İnsani Gelişmişlik Endeksi İle Dolaylı-Dolaysız Vergiler Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği

Toplumların refah seviyelerinin arttırılması ve yaşam standartlarının yükseltilmesi kamu politikalarının temel amaçlarından birisidir. Kişilerin ödemiş olduğu vergiler, kişilerin gelir düzeyi, yaşam kalitesi ve refah düzeyine etki edebilmektedir. Bu çalışmada dolaylı ve dolaysız vergi geliri ile insani gelişmişlik endeksi arasındaki ilişkiyi tespit edebilmek amaçlanmıştır. Çalışmada, Türkiye’de 1990-2019 yılları arasında tahsil edilen dolaylı ve dolaysız vergi gelirleri ile insani gelişmişlik endeksi arasındaki ilişki Toda-Yamamoto 1995 Nedensellik Analizi ile test edilmiştir. Gerçekleştirilen analiz sonucunda, dolaysız vergiden insani gelişmişlik endeksine doğru tek yönlü, insani gelişmişlik endeksinden ise dolaylı vergiye doğru tek yönlü olmak üzere nedensellik ilişkisi tespit edilmiştir. Türkiye’de 19902019 yılları arasında dolaysız vergi gelirleri insani gelişmişlik üzerinde etkili olmaktadır. Ayrıca insani gelişmişliğin dolaylı vergi geliri üzerinde etkili olduğu görülmektedir

Anahtar Kelimeler:

Dolaylı Vergiler, Dolaysız Vergiler, İnsani Gelişmişlik Endeksi, Nedensellik Testi

RELATIONSHIP BETWEEN HUMAN DEVELOPMENT INDEX AND INDIRECT-DIRECT TAXES: THE CASE OF TURKEY

Increasing welfare levels of societies and increasing living standards is one of the main objectives of public policies. Taxes paid by people can affect their income level, quality of life and welfare. This study aims to determine the relationship between direct and indirect tax income and human development index. It tests the relationship between direct and indirect tax revenues that were collected between the years 1990-2019 in Turkey and human development index with Toda-Yamamoto 1995 Causality Analysis. The analysis indicated a one-way causality relationship from direct tax to human development index and one-way causality relationship from indirect tax to human development index. Direct tax revenues had an impact on human development between the years of 1990-2019 in Turkey. In addition, human development had an impact on indirect tax revenue

Keywords:

Indirect Taxes, Direct Taxes, Human Development Index, Causality,

PDF

___

Akdoğan, Abdurrahman (2010), Kamu Maliyesi, Gazi Kitabevi, Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 11. Baskı, Ankara
Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı, (2020). www.undp.org, Erişim tarihi: 29.04.2020.
Demir, İhsan Cemil (2015), Kamu Maliyesi, Limit Yayınları, 2. Baskı, Afyonkarahisar Dronca, Alexandru Theodoru (2016), The influence of fiscal freedom, government effectiveness and human development index on tax evasion in the European Union, Theoretical and Applied Economics, 23 Sayı: 4, s. 5-18.
Hazine ve Maliye Bakanlığı, Gelir İdaresi Başkanlığı, (2020), http://gib.gov.tr, Erişim tarihi: 08.04.2020
Ibanıchuka, El; Akani, FN ve Ikebujo, Ogechi Salome (2016), A Time Series Analysis of Effect of Tax Revenue on Economic Development of Nigeria, International Journal of Innovative Finance and Economics Research, Sayı: 4(3), s. 16-23.
Kızılkaya, Oktay; Koçak, Emrah ve Sofuoğlu, Emrah (2015), The Role Of Fiscal Policies On Human Development: An Empirical Approach, Yönetim ve Ekonomi, Sayı: 22(1), s. 257-271.
Kirmanoğlu, Hülya (2017), Kamu Ekonomisi Analizi, Beta Yayınları (6. Baskı): İstanbul
Moya, Gonzalo (2011), Cross-Sectional Analysis of Corporate Income Tax, Sales Tax, Human Development Index and Real GDP Per Capita, San Jose State University SJSU ScholarWorks.
Mutiha, H. Arthaingan (2018), “The Effect of Regional Own-Source Revenue, Tax Revenue-Sharing Fund, General Allocation Fund and Special Allocation Fund to the Human Development Index (Based on the Study of Provincial Government in Indonesia)”, The 2nd International Conference on Vocational Higher Education (ICVHE) 2017 The Importance on Advancing Vocational Education to Meet Contemporary Labor Demands, KnE Social Sciences, s. 609–624.
Nwakanma, Prince C. ve Nnamdi, Kelechi C. (2013), Taxation and National Development, Research Journal of Finance and Accounting Sayı: 4(19), s. 176-180.
Ofoegbu, Grace N.; Akwu, David O. ve Oliver, O. (2016), Empirical Analysis of Effect of Tax Revenue on Economic Development of Nigeria, International Journal of Asian Social Science, Sayı: 6(10), s. 604-613.
Öztürk, Nazım (2020), Kamu Maliyesi, Ekin Yayınları (Güncellenmiş 5. Baskı), Bursa.
Sen, Amartya (1997), Resources, Values and Development, Harvard University Press, London.
Şaşmaz, Mahmut Ünsal ve Yayla, Yunus Emre (2018), Vergiler ve Ekonomik Büyüme ile İnsani Gelişme Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Avrupa Birliği Geçiş Ekonomileri Örneği, Sayıştay Dergisi, Sayı: 111, s. 79-99.
Şen, Hüseyin ve Sağbaş, İsa (2019), Vergi Teorisi ve Politikasına Giriş, Barış Arıkan Yayınları, Ankara.
Toda, Hiro, Y. ve Yamamoto, Taku (1995), “Statistical Inference in Vector Autoregressions with Possbly Integrated Process”, Journal of Econometrics, Sayı: 66, s. 225-250.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Elektronik Veri Dağıtım Sistemi, https:// evds2.tcmb.gov.tr/ Erişim tarihi: 10.04.2020
Yalçın, Arman Zafer ve Çakmak, Fatih (2016), “Türkiye’de Kamu Sağlık Harcamalarının İnsani Gelişim Üzerindeki Etkisi”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Sayı: 30(4), s. 705-723.
Zivot, Eric ve Andrews, Donald WK (1992), “Further Evidence on the Great Crash, the Oil-Price Shock, and the Unit-Root”, Journal of Business and Economic Statistics, Sayı: 10(3), s. 251-270.