Diyabetik Hastalarda Amputasyon Sonrası Yara İyileşmesi ve Bakım

Diyabette bozulan glikoz metabolizması dokular üzerinde yıkıcı etkilere sahiptir. Uluslararası Diyabet Federasyonu’nun (IDF) verilerine göre 2017 yılında dünya genelindeki 425 milyon diyabetli bireyden yaklaşık 6.7 milyonu Türk toplumunda bulunmaktadır. Diyabetik ayak, yüksek kan glikozunun sinir ve damar hasarı gibi yıkıcı etkileri sonucunda ortaya çıkan alt ekstremitelerde görülen minör bir travmayı takiben gelişen ülser, enfeksiyon ve derin doku hasarıdır. Diyabetik ayak dünya genelinde her 20 saniyede bir ayak kaybına neden olmaktadır. Ayak yaraları diyabetik popülasyonda %80 oranında majör amputasyonla sonuçlanabilen durumlardır. Yara bakımı tüm cerrahi hastalarında olduğu gibi diyabetik amputasyon geçiren bireylerde de enfeksiyon ve yeniden amputasyonları önlemek açısından önemlidir. Diyabete bağlı bozulan yara iyileşmesi amputasyon sonrası süreçte de bireyi etkilemektedir. Steril teknikle yapılacak pansuman, negatif basınçlı yara tedavisi gibi uygulamalar iyileşmeyi destekleyerek yara iyileşme sürecini hızlandırabilecek yöntemlerdir. Bu makale diyabetik amputasyonlarda yara iyileşme süreçleri ve yara bakımı hakkında farkındalık yaratmak amacıyla yazılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Amputasyon, diyabetik ayak, yara iyileşmesi

PDF

___

1. Guyton A.C, Hall J.E. İnsülin, Glukagon ve DibetesMellitus, (Çeviren:Sanlı Sadi Kurdak), İçinde:Tıbbi Fizyoloji. 12.baskı. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri; 2013.p. 950.
2.Cho NH, Shaw JE, Karuranga S, Huang Y, daRochaFernandes JD, Ohlrogge AW, Malanda B. IDF Diabetes atlas: globalestimates of diabetes prevalence for 2017 andprojectionsfor 2045. Diabetes Research and Clinical Practice 2018;138:271-281.
3. Ayanoğlu S. Diyabetik ayak hastalığına güncel yaklaşımlar. Okmeydanı Tıp Dergisi 2015; 31(Ek sayı):63-71.
4. Meloni M, Izzo V, Giurato L, Uccioli L. A Complication of the complications: the complexity of pathogenesis and the role of co-morbidities in the diabetic foot syndrome. front diabetes. Basel, Karger 2018;26:19–32.
5. Durgun O, Gökmen Durgun A, Özyardımcı Ersoy C, Almacıoğlu S, Karadayı D, Özkaya G. ve ark. Diyabetik ayak gelişmiş olgularda amputasyon gerekliliğini belirleyen faktörlerin retrospektif olarak incelenmesi. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 2012;38(2):59-62.
6. Olgun N, Eti Aslan F, Coşansu G, Çelik S. Diabetes Mellitus. İçinde: Dahili ve Cerrahi Hastalıklarda Bakım. Karadakovan A. ve Eti Aslan F (editörler). 4.Baskı, 2.cilt. Ankara: Akademisyen Kitabevi; 2017.p.795.
7. Clayton W Jr and Elasy TA. A Review of the pathophysiology, classification, and treatment of foot ulcers in diabetic patients. Clinical Diabetes 2009; 27(2): 5258.
8. Zhang P, Lu J, Jing Y, Tang S, Zhu D, Bi Y. Global epidemiology of diabeticfootulceration: a systematic review and meta-analysis. Annals of Medicine 2017;49(2):106-116.
9. Lipsky BA, Johannes RS, Weigelt JA, Derby KG, Sun X, Tabak YP. Developingand validating a risk score forlower-extremity amputation in patients hospitalized for a diabetic foot infection. DiabetesCare 2011;34:1695–1700
10. Costa RHR, Cardoso NA, Procópia RJ, Navarro TP, Dardik A, deLoiolaCisneros L. Diabetic foot ulcer carries high amputation and mortalityrates, particularly in the presence of advancedage, peripheral artery disease and anemia. diabetes & metabolic syndrome. ClinicalResearch&Review 2017;11:583-587.
11. Piaggesi A, Apelqvist J. Front Diabetes: The Diabetic Foot Syndrome. Basel: Karger, 2018.p.1-18.
12.Saltoğlu N, Kılıçoğlu Ö, Baktıroğlu S, Oşar Siva Z, Aktaş Ş, Altındaş M.ve ark. Diyabetik ayak yarası ve infeksiyonunun tanısı, tedavisi ve önlenmesi: ulusal uzlaşı raporu. Klinik Dergisi 2015;28(1):2-34.
13.Vartanian SM, Robinson KD, Ofili K, Eichler CM, Hiramoto JS, Reyzelman AM, Conte MS. Outcomes of neuroischemic wounds treatedby a multidisciplinary amputation prevention service. Annals of Vascular Surgery 2015; 29(3):534-542.
14.Canavan RJ, Kelly WF, Unwin NC, Connolly VM. Diabetes and nondiabetes related lower extremity mutation ıncidence before and after the ıntroduction of better organized diabetes foot care. Diabetes Care 2008; 31:459-463.
15.Bilen H. Yara yönetiminde alternatif yöntemler ve yenilikler. Türkiye Klinikleri J Endocrin-Special Topics 2015; 8(3):50-57.
16. Blakytny R and Jude E. Themolecularbiology of chronic wounds and delayed healing in diabetes. .Diabetic Medicine 2006;23(6):594–608.
17.Rebolledo FA, Soto JT, de la Peña J.E. The pathogenesis of the diabetic foot ulcer: prevention and management. In: Dinh T (eds), Global Perspective on Diabetic Foot Ulcerations. İn Tech; 2011.p.155-182.
18.Özkan S, Eser H.R. Diyabetik ayak ve cerrahi yaklaşım.1.Uluslararası Sağlık Bilimleri ve Yaşam Kongresi Bildiri Kitabı. Burdur: 2018; 319-325.
19.Demirel SH ve Çetinkaya S. Hipoksiyle indüklenen faktör-1: hücrenin hipoksiye fizyolojik ve patolojik cevabı. Sakarya Tıp Dergisi 2014;4(4):171-177.
20. Ashraff S, Siddiqui MA, Santos D, Carline T. Complications of stump healing among diabetic population. Turkish J Endocrinology and Metabolism 2018; 22:91-97.
21. Schreiber ML. Lower limb amputation:postoperative nursing care and considerations. Med Surg Nursing 2017; 26(4): 274-277.
22.Topuz S, Ülger Ö, Yurt Y, Bayramlar K, Erbahçeci F, Şener G, Yetkin H. Diz altı amputelerde farklı postoperatif ödem kontrol yöntemlerinin etkinliğinin karşılaştırılması. Türk Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Dergisi 2015;24 (1):64-70.
23. Armstrong DG, Fiorito JL, Leykum BJ, Mills JL. MetatarsalHeadResecion as a Curative Procedure in Patients with Diabetes Mellitus and Neuropathic Fore foot Wounds. Foot & Ankle Specialist 2012;5(4):235-240.
24. Akyolcu N. Yara iyileşmesi ve hemşirelik bakımı. Aksoy G, Kanan N, Akyolcu N, editör. Cerrahi Hemşireliği. 2. Baslı. Adana: Nobel Tıp Kitabevleri 2017.p.79-114.
25. Sepúlveda G, Espíndola M, Maureira M, Sepúlveda E, Fernández JI, Oliva C, Sanhueza A, Vial M, Manterola C. Negative-pressure wound therapy versus standard wound dressing in the treatment of diabetic foot amputation. A randomised controlled trial. Cırugía Española 2009;86(3):171-177.
26.Aygün H, Çakar A, Atilla HA, Irlayıcı TB, Aytekin MN, Ağır İ, İslam C. Zor iyileşen alt ekstremite yaralarının tedavisinde negatif basınçlı yara tedavi yönteminin etkinliği ve sonuçları. Ankara Medical Journal 2013;13(1):16-21.
27. Şükür E, Akar A, Uyar AÇ, Cicekli O, Kochai A, Turker M, Topcu, HN. Vacuum-assisted closure versus moist dressings in the treatment of diabetic wound ulcer safter partial foot amputation: A retrospectiv eanalysis in 65 patients. Journal of Orthopaedic Surgery 2018;26(3):1-5.
28. Novak A, Khan WS, Palmer J. The evidence-based principles of negative pressure wound therapy in trauma & orthopedics. The Open Orthopaedics Journal 2014; 8:168-177.
29. ErdoğanB. Diyabetik ayakta yara bakımı ve yara bakımı malzemeleri. Türkiye Klinikleri J Gen Surg-Special Topics 2010;3(1):88-93.
30.Murphy PS and Evans GRD. Advancces in Wound Healing: AReview of Current Wound Healing Products. Plastic Surgery İnternational 2012; doi: 10.1155/2012/190436
31.Mert G, Metin S, Yıldız Ş, Karakuzu E, Çakmak T. Diyabetik ayak ülseri nedeniyle hiperbarik oksijen tedavisi planlanan hastalarda yara kültürü ile tespit edilen enfeksiyon ajanları. TAF Preventive Medicine Bulletin 2012;11(2):205-210.
32.Aydın F, Kaya A, Karakuzu C, Kumbaracı M, Karapınar L, İncesu M. Diyabetik Ayak Ülserinde Hiperbarik Oksijen Tedavisinin Etkisinin Igf-1 İle Araştırılması.5.Ulusal Sualtı Hekimliği ve Hiperbarik Tıp Kongresi ve Su Sporları Sempozyumu Kongre Kitabı Sözel Bildiri 2012: İstanbul.p.92-98.
33.Tanyüksel M, Koru Ö, Araz E, Kılbaş HZG, Yıldız Ş, Alaca R. Kronik yaraların tedavisinde steril Luciliasericata larva uygulamaları. GulhaneMed J 2014;56(4):218-22.