Yazınsal Onomastik ve Çocuk Yazını Çevirisinde Kişi Adlarının Çevrilebilirliği Üzerine

Çocuk yazını çevirisi, tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de önemli bir çalışma alanıdır. Ancak, çocuk yazını çevirisinde çevirmenler çeşitli sorunlarla karşılaşmaktadırlar. Ortaya çıkan sorunlardan bir tanesi de eserlerde yer alan kişi adlarının çevrilip çevrilmemesi veya nasıl çevrilmesi gerektiğidir. Çocuk yazını çevirisinde kişi adlarının anlam ve işlevleri ayrı bir önem taşır; çünkü isimler hikȃyenin çocuk okur tarafından anlaşılmasında önemli rol oynar. Bu bağlamda onomastik (adbilim) ile çeviribilimin birlikte çalışması, çeviribilim için önemli bir yaklaşımdır. Onomastik, özel isimleri araştıran, isimleri köken bilgisi, tarihsel gelişme yönünden ve dil ve kültür sorunları açısından inceleyen bilimdir. Çeviri yazında özel isimler özellikle de kişi adları, çevirmeni bir seçim yapmak zorunda bırakır. Bu noktada çeviribilimin onomastik ve edebiyatbilim ile birlikte çalışması, çeviribilim açısından yeni bir yaklaşım sağlar. Bu disiplinlerarası çalışmanın önemini ortaya koymak için, bu çalışmada onomastik alanında yapılan çalışmalar incelendikten sonra, yazınsal onomastik alanı irdelenecek ve çocuk yazınından bir çeviri örneğindeki kişi adları incelenecektir. Bu incelemenin amacı, onomastik ile çeviribilimin disiplinlerarası çalışmalara sağlayacağı katkının ortaya konmasıdır.

Anahtar Kelimeler:

Onomastik, özel isimler, kişi adları, çeviri stratejileri, çeviri çocuk yazını

Literary Onomastics and the Translatability of Personel Names in Translated Children’s Literature

Children’s literature is an important field of study in Turkey as around the world. However, translators encounter various problems when translating children’s literature, for example, whether and how to translate personal names in children's literary works. In translated children’s literature, the meaning and function of personal names are of special importance because personal names play a key role in the comprehensibility of a story by child readers. Thus, the collaboration of onomastic and translation studies is an important approach for translation studies. Onomastics is the science that studies proper nouns in terms of etymology, history, and linguistic and cultural problems. In translated literature, proper nouns, especially personal names, force the translator to make a choice. Thus, the collaboration of translation studies with onomastics and literature provides a new approach for translation studies. To illustrate the importance of this interdisciplinary collaboration, this study first reviews existing studies in the field of onomastics and literary onomastics and then examines personal names in sample translated children’s literature. The purpose of this examination is to reveal the contribution that onomastics and translation studies can provide to interdisciplinary studies.

Keywords:

Onomastics, proper nouns, personal names, translation strategies, translated children’s literature,

PDF

___

Aksan, D. (1998). Her yönüyle dil: Ana çizgileriyle dilbilim. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Althaus, H. P. , Henne, H. & Wiegand, H. (Ed.). (1980). Lexikon der Germanistischen Linguistik. Tübingen: Niemeyer Verlag, 187-198.
Arı, S. (2018). Çeviri çocuk edebiyatı örneğinde kültürel sembollerin eşdeğerlilik ilişkisi. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi (IBAD), 217-223.
Birus, H. (1978). Poetische Namensgebung: Zur Bedeutung der Namen in Lessings Nathan der Weise. Göttingen: Vandenheock & Ruprecht.
Birus, H. (1987). Vorschlag zu einer Typologie literarischer Namen. Zeitschrift für Literaturwissenschaft und Linguistik 67, 38-51.
Bödeker, B. & Freese, K. (1987). Die Übersetzung von Realienbezeichnungen bei literarischen Texten: Eine Prototypologie. TextconText 2/3. Heidelberg: Julius Groos Verlag, 137-165.
Bödeker, B. & Wetzel-Sahm, B. (1989). Eigennamen und sprechende Namen. FRANK, 235-242.
Debus, F. (1997). Eigennamen in der literarischen Übersetzung. Grammatica Ianua Artium. Heidelberg: Universitätsverlag C. Winter, 393 – 405.
Debus, F. (1998). Dichter über Namen und ihr Umgang mit ihnen. Onomastica Slavogermanica XXIII, 33-59.
Debus, F. (2002). Namen in literarischen Werken. (Er-)Findung – Form – Funktion. Akademie der Wissenschaften und der Literatur Mainz, Abhandlungen der Geistes- und Sozialwissenschaftlichen Klasse, Jg. 2002, Nr. 2, Stuttgart: Steiner.
Dilidüzgün, S. (2005). Çağdaş çocuk yazını: Yazın eğitimine atılan ilk adım. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
Eichler, E. , Hilty, G., Löffler, H., Steger, H., Zgusta, L. (Haz.). Namenforschung. Ein internationales Handbuch zur Onomastik. 2. Teilband içinde (1018-1025). Berlin, New York: Walter de Gruyter.
Ende, M. (1989/2015). Der satanarchäolügenialkkohöllische Wunschpunsch. Stuttgart: Thienemann-Esslinger.
Ende, M. (2006). Dilek Şurubu. (Leman Çalışkan, Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
Grassegger, H. (1985). Sprachspiel und Übersetzung - eine Studie anhand der Comic-Serie „Asterix“. Tübingen: Stauffenberg Verlag.
Gutschmidt, K. (1985). Namenarten und Namenklassen in der schönen Literatur. Linguistische Studien A 129/I, 138-145.
Hanno Weber, S. (1997). Namengebungsmotivationen zeitgenössischer Hamburger Autoren. Eine empirische Untersuchung zur Literarischen Onomastik. Frankfurt a. M., Berlin, Bern, New York: Lang. (=Europäische Hochschulschriften: Reihe 1, Deutsche Sprache und Literatur Bd. 1598).
Hermans, T. (1988). On Translating Proper Names, with reference to De Witte and Max Havelaar. London/Atlantic Highlands: The Athlone Press
Heuser, R. & Schmuck, M. (2018). Sonstige Namenarten. Stiefkinder der Onomastik. Berlin: Walter de Gruyter.
Kalverkämper, H. (1978). Textlinguistik der Eigennamen. Stuttgart: BNF 14.
Kalverkämper, H. (1996). Namen im Sprachaustausch: Namenübersetzung.
Klingberg, G. (1986). Children‘s fiction in the hands of the translators. Lund, Malmö: CWK Gleerup.
Krien, R. (1973). Namenphysiognomik. Untersuchungen zur sprachlichen Expressivität am Beispiel von Personennamen, Appellativen und Phonemen des Deutschen. Tübingen: Max Niemeyer.
Krüger, D. (2004). Eigennamen in der literarischen Übersetzung. Dargestellt am Beispiel von Übersetzungen von J. K. Rowlings 'Harry Potter'. Namenkundliche Informationen 85/86 içinde (141-163). Leipzig: Leipziger Universitätsverlag.
Krüger, D. (2005a). Literarische Onomastik in Deutschland, mit einem Beispiel aus der Übersetzungspraxis. Onoma – Journal of the International Council of Onomastic Sciences. Vol. 40, 201-211.
Krüger, D. (2005b) Harry Potter’s Namenwelt in der Übersetzung. Brylla, E., Wahlberg, M. (Haz.). Proceedings of the 21st International Congress of Onomastic Sciences. Uppsala, August 19-24, 2002 içinde (474-292). Uppsala: Sprakoch Folkminesinstitut 2005.
Krüger, D. (2006). Die literarische Onomastik als Vorstufe der literarischen Übersetzung. Atti del XXII Congresso Internazionale di Scienze Onomastiche. - Bd 3; a cura di Maria Giovanna Arcamone, Pisa, 2006, Il nome nel testo 8, 47-63.
Kurultay, T. (1985). Çeviri Yöntemi Üzerine Düşünceleriyle F.Schleiermacher. Dün ve Bugün Çeviri, 1 (1985), 191-217.
Kurultay, T. (1994). Probleme und Strategien bei der kinderliterarischen Übersetzung im Rahmen der interkulturellen Kommunikation.
Ewers, H.-H. , Lehnert, G., O’Sullivan, E. (Haz.). Kinderliteratur im interkulturellen Prozess. Studien zur Allgemeinen und Vergleichenden Literaturwissenschaft içinde (119-201). Stuttgart / Weimar: Metzler Verlag.
Lamping, D. (1983). Der Name in der Erzählung: zur Poetik des Personennamens. Bonn: Bouvier.
Lietz, G. (1992). Eigennamen in der norwegischen Gegenwartssprache. Probleme ihrer Wiedergabe im Deutschen am Beispiel belletristischer Texte. Frankfurt am Main: Peter Lang Verlag.
Neydim, N. (2003). 80 Sonrası Paradigma Değişimi Açısından Çeviri Çocuk Edebiyatı. İstanbul: Bu Yayınevi, Umut Matbaacılık.
Neydim, N. (2006). Çeviri Çocuk Edebiyatı ve Çocuk Edebiyatı Çevirisi Üzerine. https://ceviribilim.com/2006/06/01/ceviri-cocuk-edebiyati-ve-cocuk-edebiyati-cevirisi-uzerine/, erişim 15.01.2021.
Nord, C. (2003). Kommunikativ handeln auf Spanisch und Deutsch. Ein übersetzungsorientierter funktionaler Sprach- und Stilvergleich. Wilhelmsfeld: Gottfried Egert Verlag.
Oitinnen, R. (2000). Translating for children. Londra: Garland Publishing.
Özbent, S. (2017). Almanca edebi eser isimlerinin çevirisinde kültürel etkenler. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi (IBAD), 611-617.