Kültürel Karşılaşmalar: İtalya’daki Lecce Kentinin Barok Mimarisi Üzerindeki Olası Osmanlı Sanatı Etkileri

Güney İtalya’da Puglia Bölgesi’nde bulunan Lecce kenti, tarih boyunca, bulunduğu konum nedeniyle, birçok değişik kültürün etkisi altında kalmıştır. Bu kültürlerden biri, 1480 yılında Osmanlıların, Fatih Sultan Mehmed döneminde, Lecce’ye çok yakın bir kent olan Otranto’yu kuşatıp ele geçirmesiyle birlikte, Türk kültürü olmuştur. Bu etki, Lecce şehrinde, Santa Croce Kilisesi gibi dini yapılarda 16. ve 17. yüzyıla tarihlenen bir kısım heykel ve kabartmalarda Türk imgesinin ele alınması şeklinde kendini göstermiştir. Bu çalışmada öne sürülen nokta, kentte izlerine rastlanan bu Türk imgesinin ötesinde, Türk sanatının doğrudan Lecce’deki mimariyi etkilemiş olabileceğidir. Lecce’ye yaptığımız üç araştırma gezisinde Barok üsluplu dini ve sivil mimari örneklerinden toplanan veriler doğrultusunda gündeme getirilen bu olasılığa, çeşitli yapılardaki süsleme motifleri ve mimari formların, Türk sanatındaki bazı öğelerle karşılaştırılması yoluyla işaret edilmektedir. Söz konusu formlardan birincisi, Lecce’de Barok üsluplu birçok yapıda tespit ettiğimiz ve Türk sanatında sıkça kullanılan palmet motifine benzeyen bezeme öğesidir. Saptadığımız ikinci form, yine aynı dönemdeki Türk sanatında karşımıza çıkan, iki yana uzantıları olan madalyon formu salbekli şemse motifidir. Belirlenen üçüncü form ise, bir sivil mimari örneği olan, 17. yüzyıl yapısı Palazzo dei Celestini’de belgelediğimiz Bursa kemeri benzeri mimari öğedir. Bu benzerliklerden yola çıkarak, Osmanlı ve İtalyan kültürleri arasında bir etkileşime işaret edilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Lecce kentinin Barok Mimarisi, Türk Süsleme Sanatı, Osmanlı Mimarisi, Palmet, Şemse, Bursa kemeri, Kültürel karşılaşmalar

Cultural Encounters: The Probable Effects of Ottoman Art on the Baroque Architecture of the City of Lecce in Italy

The city of Lecce has been impacted by various cultures. One of these has been the Turkish culture, as a consequence of the Ottomans’ besieging and taking hold of the city of Otranto, which was very close to Lecce, in 1480 during the reign of Fatih Sultan Mehmed. This impact manifested itself in Lecce in the handling of the Turkish image on sculptures and reliefs that date back to the 16th and 17th centuries in the Church of Santa Croce. The point put forth in this study is that Turkish art might have directly affected the architecture in Lecce. This possibility is pointed out through comparing the motifs of ornamentation in various buildings in Lecce with elements in Turkish art. The first form is the ornamentation found in Baroque buildings in Lecce, which resembles the palmette motif in Turkish art. The second form is the medallion with extensions to both sides (salbekli şemse in Turkish), which is again encountered in Turkish art. The third form is the architectural element reminiscent of the Bursa arch, that was located in the Baroque structure Palazzo dei Celestini. These similarities suggest an encounter between Ottoman and Italian cultures.

Keywords:

The Baroque Architecture of Lecce, Turkish Art of Ornamentation, Ottoman Architecture, Palmette, Medallion, Bursa arch, Cultural encounters,

PDF

___

Akın, Yasemin Güneş, 16.-17. Yüzyıl Osmanlı Kumaş, Halı ve Kilimlerinde Şemse Motifi, Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
Arseven, Celâl Esad, Sanat Ansiklopedisi, Cilt IV, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1975.
Bodur, Fulya, Türk Maden Sanatı, Türk Kültürüne Hizmet Vakfı Sanat Yayınları: 2, İstanbul, 1987.
Calvesi, M., Manieri-Elia, M., Architettura Barocca a Lecce e in terra di Puglia, Carlo Bestetti Edizioni d’Arte, Roma, 1971.
Cantay, Gönül, “Türk Süsleme Sanatında Meyve”, Turkish Studies: International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Cilt 3/5, Güz 2008, s. 32-64.
Congedo, Fiorella, Guide to Lecce, Congedo Editore, Lecce, 1995. Çoruhlu, Tülin, “Miğfer”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.30, İstanbul, 2005, s. 21-23.
Dinçeli, Duygu, “Geleneksel Halı Sanatı İçerisinde Motiflerin İncelenmesi (Uşak Halıları)”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 7, Sayı: 88, Şubat 2019, s. 546-563.
Esiner Özen, Mine, Türk Cilt Sanatı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 1998.
Fagiolo, M., Cazzato, V., La città nella storia d’Italia: Lecce, Editori Laterza, Bari, 1984.
Guida Artistica d’Italia, Arnoldo Mondadori Editore, Cilt 3, Milano, 1978.
Hess, Lawrence, “St. Francis of Paula”, The Catholic Encyclopedia, C.6, Robert Appleton Company, New York, 1909, http://www.newadvent.org/cathen/06231a.htm, 5 Nisan 2019.
Konak, Ruhi, “Hünernâme II. Cilt Minyatürlerinde Kompozisyon Düzeni”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (2), s. 93-117.
Kuban, Doğan, Osmanlı Mimarisi, Yem Yayın, İstanbul, 2007. Mahir, Banu, Osmanlı Minyatür Sanatı, Kabalcı Yayıncılık, İstanbul, 2012.
Manieri Elia, Mario, Barocco Leccese, Electa, Milano, 1996.
Öz, Tahsin, Türk Kumaş ve Kadifeleri, Cilt 2, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1951.
Michele Paone, Architetti in Lecce dal Rinascimento al Rococo, Edizioni Grifo, Lecce, 2010.
Paone, Michele, Chiese di Lecce, Cilt 1, Congedo Editore, Lecce, 1979.
Paone, Michele, Guida di Santa Croce, Congedo Editore, İtalya, 1994.
Paone, Michele, Lecce: Elegia del Barocca, Congedo Editore, Lecce, 1979.
Paone, Michele, Palazzi di Lecce, Congedo Editore, Lecce, 1978.
Pellegrino, Teodoro, Piazza Duomo a Lecce, Editoriale Adda, Bari, 1972.
Radino, Francesco, “La Puglia dalla civiltà messapica all’autonomia regionale”, Puglia, Touring Club Italiano, 1986.
Seçkin, Selçuk, “17. Yüzyılın Önemli Minyatürlü Yazması Vekayi-i ‘Ali Paşa”, OTAM (Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi), 2007, s. 95-122.
Seward, D., Mountgarret, S., Old Puglia: A Cultural Companion to South-Eastern Italy, Haus Publishing, İspanya, 2016.
Sönmez, Zeki, Türk-İtalyan Siyaset ve Sanat İlişkileri, Bağlam Yayıncılık, İstanbul, 2006.
Sözen, M., Tanyeli, U., Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2011.
Thoenes, C., Evers, B., Architectural Theory: From the Renaissance to the Present, Taschen, 2011.
Tuluk, Hasan, Türk Süsleme Sanatları İçinde Metal Sanatı, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2008.
Valensi, Lucette, Avrupa’da Müslümanlar (16.-18. Yüzyıllar), Çev. Alp Tümertekin, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2015.
Vitruvius, Mimarlık Üzerine On Kitap, Çev. Suna Güven, Şevki Vanlı Mimarlık Vakfı Yayınları, 2013.
Watkin, David, A History of Western Architecture, Laurence King, Slovenya, 1996.
Yatman, Nurettin, Türk Kumaşları, Ankara Halkevi Neşriyatı, Ankara, 1945.
Yetkin, Şerare, Türk Halı Sanatı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 1991.
Züber, Hüsnü, Türk Süsleme Sanatı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 1972.