TARİHİ HADİSELERİN KONJONKTÜREL İNŞASI (Şia’da Kerbela Örneği)

İdeolojiler ve dini yapılanmalar, tarihte yaşanmış önemli hadiseleri her defasında yeniden yorumlayarak bulundukları dönemin şartlarına göre yeniden inşa etmişlerdir. Bu makalede bunun bir örneği olarak Şia’nın Kerbela hadisesine tarihsel süreç içerisinde farklı yaklaşımları ele alınmıştır. Şia’da Kerbela ile ilgili anlatıların prototipi acı ve matemdir. Bu dönemde Hz. Hüseyin kendisine takdir edilen bir ölüme gitmektedir. Hadise acı ve matem merkezli yer gök ile din ve peygamberleri içeren olağanüstü anlatılarla zenginleştirilmiştir. Bu acıya paralel olarak daha sonraları Kerbela, mekansal boyutta Kabe ile kıyaslanan kutsiyete dönüştürülmüştür. Şia’nın çağdaş Kerbela söylemlerinde ise yükselen değerlere uygun bir dil geliştiren Ali Şeriati ve Mutahhari’nin görüşleri irdelenmiştir. Her ikisi de kıyam ve şehadeti ile çağlarüstü mesaj veren bir Hüseyin tasviri çizmektedirler. Ardından da İran İnkilabının öncesi ve sonrası şartları gözeten Ayetullah Humeyni’nin çağdaş ve geleneksel söylemi sentezleyen yorumları tahlil edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Şia, Şiilik, Hüseyin b. Ali, Şehadet, Kerbela, Ali Şeriati, Mutahhari, Ayetullah Humeyni

PDF

___

Ali Şeriati, Adem’in Varisi Hüseyin, Çev. Murat Demirkol, Fecr Yayınevi, Ankara 2012.
…………., Şehadet, çev. M. Şayir, Fecr Yayınevi, Ankara, 1989.
Bozan, Metin “Şii-İmami Kaynaklarda Kerbelâ’nın Menkâbevi Anlatımı, Çeşitli Yönleriyle Kerbela (Tarih Bilimleri), 2010, cilt: I, s. 477-492. Büyükkara “Çağdaş Şîa Düşüncesinde Kerbela’nın Problemli Mirası: İmam Hüseyin Kazanmak İçin Mi Yoksa Canını Feda İçin Mi Ayaklandı?, Çeşitli Yönleriyle Kerbela (Tarih Bilimleri), 2010, cilt: I, s. 383-408. ………, “Kerbela’dan İnkılab’a : İmâmî-Şiî Şehadet Düşüncesi ve Problemleri”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2002, cilt: XLIII, sayı: 2, s. 211-247. Ca’feriyân, Resûl, el-Hayâtu’l-Fikriyye ve’s-Siyâsiyye li Eimmeti Ehl-i’l-Beyt, Beyrut 1994. Doğan, Esra “Kacarlar Dönemi İran Hac Seyahatnamelerinde Kerbela Hadisesi ve Hz. Hüseyin’in Kerbela Yolu”, Çeşitli Yönleriyle Kerbela, 2010, cilt: I, s. 213-248. Ebû Mihnef , Lut b. Yahyâ (150/767), Maktelu Hüseyn, Bağdâd 1977. Furât b. İbrahim el-Kûfî (III/lX. asır), et-Tefsîr, byy. 1410. Humeyni, Velayet-i Fakih, İmam Humeyni'nin -ks- Eserlerini Tanzim ve Yayınlama Müessesesi Uluslararası İlişkiler Bürosu, Tahran Trz. Humeyni'nin Konuşma Yazı ve Mesajlarında Aşura Kıyamı, İmam Humeyni'nin -ks- Eserlerini Tanzim ve Yayınlama Müessesesi Uluslararası İlişkiler Bürosu, Tahran Trz. Hurru’l-Amilî, Muhammed b. Hasan b. Ali b. Muhammed b. Hüseyin (1104/1692), Vesâilu’ş-Şîa, Kum 1409. İbn Esîr, Ebî’l-Hasen Ali b. el-Kerem Muhammed b. Muhammed (630/1322), el-Kâmil fî’t-Târîh, Beyrut 1979. İbn Kûlûye el-Kummî, Kâmilu’z-Ziyârât, Necef 1356. İbn Kuteybe, Ebî Muhammed Abdullah b. Müslim ed-Dîneverî (276/889), el-İmâme ve’s-Siyâse (İbn Kuteybe’ye nispet edilir), Beyrut 1997. Karl Marks-Friedrich Engels, Komünist Parti Manifestosu, Eriş Yay. Byy. Trz. Keşşî, Muhammed b. Ömer (lV/X. asrın ortaları), İhtiyâru Ma’rifeti’r-Ricâl, tsh. ve tlk. Mirâbâd el-Esterâbâdî, thk. Mehdî er-Recâî, Kum 1404. “Şii Hadis”, çev. M. A. Büyükkara, Ekev Akademi Dergisi, II/2, (2000), s. 47-56. Kutbuddîn er-Râvendî (573/1177), el-Harâic ve’l-Cerâih, Kum 1409. Meclisî, Muhammed Bâkır (1110/1697), Bihâru’l-Envâr, , Beyrut 1992. Mes’ûdî, Ebi’l-Hasan Ali b. Hüseyn (345/956), Murûcu’z-Zeheb ve Me’âdinu’l-Cevher, thk. Saîd Muhammed el-Lehhâm, Beyrut 1997. Mutahhari, Murtaza, İmam Hüseyin ve Kerbela, çev. Hasan kanatlı, Kevser yay., İst. 2008. Müfîd, Ebû Abdillah Muhammed b. Muhammed b. Nu’mân (413/1022), el-İrşâd fî Ma’rifeti Hucecillâhi ale’l-İbâd, thk. Muessesetu Al-i Beyt, Beyrut 1993. Müfîd, Kitâbu’l-Muzâr, Kum 1413. Nasr b. Muzâhim el-Minkarî, (212/827), Vak’atu’s-Siffîn, thk. Abdusselâm Hârûn, Kum 1403. Sadûk, Muhammed b. Ali b. Hüseyin İbn Bâbeveyh el-Kummî (381/991), Emâlî, byy, 1362. ………., Besâiru’d-Derecât, Kum 1404. ………., Kemâlu’d-Din ve Temâmu’n-Ni’me, tsh. Ali Ekber el-Ğıffârî, Kum 1405. Tûsî, Ebû Ca'fer Muhammed b. Hasan (460/1067), Tehzîbu’l-Ahkâm, Tahran 1365. Ya’kûbî, Ahmed b. Ebî Ya’kûb b. Ca'fer b. Vehb (292/905), Târîhu’l- Ya’kûbî, Beyrut trz.
Yezdani, Abbas “Ashura As A Defense of Islam Against The Dictatorship and Corruption of Umayyad Regime”, Çeşitli Yönleriyle Kerbela, 2010 , cilt: I, s. 205-212.