الانتحال والأصالة في أشعار سنبل زاده وھبي العربی ة

Türk şairi Sünbülzade Vehbi (ö. 1224/1809) Osmanlı döneminde Türkçe, Arapça ve Farsça şiir yazan ve divanında bu şiirlere yer veren en önemli Türk şairlerinden biridir. Bu makalede Veh-bi'nin divanda yer alan Arapça şiirindeki intihal sorunu ele alınmıştır. Vehbi'nin Sultan III. Selim'e (ö. 1223/1807) ithaf ettiği divanda yer alan Arapça şiirin çoğu, Tabîb Muhammed Nasîrüddin el-İsfahanî (ö. 1191/1777), İranlı şair Hatif el-İsfahanî (ö. 1198/1784) ve Iraklı şair Kâzım el-Uzrî et-Temimî (h. 1143-1213/m. 1730-1798) gibi Vehbi'nin döneminde yaşayan şairlere atfedilir. Bu makalede, şair Sünbülzade Vehbi ile yukarıda adı geçen şairlerden söz edilmiş, divanında yer alan Arapça şiiri tanıtılmış, Vehbi'nin Arapça şiirleri ile yukarıda adı geçen şairlerin şiirleri arasında benzerlik gösterilmiştir. Araştırmada hem Vehbi'ye hem de adı geçen şairlere isnat edilen beyitler tespit edilmiştir. Bu beyitler, yaklaşık olarak Vehbi'nin Arapça şiirinin %83'üne tekabül etmektedir. Yaklaşım olarak nicel betimsel yaklaşımı benimseyen araştırmada, Vehbi'nin divanında yer alan Arapça şiirlerinin çoğunun Bağdat Valisi ile İran Sultanı arasında arabuluculuk yaptığı sırada muhtemelen tanıştığı veya şiirlerini gördüğü adı geçen şairlerin şiirlerinden intihal olduğu ileri sürülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

Arap Dili ve Edebiyatı, İntihal, Sünbülzade Vehbi, Tabîb Nasîrüddin el-İsfa-hanî, Hatif el-İsfahanî, Kâzım el-Uzrî et-Temimî.

Plagiarism in the Arabic Poetry of Sünbülzade Vehbi

Plagiarism is one of the oldest defects that appeared in poetry, and this phenomenon of plagiarism was not limited to an era or a nation; this research examines Arabic poetry in Vehbi's collection (deceased 1224 AH/1809 AD) to determine its originality and free from plagiarism. The Arabic poetry contained in Vehbi's collection is mostly attributed to contemporary poets, namely doctor Naṣīr al-Dīn al-Iṣfahānī (deceased 1191 AH/1777 AD), the poet Hātef al-Isfahānī (deceased 1198 AH/1784 AD), and the Iraqi poet Kāzim al-Uzrī (1143-1213 AH/ 1730-1798 AD). These poems shared by Vehbi and the doctor Naṣīr al-Dīn al-Iṣfahānī, the poet Hātef al-Isfahānī and the ethnic poet Kāzim al-Uzrī formed most of his Arabic poetry. The number of common verses that we have been able to identify between Vehbi and the mentioned Poets has reached about 248 verses. Some of these verses are completely identical, and some are quite similar. The poems attributed to both Vehbi and Naṣīr al-Dīn al-Iṣfahānī constitute most of these poems, as the number of verses shared between them reached 214 verses, which means more than two-thirds of Vehbi's Arabic poetry. There is a strong possibility that during his embassy to Sultan Karīm Khān Zand, Vehbi met with his doctor Naṣīr al-Dīn al-Iṣfahānī, or saw the doctor's poems and correspondence with the poet Hātef al-Isfahānī, because Vehbi was sent to Sultan Karīm Khān as a messenger from the Ottoman Sultan and stayed in Shiraz for a while. It is natural that he met with senior state dignitaries and palace officials there, including the Sultan's doctor Naṣīr al-Dīn al-Iṣfahānī, who was close to the sultan or saw his poetry. It is also possible that in Baghdad, which he visited after returning from Shiraz, he met the Iraqi poet Kāzim al-Uzrī or got acquainted with his poetry.

Keywords:

Arabic Language and Literature, Plagiarism, Sünbülzade Vehbi, Hātef al-Isfahānī, Naṣīr al-Dīn al-Iṣfahānī, Kāzim al-Uzrī.,

PDF

___

Abbâs, İḥsân. Târîḫu’n-naḳdi’l-edebî ʿinde’l-ʿArab. Beyrūt: Dâru’s̠-S̠eḳāfe, 1983.
Aktepe, Münir. “Esad Efendi, Vassâfzâde”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1995, 11/347.
Bakırcı, Selami. "Sünbülzâde Vehbî Efendi ve Muʿallaḳatu İmriʾi’l-Ḳays." Mecelletu Ḥavliyyât’i-Turâs̠ 8 (2008), 21-29.
Bedrân, Abdülḥamid Muḥammed. "Muʿallaḳatu İmriʾi’l-Ḳays ve es̠eruhâ fiş- şiʿril-ʿArabî." el-ʿArab. 50: 1-2 (2014), 26-52.
Beyzâdeoğlu, Süreyya Ali. Sünbülzâde Vehbî. İstanbul: İklim Yayınları, 1993.
Dahami, Yahya. "Mutual Arabic-Turkish Influence: Sünbülzâde Vehbî Efendi". Kültür Araştırmaları Dergisi 14 (2022), 1-18.
Dünbülî, Abdürrezzâk Bîg. Tecrübetü’l-ʾaḥrâr ve tesliyetü’l-ebrâr. thk. Ḥasan Kādî Ṭabâṭabâî. Tebriz: Müʾssese-i Tarih ve Ferheng İran, 1349.
Dünbülî, Abdürrezzâk Bîg. Teẕkire-i Nigâristân-ı Dârâ. thk. Abdürresûl Ḫayyâmpûr. Tebriz: Şirket-i Çap-i Kitab-i Azerbaycan, 1343.
Hâşimî, Ahmed b. İbrâhîm b. Muṣtafâ. Cevâhirü’l-belâġa fi’l-meʿânî ve’l-beyân ve’l-bedîʿ. thk. Yusuf eṣ-Ṣamilî. Beyrūt: el-Mektebetü’l-ʿAṣriyye, 1999.
Ḫâtimî, Ebû Ali Muhammed b. el-Ḥasan. Ḥilyetü’l-muḥâdara fî sınâʿati’ş-şi‘r. thk. Ca‘fer Kettânî. Beyrut, Dârü’r-Reşîd, 1979.
Ḳayrevânî, Ebû ʿAli Ḥasen b. Reşîk. el-ʿUmde fî mehâsini’şiʿr ve âdâbih. thk. En-Nebvî Abdulvahid Şaʿlân. Kahire, Dürret'ül-Gavvâs, 2000.
Mıṣrî, Ḥüseyin Mücîb. Beyne'l-edebi’l-ʿArabî ve’t-Türkî: Dirâse fi'l-edebi’l-İslâmiyyi’l-muḳāran. Kahire: ed-Dâru's̠-S̠ekâfiye li'n-Neşr, 2003.
Zenûzî, Ḥasan b. Abdurresûl. el-Keşkûl. Kitâbḫâne-i Meclis-i Şûrâ-yı Millî, 7737, 1a-311b.
Zenûzî, M. Ḥasan el-Ḥüseynî, Riyâḍü’l-Cenne. thk. Ali Refîʿî. Ḳum: Mektebet Âyetillah el-ʿUzmâ el-Marʿaşî en-Necefî, 1432.
Harîrî, Feyrûz. Dirâse Vecîze Ḥavle Eşâr Hâtif el-ʿArebiyye. Ṭahran: Mektebet Ṭahrevî, 1965.
İbnü’l-Esîr, Ebû’l-Fetḥ Ziyâüddîn. el-Meselü’s-sâir fî edebî’l-kâtib ve’ş-şʿir. thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd. Beyrut, el-Mektebetü'l-'Asriyye, 1990.
Kaplan, Hasan. "Divan Edebiyatında İntihal: Alıntı Mı Çalıntı Mı?". Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi 40 (2017), 39-98.
Karaismailoğlu, Adnan. "Hâtif-i İsfahânî". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1997, 14/467-468.
Marʿaşî, Ḥüseyin. "eṭ-Ṭabîb el-İsfahânî ve Medḥiyyetihu fî el-Mehdî el-Muntaẓar". el-Edebü’l-ʿArabî 2 (1391), 192-219.
Marʿaşî, Ḥüseyin. "Mürâselât Şiʿriyye beyne eṭ-Ṭabîb el-İsfahânî ve Hâtif el-İsfahânî". Mecelletü’l- Cem‘iyyeti’l-Îrâniyye li’l-lugati’l-ʿArabiyye 39 (1395), 23-46.
Özdoğan, M. Akif. "Klâsik Arap Şiirinde İntihâl Olgusu". Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6 (2005), 65-106.
Şükür, Şâkir Hâdî. "Divân eş-Şeyḫ Kâẓım el-’Uzrî- el-Ḳısmü’l-evvel". Mecelletü'l Mevârid 2 (1975), 125-166.
Şükür, Şâkir Hâdî. "Divân eş-Şeyḫ Kâẓım el-’Uzrî- el-Ḳısmü’r-râbiʿ". Mecelletü'l Mevârid 3 (1976), 135-160.
Tahsin Özcan ‚"Mehmed Şerîf Efendi". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 2003, 28/ 531-532.
Vehbî, Sünbülzâde. Divan. Kâhire: Matbaʿatü Bûlâk, 1253/1837.
Yenikale, Ahmet. Sünbülzâde Vehbî- Dîvân. Kahramanmaraş: Ukde Yayınları, 2011.