.2020].
Vergil, H. ve Karaca, C. (2010). “Gelişmekte Olan Ülkelere Yönelik Uluslararası Sermaye Hareketlerinin Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi: Panel Veri Analizi”, Ege Akademik Bakış, 10 (4): 1207-1216.
YASED (2019), UDY Raporu - Yıl Sonu 2018. YASED Uluslararası Doğrudan Yatırım Raporları, [Online] Available at: , [Erişim tarihi: 10.02.2020].