Nurtaç ENDES

ROMA HUKUKUNDA REHİN SÖZLEŞMESİ VE LEX COMMISSORIA YASAĞI

Rehin, bir alacağın güvence altına alınmasına yarayan, borçlu veya üçüncü bir şahıs tarafından temin edilen, alacaklının, borçlu tarafından tatmin edilmemesi halinde rehin konusu malın zilyetliğini kazandığı, alacaklının söz konusu malı satıp, satış bedeli üzerinden alacağını elde etme imkânı bulduğu bir sınırlı aynî hakkı ifade etmektedir. Rehin, bünyesinde rehin hakkı ve rehin sözleşmesini de barındıran bir kavram olarak karşımıza çıkar. Bu bakımdan, rehin hakkı ve rehin sözleşmesi kavramları birbirinden farklıdır. Günümüz hukukunda aynî teminat içinde değerlendirilen bu kavramların temelde Roma Hukuku’na dayandığı görülmektedir. Sadece bu kavramlar değil, rehin alanın rehinle teminat altına aldığı alacağını tahsil edememesi halinde, rehin konusu mal üzerindeki hâkimiyetinin ve yetkisinin sınırını açıklayan lex commissoria yasağı da Roma Hukuku’nda doğmuş ve Türk Medeni Kanunu’muza yerleşmiş bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu nedenle, bu makalede öncelikle rehin hakkı ve rehin sözleşmesi kavramları arasındaki fark ele alınmış, daha sonra Roma Hukuku’ndaki rehin sözleşmesine dair esaslar ve özellikle lex commissoria yasağı, günümüz hukuku ile de bağlantılı olarak açıklanmıştır.

PIGNUS AND LEX COMMISSORIA PROHIBITION IN THE ROMAN LAW

The pledge represents a limited real right which is obtained by debtor or the third party; guarantees a claim; allows creditor to acquire the possession of property in pledge in case of not satisfied by debtor; enables creditor to sell the property and to get the claim upon sale price. The pledge is regarded as a concept which contains the right of pledge and pledge agreement in itself. In this regard, the concepts of pledge agreement and the right of morgage are different from eachother.In today's law, it is seen that these concepts which are evaluated in collateral security, are essentially based on Roman Law. In case pledgee do not collect the pledge - guarenteed claim, not only these concepts but also lex commissoria prohibition is known as a concept which explains the dominance on property in pledge and the boundary of the aouthority, has been originated in Roman Law and established in Turkish Civil Code. For this reason, in this article primarily the difference between the concepts such as the right of morgage and pledge agreement was discussed and then principles concerning the pledge agreement in Roman Law and especially lex commissoria prohibition was explained in connection with today's law.

PDF

___

Akıncı, Şahin: Roma Hukuku Dersleri, 11. B., Konya 2017, (Akıncı, Roma Dersler).
Akıncı, Şahin: 818 Sayılı BK ve 6098 Sayılı TBK ile Mukayeseli Roma Borçlar Hukuku, 7. B., Konya 2017, (Akıncı, Roma Borçlar).
Çelebican, Ö. Karadeniz, Roma Eşya Hukuku, Yeni Medenî Kanun’a Uyarlanmış 5. B., Ankara 2015.
Dereli, Zeliha: Lex Commissoria Yasağı, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk (Medenî Hukuk) Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2009.
Erdoğmuş, Belgin: Roma Borçlar Hukuku Dersleri, İstanbul 2014, (Erdoğmuş, Borçlar).
Erdoğmuş, Belgin: Roma Eşya Hukuku, 5. Basımdan Tıpkı 6.B., İstanbul 2015, (Erdoğmuş, Eşya).
Erdoğmuş, Belgin/ Tahiroğlu, Bülent, Roma Hukuku Pratik Çalışmaları Meseleleri, İstanbul 2014, (Erdoğmuş/ Tahiroğlu, Roma Hukuku Meseleleri)
Günel, Onur Kerem: Lex Commissoria Prohibition, (www.ogunel.av.tr/LEX%20COMMISSORIA%20YASAGI, E.T. 23.08.2018).
Gürten, Kadir: Roma Hukukunda Kefalet Akdi, Ankara 2007.
Kahraman, U. Hakan: Rehnin Paraya Çevrilmesi Yoluyla İcra Takibi, (www.turkhukuksitesi.com/ makale_1053.htm, E.T. 26.08.2018).
Karaman, Başak: Roma Hukukunda Rehin Akdi, İstanbul 2008.
Koschaker, Paul/ Ayiter, Kudret: Roma Özel Hukukunun Ana Hatları, Ankara 1983.
Kurt, Fatma: Lex Commissoria (Mülküne Geçirme) Yasağı (Amacı, Kapsamı ve Alacaklıya Rehinli Malı Özel Yollardan Paraya Çevirme Yetkisi Verilmesi İle İlişkisi) Yasakların Sorgulanması ve Sınırlandırılması Önerisi, İstanbul Barosu Dergisi, C. 82, 2008/1,(www.istanbulbarosu.org.tr/yayinlar/BaroDergileri/ibd/200 81/ibd20081110.pdf, E.T. 26.08.2018).
Kuru, B./ Arslan, R./ Yılmaz, E.: İcra ve İflâs Hukuku Ders Kitabı, 28. B, Ankara 2014.
Oğuzoğlu, Cahit: Roma Hukuku, Ankara 1959.
Özen, Burak: 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu Çerçevesinde Kefalet Sözleşmesi, 3. B., İstanbul 2014.
Özsunar, Erdal: Roma Hukukunda Rehin Hakkı (Pignus- Hypotheca), (webb.deu.edu.tr/hukuk/dergiler/DergiMiz72/PDF/ozsunay5.pdf, E.T.26.08.2018).
Peter, H./ Karadeniz, Ö.: Roma ve Pandekt Hukukunda Fiducia ve Güvenli Kazandırıcı Hukuki Muameleler, (http://acikarsiv.ankara.edu.tr/browse/10204/, E.T. 26.08.2018).
Rado, Türkân: Roma Hukuku Dersleri Borçlar Hukuku, 11. Basıdan 14. (Tıpkı) Bası, İstanbul 2018.
Salvatore Di Marzo: (Çev. Ziya Umur), Roma Hukuku, İstanbul 1954, (Marzo, Roma Hukuku).
Savaş, Fatma Burcu: İpoteğin Paraya Çevrilmesi Yolu İle İlamsız Takip, İstanbul Barosu Dergisi, C. 81, 2007/ 6, (http://www.istanbulbarosu.org.tr/yayinlar/BaroDergileri/ibd/2007 6/ibd20076111.pdf, E.T. 30.08.2018).
Serozan, Rona: Eşya Hukuku I, Genişletilmiş 3. B., İstanbul 2014.
Sirmen, Lale: Eşya Hukuku, 3. B., Ankara 2015.
Tahiroğlu, Bülent: Roma Borçlar Hukuku, İstanbul 2005.
Umur, Ziya: Iustinianus Institutiones, İstanbul 1968, (Umur, Institutiones).
Umur, Ziya: Roma Hukuku Ders Notları, İstanbul 1987, (Umur, Ders Notları).
Umur, Ziya, Roma Hukuku Eşya Hukuku (Aynî Haklar), İstanbul 1983, (Umur, Eşya)