Musul ve Halep Valisi İmâdeddin Zengi’nin Haçlılarla Mücadelesi
Türk-İslâm dünyasının en büyük kahramanlarından biri olan İmâdeddin Zengi b. Aksungur, Halep Valisi Kasîmüddevle Aksungur’un oğluydu. Babasının ölümünden sonra İslâm dünyasının önemli komutanlarından Musul Valisi Kürboğa, Çökürmüş, Çavlı, Mevdûd ve Aksungur el-Porsukî’nin himayesine girerek onlar tarafından yetiştirildi. Her biri Haçlılarla mücadelede önemli isimlerden olan bu komutanlar katıldıkları savaşlara onu da yanlarında götürerek tecrübe kazanmasını sağladı. Irak Selçuklu Sultanı Mahmud tarafından 1127 yılında Bağdat ve Irak şahneliğine getirilen İmâdeddin Zengi aynı yıl Musul Valiliği’ne atandı. O aynı zamanda El-Cezire ve Kuzey Suriye’den de sorumluydu ve Sultan Mahmud, iki oğlu Ferruhşah ve Alparslan’ın atabegi olarak onun atanmasını uygun görmüştü. Bu sayede Musul Atabegliği oluştu. İmâdeddin Zengi’nin tarih sahnesine çıktığı dönem Anadolu, Suriye ve Filistin’in Haçlılar tarafından işgal ve istila edildiği dönemdi ve bu süreçte Urfa, Antakya, Kudüs ve Trablusşam’da Haçlı devletleri bulunmaktaydı. İmâdeddin Zengi, Türk-İslâm dünyasında birlik ve düzeni güçlü bir şekilde sağlamayı sonrasında ise düzenli ve disiplinli askeri birlikler hazırlayarak Haçlılarla mücadele etmeyi hedefledi. Çünkü onların karşısına plânsız, siyasetsiz ve askeri güçten yoksun olarak çıkmayı büyük bir tehlike olarak gördü. Zengi’nin Urfa Haçlı Kontluğu’na son vermesinde bu gücün ve idealin büyük tesiri bulunmaktaydı ve nitekim 24 Aralık 1144’te Urfa’yı fethetmek suretiyle bu düşüncesini gerçekleştirdi. Böylece Anadolu’da ilk kurulan Haçlı devleti olan Urfa Haçlı Kontluğu aynı zamanda ilk yıkılan kontluk olarak kayıtlara geçti. Türk-İslâm dünyasını sevince boğan bu başarı Avrupa ve Doğu’daki Haçlıları büyük bir yıkıma uğrattı ve İkinci Haçlı Seferi’nin başlamasına neden oldu.
Anahtar Kelimeler:
İmâdeddin Zengi, Haçlılar, Urfa, Montferrand, II. Joscelin
Mosul and Aleppo Governor Imad Al-Din Zangi’s Fight Against the Crusaders
Recognised as one of the greatest heroes of the Turkish & Islamic worlds, Imad al-Din Zangi b. Aq-Sonqur was the son of Aleppo Governor Qasim al-Dawla Aq-Sonqur. Following the death of his father, Imad al-Din was taken under protection and brought up by the Islamic world’s most important commanders Mosul Governor Kerbogha, Chokurmish, Chavli, Mawdūd, and Aq-Sonqur el- Porsuqi. Each being an important name in the fight against the Crusaders, these commanders took him with them to the wars in which they engaged, and thus enabled him to gain experience. Iraqi Seljuk Sultān Mahmūd assigned Imad al-Din as the Military Governor of Baghdad and Iraq in 1127, and also assigned him as the Governor of Mosul in the same year. He was also in charge of al-Jazeera and Northern Syria, and Sultān Mahmūd approved him being assigned as the Atabeg of his two sons, Ferrukh shāh and Alparslan. Thus the Atabegdom of Mosul was constituted. Imad al-Din Zangi’s appearance on the stage of history coincides with the occupation and invasion of Anatolia, Syria and Palestine by the Crusaders, when there were Crusader States of Edessa, Antioch, Jerusalem and Tripoli. Imad al-Din Zangi aimed at ensuring a strong unity and order in the Turkish & Islamic world, followed by the preparation of regular and well-disciplined military troops to fight the Crusaders since he considered a confrontation with them in the absence of a plan, a policy and sufficient military power to be extremely hazardous. This power and ideal had a significant effect on the ending of the Crusader County of Edessa by Zangi, and he realised his dream by conquering Edessa on December 24, 1144. Thus The Crusader County of Edessa which was the first Crusader state found in Anatolia also became the first county to collapse. This achievement which was received with extreme joy in the Turkish & Islamic world greatly impacted the Crusaders in Europe and the East, leading to the Second Crusade.
Keywords:
Imad al-Din Zangi, Crusaders, Edessa, Montferrand, Joscelin II.,
___
- Alptekin, Coşkun, The Reign of Zangi (521-541/1127-1146), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları, 1978.
- ________________, Dımaşk Atabegliği (Tog-Teginliler), İstanbul, 1985.
- ________________, “Zengi”, İA, XIII, s. 526-532.
- ________________, Aksungur”, DİA, II, s. 296.
- Anonim Süryânî Vekayinâmesi, trc. A. S. Tritton, “The First and Second Crusades from an Anonymous Syriac Chronicle”, JRAS, 1933.
- Azîmî, Târîhu’l-Azîmî, trc. Ali Sevim, Azîmî Tarihi Selçuklularla İlgili Bölümler (h. 430-538= 1038/39- 1143/1144, Ankara: TTK Yayınları, 1988.
- Bezer, G.Ö, “Zengi, İmâdüddîn”, DİA, XLIV, s. 258-261.
- Cahen, C, La Syrie du Nord á L’époque des Croisades et la Principaute Franque d’Antioche, Paris, 1940.
- Demirkent, Işın, Urfa Haçlı Kontluğu Tarihi (1118-1146), Ankara: TTK Yayınları, 1987.
- ________________, “Haçlılara Karşı Mücadelede Başarılı Bir Türk Kumandanı:Savar”, Haçlı Seferleri Tarihi. Makaleler-Bildiriler-İncelemeler, İstanbul: Dünya Yayınları, 2007, s. 43-74.
- Ebu Şâme, Kitâbü’r-Ravzateyn fî ahbâri’d-devleteyn en-Nurîyye ve’s-Salâhiyye, yay. Muhammed Hilmi, Kahire, 1956, I.
- Ebû’l-Ferec, Abû’l-Farac Tarihi, trc. Ömer Rıza Doğrul, Ankara: TTK Yayınları, 1999, II.
- Elisseeff, Nikita, Nur ad-Din, Un Grand Prince Musulman De Syrie Au Temps Des Croisades, Damas, 1967, II.
- Gürbüz, Osman, “XII. Yüzyıl İslâm Dünyasında Örnek Bir Yönetici: İmâdeddin Zengi”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 38(2012), s. 51-66.
- Ioannes Kinnamos, Historia, trc. I. Demirkent, Ioannes Kinnamos’un Historia’sı (1118-1176), Ankara: TTK Yayınları, 2001.
- İbn Kesîr, el-Bidâye ve’n-nihâye, Büyük İslâm Tarihi, trc. Mehmet Keskin, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1994, XII.
- İbn Vâsıl, Müferricü’l kürûb fi ahbâri Benî Eyyûb, yay. Cemaleddin eş-Şeyyâl, Kahire, 1953, I.
- İbnü’l-Adim, Zübdetü’l-Haleb min Târihi Haleb, yay. Sami ed-Dehhân, Dımaşk, 1951, II.
- __________, Buğyetü’t-taleb fi târîhi Haleb, trc. Ali Sevim, Biyografilerle Selçuklular Tarihi, Ankara: TTK Yayınları, 1982.
- İbnü’l-Esîr, et-Târihu’l-bâhir fi’d-devleti’l-Atabekiyye (Târihu’d-devleti’l- Atabekiyye fi’l-Mevsıl), yay, Abdülkadir Ahmed Tuleymât, Bağdat-Kahire, 1963.
- _________, el-Kâmil fi’t-Tarih, trc. İstanbul: Bahar Yayınları, 1987, X-XI.
- İbnü’l-Kalânisî, Zeylü Târihi Dımaşk, trc. H.A.R. Gibb, The Damascus Chronicle of the Crusades, London, 1932.
- Kök, Bahattin, , “Mevdûd b. İmâdüddin Zengî”, DİA, XXVIV, s. 430-431.
- Küçüksipahioğlu, Birsel, Trablus Haçlı Kontluğu Tarihi (1109-1187), İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2007.
- _____________________,“Mevdûd b. Altuntekin: Haçlılarla Mücadele Eden Bir Selçuklu Komutanı”, TYB Akademi Dil Edebiyat ve Sosyal Bilimler Dergisi, 12(Eylül 2014), s. 37-49.
- _____________________,“Yakındoğu’da Kurulan Haçlı Devletleri”, Sosyologca, 3(Ocak-Haziran 2012), s. 55-62. _____________________, “Artuklu Döneminde Orta Doğu’da Haçlılar ve Politikaları”, Bir Medeniyet Merkezi Olarak Orta Doğu Uluslararası Sempozyum Bildirileri 3-4 Kasım 2016, Mardin: Artuklu Üniversitesi Yayınları, 2017, s. 95-101.
- Niketas Khoniates, Historia, trc. Fikret Işıltan, Niketas Khoniates. Historia. (Ioannes ve Manuel Komnenos Devirleri), Ankara: TTK Yayınları, 1995.
- Runciman, Steven, Haçlı Seferleri Tarihi, trc. Fikret Işıltan, Ankara: TTK Yayınları, 1992, II.
- Solmaz, Sefer, Danişmendliler Devleti ve Kültürel Mirasları, Doktora Tezi, Konya, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2001.
- Stevenson, W.B, The Crusaders in the East, Cambridge, 1907.
- Urfalı Mateos, Vekayinâme, trc. Hrant Andreasyan, Urfalı Mateos Vekayinâmesi (952-1136) ve Papaz Grigor’un Zeyli (1136-1162), Ankara: TTK Yayınları, 1987.
- Willermus Tyrensis, Historia rerum in partibus transmarinis gestarum, RHC. occ., I, trc. E. A. Babcock - A. C. Krey, A History of Deeds Done Beyond the Sea. By William Archbishop of Tyre, New York, 1943, II.
- ISSN: 1307-5020
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 1956
- Yayıncı: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Şarkiyat Araştırma Merkezi
Sayıdaki Diğer Makaleler
Musul ve Halep Valisi İmâdeddin Zengi’nin Haçlılarla Mücadelesi
Fars Edebiyatında Yaşar Kemal Çevirileri
Kara Kuvvetleri Lisan Okulu’nda Arapça Öğrenen Yetişkin Öğrencilerde Yabancı Dil Öğrenme Kaygısı
Avrupa ve Amerika’da Modern ve Çağdaş Çin Edebiyatı Çevirileri
Harputlu Şâir Rahmî Efendi’nin Neşredilen Divânında Bulunmayan Bazı Şiirleri