Haksız Fiil Hukukunda Nedensellik Bağının Belirlenmesi

Kişinin neden olmadığı bir neticeden sorumlu olması mümkün değildir. Sorumluluk yalnızca neticeye yol açan fiil bakımından gündeme gelebilir. Fiil ile netice arasındaki bu bağa nedensellik bağı denmektedir. Nedensellik bağının tespit edilebilmesi bilimin farklı alanlarında değişik görüşlere zemin hazırlamıştır. Kimi alanlarda kümülatif olarak neticeye yol açan şartların tamamı neticenin sebebi olarak değerlendirilirken kimi alanlarda da bu şartlardan her biri münhasıran sebep kabul edilmektedir. Ceza hukukunda şartlardan her biri aynı zamanda sebep sayılmakta ve nedensellik bağının tespitinin ardından objektif isnadiyet değerlendirmesi ile normatif sınırlandırma sağlanmaktadır. Haksız fiil hukukunda normatif sınırlandırma nedensellik bağı incelemesinde yapılmaktadır. Bu alanda kusursuz sorumluluk hâllerinin genişliği nedeniyle nedensellik bağı incelemesindeki bu normatif sınırlandırma çok önemli bir işleve sahiptir. Doktrinde, nedensellik bağındaki normatif sınırlandırmaya yönelik çeşitli görüşler ileri sürülmüştür. Çalışmamız kapsamında bu görüşler ve hukuki sonuçları detaylıca ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Haksız Fiil Hukuku, Nedensellik, Şart Teorisi, Uygun Sebep Teorisi, İsnadiyet

DETERMINATION OF CAUSALITY IN TORT LAW

It is not possible for a person to be responsible for a result that he/she did not cause. Liability can only come into question because of the act that led to the re-sult. This link between the action and the result is called the causal link. The de-termination of the causal link has prepared the ground for different views in dif-ferent fields of science. In some areas, all of the conditions that lead to the result cumulatively are considered as the cause of the result, while in some areas, each of these conditions is considered exclusively as a cause. In criminal law, each of the conditions is also considered a cause, and normative limitation is provided with an objective attribution assessment after the causal link is determined. In the tort law, normative limitation is made in the causal link examination. Due to the wide range of strict liability cases in this area, this normative limitation in causal-ity analysis has a very important function. In the doctrine, various views on the normative limitation of the causal link have been put forward. Within the scope of our study, these views and their legal consequences are discussed in detail.

Keywords:

Tort Law, Causality, Ruling Theory, Theory of Adequacy, Attribution,

PDF

___

ABİK, Yıldız, “Normun Koruma Amacı Teorisi”, AÜHFD, 59 (3), 2010, s. 345-448.
ANTALYA, O. Gökhan, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, C. V/1, 2, 2. Baskı, İstanbul, 2019.
ARTUK, Mehmet Emin, GÖKCEN, Ahmet, ALŞAHİN, M. Emin, ÇAKIR, K., Ceza Hukuku Genel Hükümler, 15. Baskı, Ankara, 2021.
ATAMER, Yeşim M., Haksız Fiillerden Doğan Sorumluluğun Sınırlandırılması, İstanbul, 1996.
AYDOĞDU, Murat, NART, Serdar, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Ankara, 2022.
BAŞALP YILDIRIM, Nilgün, “Haksız Fiil Sorumluluğunda Hukuka Aykırılık Unsuruna İlişkin İleri Sürülen Klasik Teoriler Hakkında Bazı Düşünce ve Eleştiriler”, GÜHFD, 2019/1, s. 293-332.
BAŞER DOĞAN, Zehra, Ceza Hukukunda Nedensellik Bağı ve Objektif İsnadiyet, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, 2020.
BAYSAL, Başak, Haksız Fiil Hukuku, İstanbul, 2019. (Haksız Fiil)
BAYSAL, Başak, Zarar Görenin Kusuru, İstanbul, 2012.
BİYAN, Özgür, Mali Hukuk Açısından Mücbir Sebep, İstanbul, 2020.
BREHM, Roland, “Art. 41”, Berner Kommentar, Die Entstehung durch unerlaubte Handlungen, Art. 41-61 OR, 5. Auflage, Bern, 2021.
CENTEL, Nur, ZAFER, Hamide, ÇAKMUT Özlem, Türk Ceza Hukukuna Giriş, 11. Bası, İstanbul, 2020.
DEMİRBAŞ, Timur, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 16. Baskı, Ankara, 2021.
DÖNMEZER, Sulhi, “Maddi Sebebiyet Alakası”, İÜHFM, C. 9, S. 1-2, 1943, s. 85-119.
DÖNMEZER, Sulhi, ERMAN, Sahir, Ceza Hukuku, C. II, 14. Bası, İstanbul, 2019.
DÜLGER, Murat V., BAKDUR, Merve, ÖZKAN, Onur, “Ceza Hukukunda Objektif İsnadiyet”, CHD, 44, 2020, s. 747-787.
EISELE, Jörg, “Vorbemerkungen zu den §§ 13 ff.”, Strafgesetzbuch Kommentar, begründet von Adolf Schönke, fortgeführt von Horst Schröder, 30. Auflage, München, 2019.
ERDİN, Selim, Ceza Hukukunda İlliyet, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2013.
EREN, Fikret, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 26. Baskı, Ankara, 2021. (Genel Hükümler)
EREN, Fikret, Sorumluluk Hukuku Açısından Uygun İlliyet Bağı Teorisi, Ankara, 1975. (Uygun İlliyet Bağı)
FELLMANN, Walter, BURGER, Yvonne, “Unterbrechung des Kausalzusammenhangs bei Gefährdungshaftung”, HAVE, 2019, s. 387-391.
FREI, Mirjam Annika, Der rechtlich relevante Kausalzusammenhang im Strafrecht im Vergleich mit dem Zivilrecht, Zürich, 2010.
FURRER, Andreas, MULLER-CHEN, Markus, ÇETİNER, Marcus, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, İstanbul, 2021.
GÖKTÜRK, Neslihan, “Suçun Yasal Tanımında Yer Alan ‘Hukuka Aykırılık’ İfadesinin İcra Ettiği Fonksiyon”, İÜHFD, C. 7, S. 1, 2016, s. 407-450.
GÖSSEL, Karl Heinz, BAŞER DOĞAN, Zehra, “Objektif İsnadiyet ve Nedensellik”, BÜHFD, 13/167-168, 239-260.
GÜMÜŞ, Mustafa Alper, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Ankara, 2021.
HAKERİ, Hakan, Ceza Hukuku, 25. Baskı, Ankara, 2021.
HEINRICH, Honsell, ISENRING, Bernhard, KESSLER, Martin A., Schweizerisches Haftpflichtrecht, 2013.
HONIG, Richard, ABADAN, M. Yavuz, “İlliyet Nazariyesine Dair”, İÜHFM, 2, 1936, s. 169-188.
KILIÇOĞLU, Ahmet M., Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 25. Bası, Ankara, 2021.
KORIATH, Heinz, Kausalität und objektive Zurechnung, Baden, 2007.
KUNTER, Nurullah, Suçun Maddi Unsurları Nazariyesi, İstanbul, 1955.
KURTULAN, Gökçe, “Haksız Fiilde Hukuka Aykırılık Unsuru”, MÜHF-HAD, C. 23, S. 1, 2017, s. 465-503.
LAURENT, Sophie, Prévisibilité et causalité adéquate, Zürich, 2021.
MILL, John Stuart, A System of Logic, Ratiocinative and Inductive, 8. Ed., New York, 1882.
MÜLLER, Christoph, “OR 41”, Obligationenrecht Allgemeine Bestimmungen, Art. 1-183 OR, CHK, 3. Auflage, 2016.
NOMER, Halûk Nami, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 18. Bası, İstanbul, 2021.
OETKER, Hartmut, “§ 249”, Münchener Kommentar zum BGB, Band 2, § 241-310 BGB, 8. Auflage, München, 2019.
OFTINGER, Karl, STARK, Emil W., Schweizerisches Haftpflichtrecht, 1995.
OĞUZMAN, M. Kemal, ÖZ, M. Turgut, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, C. II, 16. Bası, İstanbul, 2021.
ÖNDER, Ayhan, Ceza Hukuku Dersleri, İstanbul, 1992. (Dersler)
ÖNDER, Ayhan, Ceza Hukuku Genel Hükümler C. II-III, 2. Bası, İstanbul, 1992, s. 103.
ÖZGENÇ, İzzet, Türk Ceza Hukuku, 17. Baskı, Ankara, 2021.
REY, Heinz, Ausservertragliches Haftpflichtrecht, 2. Auflage, Zürich, 1998.
ROBERTO, Vito, Schweizerisches Haftpflichtrecht, 2002.
SCHMIDT, Karsten, “Grundlagen der Haftung”, Der Haftpflichtprozess, Hrsg. Kurst Haag, 28. Auflage, München, 2020.
SCHNYDER, Anton K., PORTMANN, Wolfgang, MÜLLER-CHEN, Markus, Ausservertragliches Haftpflichtrecht, 2. Auflage, Zürich, 2013.
ŞAHİN, Hale, Mücbir Sebep Nedeniyle Borcun İfa Edilememesi, Ankara, 2020.
TANDOĞAN, Halûk, Türk Mesuliyet Hukuku, İstanbul, 2010.
TEKİNAY, Selahattin Sulhi, AKMAN, Sermet, BURCUOĞLU, Haluk, ALTOP, Atilla, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 7. Baskı, İstanbul, 1993.
TOPRAK, Ufuk, “Ceza Hukukunda Objektif İsnadiyet”, THD, 65, 2012, s. 78-84.
TUNÇOMAĞ, Kenan, Türk Borçlar Hukuku, Cilt I, 6. Bası, İstanbul, 1976.
WEBER, Rolf H., EMMENEGGER, Susan, “OR 97”, Die Folgen der Nichterfüllung, Art. 97-109 OR, Berner Kommentar, 2. Auflage, Bern, 2020.