AHKÂM ÂYETLERİNİN ANLAŞILMASI VE YORUMLANMASINDA NÜZÛL SEBEPLERİNİN ÖNEMİ

İnsanların dünya ve ahiret mutluluğunu temin etmek üzere gönderilen Kur’an-ı Kerim; itikâdi, ameli ve ahlaki konuları içermektedir. Bunların içerisinden ameli konular ise ahkâm âyetlerinin ilgi alanına girmektedir. Hayatın her alanına dair hükümleri barındıran ahkâm âyetleri anlaşılabildiği oranda hayata tatbik edilecektir. Ahkâm âyetlerinin anlaşılmasında en etkili yöntemlerden birisi de bu âyetlerin nüzûl sebeplerinin bilinmesidir. Ahkâm âyetlerinin doğru bir şekilde anlaşılmasında, yanlış ve eksik anlaşılmaların önüne geçilmesinde nüzûl sebeplerinin büyük rolü bulunmaktadır. Önemine binaen bu çalışmamızda, ahkâm âyetlerinin anlaşılması ve yorumlanması noktasında nüzûl sebeplerinin etkisini ortaya koymak ve dikkatlere arz etmek amaçlanmaktadır. Yöntem olarak ahkâm âyetlerinden altı âyet seçilmiş, bu âyetlerin tefsiri bağlamında hem ahkâm tefsirleri hem de diğer klasik tefsirler taranmıştır. Diğer yandan modern dönem tefsirleri ve konuyla alakalı ilgili çalışmalar gözden geçirilmiştir. Ahkâm, âyet, ahkâm âyetleri, sebep, nüzûl ve nüzûl sebepleri gibi kavramlar izah edildikten sonra konu, seçilen örnek âyetler üzerinden izah edilmiştir. Neticede ahkâm âyetlerinin anlaşılması ve yorumlanmasında nüzûl sebeplerinin rolü ortaya konularak alana katkı sunulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Tefsir, Kur’an, Âyet, Ahkâm Âyetleri, Nüzûl Sebepleri.

Keywords:

Tefsir, Kur’an, Âyet, Ahkâm Âyetleri, Nüzûl Sebepleri.,

PDF

___

Albayrak, Halis. Tefsir Usulü. İstanbul: Şule Yayınları, 4. Basım, 2014.
Âlûsî, Ebü’s-Senâ Şihâbüddîn Mahmûd b. Abdillâh b. Mahmûd el-Hüseynî. Rûhu’l-meʿânî fî tefsîri’l-Kurʾâni’l-ʿazîm ve’s-sebʿi’l-mesânî. 16 Cilt. Beyrut: Daru’l Kütübi’l İlmiyye, 1994.
Arangül, Muammer. “Küre Bir Dünyada İstikbâl-i Kıblenin İmkânı Üzerine”. Bilimname 1/37 (2019), 815-856.
Arslan, Yahya. “Yetimlerle İlgili Âyetlerin Yorumu”. Darülhadis İslami Araştırmalar Dergisi 2 (2022), 194-219.
Aydın, Zeynel Abidin. “Sebeb-i Nüzûl Rivayetleri Bağlamında Âl-i İmrân Suresinin 1-80. Âyetleri ve Muhkem-Müteşâbih Meselesi”. Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16/16 (2019), 153-169.
Bağış, Mehmet. “Ahkâm Âyetlerinin Tefsîrinde Mezhebe Bağlılık (Beydâvî ve Nesefî Örneği)”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/23 (2019), 630-655.
Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî. es-Sünenü’l-Kübrâ. 24 Cilt. Kahire: Dirâsâtü’l Arabiyyetü ve’l-İslâmiyye, 2011.
Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd (Ebû Muhammed) Abdullāh b. Ömer b. Muhammed. Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t-te’vîl. 5 Cilt. Beyrut: Daru İhyai’t Türasi’l-Arabi, 1997.
Bilmen, Ömer Nasuhi. Büyük Tefsir Tarihi Tabakatü’l-Müfessirîn. 2 Cilt. İstanbul: Bilmen Yayınevi, 1973.
Bilmen, Ömer Nasuhi. Kur’an’ı Kerim’in Türkçe Meali Âlisi ve Tefsiri. 8 Cilt. İstanbul: Bilmen Yayınevi, ts.
Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usûlü. Ankara: TDV Yayınları, 28. Basım, 2016.
Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî er-Râzî. Ahkâmü’l-Kur’ân. 3 Cilt. İstanbul: Dâru’l-Fikr, 1917.
Çıtır, Aslan. “Kur’ân Perspektifinde Kıblenin Birliğine İlişkin Analizler”. Balıkesir İlahiyat Dergisi 13 (2021), 21-56.
Demirci, Muhsin. “Esbâb-ı Nüzûl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 11/360-362. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
Demirci, Muhsin. Kur’an’ın Ana Konuları. İstanbul: İFAV, 17. Basım, 2018.
Demirci, Muhsin. Tefsir Terimleri Sözlüğü. İstanbul: İFAV, 6. Basım, 2017.
Demirci, Muhsin. Tefsir Usûlü. İstanbul: İFAV, 50. Basım, 2016.
Ebüssuûd Efendi, Muhammed. İrşâdü’l-akli’s-selîm ilâ mezâya’l-Kitâbi’l-Kerîm. 9 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Turasi’l-Arabi, ts.
Endelüsî, Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf b. Hayyân. el-Bahrü’l-muhît. 10 Cilt. Beyrut: Daru’l Fikr, 1999.
Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ensar Neşriyat, 6. Basım, 2016.
Fahreddin er-Râzî, Ebû Abdillâh (Ebü’l-Fazl) Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn. Mefâtîhu’l-gayb. 32 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Turasi’l-Arabî, 3. Basım, 1999.
Hallâf, Abdülvehhâb. İlmü usûli’l-fıkh. Beyrut: Müessesetü’r Risale, 1. Basım, 2012.
Hamurlı, Mustafa. “Sebeb-i Nüzûlün Tefsire Yansıması: Âl-i İmrân Sûresi 28 ve 118. Âyetler Örneği”. Harran İlahiyat Dergisi 45 (2021), 98-113.
İbn Âşûr, Muhammed Tâhir. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: Dâru Tunusiyye, 1984.
İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ. Tefsîrü’l-Kurʾâni’l-azîm. 8 Cilt. Daru Tayyibe, 2. Basım, 1999.
İbn Manzur, Ebu’l-Fazl Cemalüddin Muhammed b. Mükerrem el-Mısrî. Lisanu’l-Arab. 15 Cilt. Beyrut: Daru Sâdır, 3. Basım, 1993.
İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed el-Bağdâdî. Zâdü’l-mesîr fî ilmi’t-tefsîr. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitabi’l-Arabi, 1. Basım, 2001.
İsfahânî, Ebü’l-Kasım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal er-Râgıb. el-Müfredât fî garîbi’l-Kurʾân. Dımeşk: Daru’l Kalem, 1991.
Kapar, Mehmet Ali. “Hâtıb b. Ebû Beltea Hayatı ve Faaliyetleri”. İstem 17/33 (2019), 1-19.
Karagöz, İsmail vd. Dinî Kavramlar Sözlüğü. Ankara: DİB Yayınları, 7. Basım, 2017.
Karaman, Hayreddin vd. Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsiri. 5 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 3. Basım, 2007.
Karaoğlan, Arslan. “Metin-Yorum İlişkisi ve Sebeb-i Nüzûl Bilgisi Bağlamında Arâf Sûresi 31. Ayet”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11/24 (2020), 69-97.
Kattân, Mennâ Halîl. Mebâhis fî ulûmi’l Kur’an. Beyrut: Müessesetü’r Risale, 2. Basım, 2015.
Konyalı Mehmed Vehbî. Hulâsat’ül beyân fî tefsîr’il Kur’an. 16 Cilt. İstanbul: Üçdal Neşriyat, 1966.
Köse, Saffet. “Rüşd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 35/298-300. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh. el-Câmiʿ li-ahkâmi’l-Kurʾân. 20 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 2. Basım, 1964.
Mahallî, Celâleddin - Süyûtî, Celâleddin. Tefsîrü’l-Celâleyn. Diyarbakır: Seyda Yayınları, 2016.
Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Habîb el-Basrî. en-Nüket ve’l-uyûn. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
Nesefî, Ebü’l-Berekât. Medârikü’t-tenzi’l-ve hakâiku’t-te’vil. 3 Cilt. Beyrut: Dar İbn Katheer, 7. Basım, 2017.
Okumuş, Mesut vd. Tefsir. ed. Mehmet Akif Koç. Ankara: Grafiker Yayınları, 7. Basım, 2020.
Öz, Ahmet. Kur’ân’ın Ana Konuları. İstanbul: Ensar Neşriyat, 1. Basım, 2021.
Özel, Ahmet. “Ahkâm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 1/550-551. İstanbul, 1988.
Sâbûnî, Muhammed Ali. et-Tıbyân fî lûmi’l Kur’ân. Mekke: el-Mektebetü’l Hanefiyye, 3. Basım, 1988.
Sâbûnî, Muhammed Ali. Safvetü’t-Tefâsîr. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-jîl, 2. Basım, 1979.
Sâbûnî, Muhammed Ali. Tefsîru âyâti-l ahkâmi mine’l Kur’ân. 2 Cilt. Beyrut: Daru’l Kütübi’l İlmiyye, 2004.
Sarıgül, Murat. “Ahkâm Âyetlerinin İşârî Yorumu (Alusî Örneği)”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 23/2 (2018), 57-87.
Semerkandî, Ebü’l-Leys İmâmü’l-hüdâ Nasr b. Muhammed b. Ahmed b. İbrâhîm. Bahrü’l-ulûm. 3 Cilt, ts.
Seyyid Kutub. Fî Zılâli’l-Kur’an. çev. Salih Uçan vd. 10 Cilt. İstanbul: Dünya Yayıncılık, 1991.
Suyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. ed-Dürrü’l-mensûr fi’t-tefsir bi’l-me’sûr. 8 Cilt. Beyrut: Daru’l-Fikr, ts.
Suyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. el-İtkân fî ulûmi-l Kur’an. 2 Cilt. Beyrut: Daru’n Nedveti’l Cedide, 1951.
Şevkânî, Muhammed b. Ali. Fethu’l-kadîr el-câmiʿ beyne fenneyi’r-rivâye ve’d-dirâye min ʿilmi’t-tefsîr. 6 Cilt. Dımeşk: Daru İbni Kesir, 1993.
Şimşek, M. Sait. Hayat Kaynağı Kur’an Tefsiri. V Cilt. İstanbul: Beyan Yayınları, 2016.
Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî. Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. 24 Cilt. Muessesetü’r-Risale, 1. Basım, 2000.
Vâhidî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. Esbabü’n-nüzûl. Beyrut: Daru-l Kütübi’l İlmiye, 1986.
Vâhidî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ahmed b. Muhammed en-Nîsâbûrî. el-Basît fî tefsîri’l-Kurʾân. 25 Cilt. İmadetü’l Bahsi’l İlmiyye, 2009.
Yavuz, Yusuf Şevki - Çetin, Abdurrahman. “Âyet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 4/242-244. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. 10 Cilt. İstanbul: Yenda Yayın-Dağıtım, ts.
Yılmaz, Hasan. “Kur’an’da Her Konu ve Bilgi Var mı?” Atatürk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 26 (2006), 186-201.
Yılmaz, Hasan. Kur’ân’ın Konu Tertibi ve İçerik Tahlili. Ankara: Fecr Yayınları, 2. Basım, 2019.
Yüksek, Muhammed İsa. “Tefsirde Sebeb-i Nüzulün Bağlayıcılığı ve İşlevi”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/34 (2018), 407-437.
Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. el-Keşşâf ʿan hakâʾikı gavâmizi’t-tenzîl ve ʿuyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-teʾvîl. 4 Cilt. Beyrut: Daru’l Kitabi’l Arabi, 3. Basım, 1986.
Zerkeşî, Ebû Abdillâh Bedrüddîn Muhammed b. Bahâdır b. Abdillâh et-Türkî el-Mısrî el-Minhâcî. el-Burhân fî ulûmi’l-Kur’ân. 4 Cilt. Dâru İhyai’l-Kütübi’l-Arabi, 1957.
Zertürk, Hidayet. Ahkâm Âyetleri ve Tarihselcilik. İstanbul: Ravza Yayınları, 1. Basım, 2021.
Zertürk, Hidayet. Ulûmu’l Kur’ân ve Tefsir Usûlü. İstanbul: Ravza Yayınları, 2012.