Bu çalışmada, Doğu’nun en büyük mutasavvıf ve din filozoflarından birisi olan Mevlana C.Rumi ile Batı’nın idealizm ve uzlaşıfelsefesinin zirvesindeki en büyük din filozofu G.W.F.Hegel’de bazımetafizik kavramların felsefi olarak karşılaştırılmasıyapılmaktadır. Bu kavramlar; Din, Vahiy, Mucize, Takdir, Kaza-Kader, Aşk, Varlığın Birliği ve Ölüm’dür. Her iki düşünür, dinlerin kaynağının aynıolduğunu kabul etmelerine rağmen, Mevlana’ya göre, evrensel din İslam, Hegel’e göre Hıristiyanlıktır. Onların aşk anlayışlarıbu dinler üzerine kurulmuşolup varlığın temeli maddi değil, ruhidir, yani aşk olan Tanrı’dır. Onlara göre, Tanrı-âlem dualizminden bahsedilemez. Ancak bu birlikte, Mevlana’yıVahdet-i Vücutçu, Hegel’i de ruhçu panteist olarak adlandırabiliriz. Her ikisine göre, ölüm bir son, yok oluşdeğil, yeni bir hayattır, yani Tanrı’ya kavuşmadır. Ancak her iki düşünür zikredilen konularda bazınoktalarda birleşseler de ayrıldıklarıyerler de vardır. Yaşadıklarıçağitibariyle değerlendirecek olursak Mevlana’nın –Hegel’in belirttiği üzere- Hegel’e etkisi olmuştur diyebiliriz.

Anahtar Kelimeler:

Mevlana, Hegel, Vahdet-i Vücut, Panteist, Din, Tanrı, Vahiy, Mucize, Takdir, Kaza-Kader, Aşk, Varlığın Birliği ve Ölüm

DER VERGLEICH EINIGER METAPHYSISCHER BEGRIFFE ZWISCHEN MEWLÂ NA DSHCELÂ LEDDIN RÛMI UND G. W. F. HEGEL

In this study, the religious philosophies of Mevlana who was the biggest sofi and religious philosopher in the East and Hegel who was the biggest idealistic and religious philosopher in the West during their times were compared in terms of some metaphysics concepts. These concepts are religion, apocalypse, miracle, fate, predestiny and destiny, love, unity of being and death. Although these two philosophers accepted that the roots of the religions are the same. According to Mevlana, universal religion is Islam but according to Hegel it is Christianity. Their underestandings on the Love are founded with these religions. The basic of being is not tangible but spiritual. That is, love is the God. According to them, it cannot be mentioned with the God and universe dualism. However, we can call Mevlana as being unique universe but we can call hegel as being spritualist panteist. Both of them accepted the belief that the death is not the end of life and being nonexistence, but new life and reaching the God. Although the two philosophers have same ideas they have different ideas on these issues as well. If we evaluate the issues in terms of their times we can say that Mevlana’s ideas affected the Hegel’s philosophy

Keywords:

Mawlana, Hegel, Vahdet-i Vücut, Panteist, Religion, God, Apocalypse, Miracle,

PDF

___

Kur’an-ı Kerim (Koran), Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 86, Ankara, 1993.
ALBERT Karl, „Hegel über Philosophie als Gottesdienst – Vom Kult zum Logos, Verlag Felix Meiner, Hamburg, 1982
ASENDORF Ulrich, Luther und Hegel, Verlag Franz Steiner, Wiesbaden, 1982
AYDIN Mehmet S, „Hz.Mevlâna’da ve Muhiddin Arabi’de Aşk Kavramı“, III. Milli Mevlâna Kongresi, 12-14 Aralık, Konya, 1985.
AYDIN Mehmet S., Din Felsefesi, Dokuz Eylül Üniversitesi Yay., Izmir, 1987.
_______________., İkbal’in Eserlerinde Mewlana, Derleyen:Vedat Genç, M. E. B., Istanbul, 1987
BIEDERMANN Georg, G. W. F. Hegel, Verlag Urania, Leibzig-JenaBerlin
BOLAY S. Hayri, Felsefi Doktrinler Sözlüğü, Ötüken Yay., Istanbul, 1981
BUSCHE Hubertus, Liebe und Gott, Hegel Studien, Verlag Bouvier, Bonn, 1987
ÇELEBI CELALEDDIN B., „Kongreye Katılan Delegeler Adına Bitiş Konuşması“ Selçuk Üniversitesi I. Milli Mewlana Kongresi (Tebliğler) 3- 5 Mayıs 1985 Konya, Konya 1986
DULKEIT Gerhart, Die Idee Gottes, Im Lichte der Philosophie Hegels; Verlag Hermann Rinn, München, 1947.
EFLAKİ Ahmed, Ariflerin Menkıbeleri I-II, çev: Tahsin Yazıcı, Istanbul, 1953.
ERDEM Hüsameddin, Panteizm ve Vahdet-i Vücûd Mukayesesi, Kültür Bakanlığı, Ankara, 1990
ERTUĞRUL I. Fenni, Lügatçe-i Felsefe, Istanbul, 1341 h., 1925
FREYD Christophe, Gott als universale Wahrheit von Mensch und Welt, die Versöhnungslehre Karl Barts im Lichte der Religionsphilosophie Hegels, Stuttgart, 1982
GÖLCÜK Şerafeddin, Toprak Süleyman, Kelam, Selçuk Üniversitesi Yayınları, 49, Konya, 1986
HANDLICH Hermann, Hegels Lehren über Verhältnis von Religion und Philosophie, Halle, 1906
HELFRICH Christoph, G. W. F. Hegel, J. B. Metzlerische Verlagsbuchhandlung, Stuttgart, 1979
HEGEL G. W. F., Begriff der Religion, hrsg., G. Lasson, Verlag Felix Meiner, Hamburg, 1925
_____________ ,Vorlesungen über die Philosophie der Religion I-III, hrsg. W. Jäschke, Verlag Felix Meiner, Hamburg, 1983
_____________, Enzyklopädie der philosophischen Wissenschaften IIII, Suhrkamp TB Wissenschaften, Frankfurt am Main, 1992
_____________,Vorlesungen über die Philosophie der Geschichte, Suhrkamp TB Wissenschaften, Frankfurt a. Main, 1989
_____________,Vernunft in der Geschichte, Übersetzung v. Önay Sözer, Kabalcı Yay., Istanbul, 1995
KÜNG Hans, Menschenwerdung Gottes, Eine Einführung in Hegels theologisches Denken als Prolegomena zu einer künftigen Christologie, R.Pipper GmbH, München, 1989
LOWITH Karl, Gott Mensch und Welt in der Metaphysik von Descartes bis zu Nietzsche, Vanderboeck Rubrecht, Göttingen, 1967
MEVLÂ NA Celâleddin Rûmi, Mesnevi I-VI, çev: Veled İzbudak, M. E. B., Ankara, 1990-1991
________________, Divan-ı Kebir I-VI,çev: Abdülbaki Gölpınarlı, Remzi Kitabevi, Istanbul, 1958-1974
________________, Rubailer, çev: Abdülbaki Gölpınarlı, Remzi Kitabevi, Istanbul, 1964
________________, Fihi Ma Fih, çev: Ahmet Avni Konuk, Yayına hazırlayan: Selçuk Eraydın, Iz Yay., Istanbul, 1994
M. M. Şerif, İslam Düşüncesi Tarihi I-III, Insan Yay., Istanbul, 1991.
MÜLLER Gustav E., Hegel über Offenbarung Kirche und Philosophie, Verlag Ernst Reinhart, München, 1939
NICOLIN Friedrich, Hegel (1770-1970) Leben-Werke-Wirkung, Ernst Klett Verlag, Stuttgart, 1970
NOHL Hermann, Hegels theologische Jugendschriften, Minerva GmbH., Frankfurt a. Main, Tübingen, 1907
POLTNER Günther, Die spekulative Deutung des Christentums bei Hegel, Theologie und Glaube, Zeitschrift für den katholischen Klerus, 72. Jahrgang, Ferdinand Schönning, Paderborn, 1982
REIDINGER Otto, Gottes Tod und Hegel Auferstehung, Lutherisches Verlagshaus, Berlin und Hamburg, 1969
ROSENKRANZ Karl, G. W. F. Hegels Leben, Wissenschaftliche Buchgesellschaft Darmstadt, 1963
RÜCKERT Friedrich, Mewlana Dschelaleddin Rumi Das Meer des Herzens geht in tausend Wogen, Frankfurt a. Main
SCHIMMEL Annamaria, Ben rüzgarım sen ateş (Ich bin der Wind du das Feuer) Mevlâna Celâleddin Rûmi, çev: Senail Özkan, Ötüken Yay., Istanbul, 1999
_____________,Mewlana Celaleddin Rumi’nin Şark ve Garp’ta Tesirleri, Konferenzenam: 8. März 1963, Ankara, in der Deutschen Bibliothek, und: 11. März 1963, Konya, Büchersalon, Druckerei Gutenberg, Ankara.
SCHMIDH Erik, Hegels Lehre von Gott, Verlag C. Bertelsmann, Gütersloh, 1952
STACE W. T., Hegel Üstüne, çev: Murat Belge, Birikim Yay., Istanbul, 1976
TOPÇU Nureddin, Mevlâna ve Tasavvuf, Hareket Yay., 52, Istanbul, 1974
UZEL Nezih, Mewlana ve İnsan, Göl Yay., Istanbul, 1975
Von HAMMER-PURGSTALL, Geschichte der schönen Redekünste Persiens, mit einer Blütenlese aus zweihundert persischen Dichtern, Wien, 1818, Bei Heuber und Volke Buchhändler
YENİTERZİ Emine, Mevlâna Celâleddin Rûmi,Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 161, Ankara, 1997