ENERJİ (Petrol) FİYATLARI ve DÖVİZ KURUNUN ENFLASYON ÜZERİNDEKİ ETKİSİ, TÜRKİYE ÖRNEĞİ: TODA-YAMAMOTO MODELİ ile AMPİRİK BİR ANALİZ (2014-2022)

Enflasyon özellikle gelişmekte olan ülkelerde ekonomik anlamda alım gücünü düşüren ve kontrol edilemediği taktirde toplumun fakirleşmesine neden olan bir faktördür. Türkiye açısından da enflasyon olgusu güncelliğini korumaktadır. Son yıllarda yüksek seyreden enflasyon oranları emtia fiyatlarında aşırı artışları beraberinde getirmiştir. Türkiye’de özellikle bu son dönemde enflasyonu tetikleyen olgu, enerji fiyatları ve döviz kurundaki artışın etkisi büyük olmuştur. Türkiye ekonomisi döviz kuruna karşı hassas bir yapıya sahip olduğu bilinmektedir. Bu yapıyı tetikleyen önemli faktörlerden bir tanesi de cari açığının fazla olmasıdır. Özellikle enerjide dışa bağımlı olması, enerji fiyatlarındaki artışın üretime maliyet olarak yansımasına neden olmuştur. Bir ampirik çalışma ile desteklediğimiz bu çalışmada üretici fiyat endeksi, petrol fiyatları, ONS ve USD arasında nedensel bir araştırmaya yer verilmiştir. Birim Kök analizi yapılan serilerde VAR modeli kullanılarak Toda-Yamamoto nedensellik analizine yer verilmiştir. Ampirik sonuca göre petrol fiyatları ve USD’nin üretici fiyat endeksi üzerinde tek yönlü bir nedensel etkiye sahip olduğu anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Enflasyon, birim kök, VAR ve Toda-Yamamoto

Inflation, especially in developing countries, is a factor that reduces the purchasing power of the economy and causes impoverishment of the society if it cannot be controlled. In terms of Turkey, the phenomenon of inflation maintains its currency. The high inflation rates in recent years have brought about excessive increases in commodity prices. The phenomenon that triggered inflation in Turkey, especially in this last period, has had a great impact on energy prices and the increase in exchange rates. It is known that the Turkish economy is sensitive to the exchange rate. One of the important factors triggering this structure is the high current account deficit. In particular, its dependence on foreign energy has caused the increase in energy prices to be reflected in production as a cost. In this study, which we support with an empirical study, a causal research between producer price index, oil prices, ONS and USD is included. Toda-Yamamoto causality analysis was used by using the VAR model in the series in which Unit Root analysis was performed. According to the empirical result, it is understood that oil prices and USD have a one-way causal effect on the producer price index.

Keywords:

Inflation, ADF, VAR end Toda-Yamamoto,

PDF

___

Alimi ve Ofenyelu, Tada-Yamamoto Causality Test Between Money Market Interest Rate and Expected Inflation: The Fısher Hypothesıs Revisited, European Scientific Journal, (2013).
Amitrano vd. Why Has Inflation Remained So Low the Large Exchange Rate Depreciations of 1992, Journal of Common Market Studies, say.35, s.329-346.
Altıntaş, Petrol Fiyatlarının Gıda Fiyatlarına Asimetrik Etkisi: Türkiye için Nardl Modeli Uygulaması, Yönetim ve Ekonomi Araştırma Dergisi, c.14, s.4 (2016).
Alagöz, vd. Petrol Fiyatlarının Makro Ekonomi Üzerindeki Etkisi-Ülke Karşılaştırmaları ile Panel Veri Analizi, KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, say.19, s.144-150 (2017).
Atgür ve Altay, Enflasyon ve Nominal Faiz Oranı İlişkisi: Türkiye Örneği (2004-2013), Yönetim ve Ekonomi Dergisi, c.22, say.2 (2015).
Göcekli, Türkiye’de Ham Petrol Fiyatlarıyla Döviz Kuru Arasındaki İlişki: Ampirik Bir Analiz, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı (2016).
Güven ve Uysal, Türkiye’de Döviz Kurlarındaki Değişme ile Enflasyon Arasındaki İlişki(1983- 2012), Celal Bayar Üniversitesi, Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, say.9 (2013).
Gül ve Ekinci, Türkiye’de Enflasyon ve Döviz Kuru Arasındaki Nedensellik İlişkisi: 1984-2003, Dumlupınar Üniversitesi (2006)
Demir, Küresel Enerji ve Gıda Fiyatlarının Türkiye’de Enflasyon Etkisinin Zamanla Değişen Nedensellik Analiziyle İncelenmesi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Vizyoner Dergisi, say.33, s.189-203 (2022).
Dinçer ve Karakuş, Petrol Fiyatlarının Enflasyon Üzerindeki Etkisinin Belirlenmesi: G7 Ülkeleri Üzerine Ekonometrik Bir Analiz, Uluslararası Hukuk ve Sosyal Bilim Araştırmaları Dergisi, say.1, s.1-12, (2020).
Işık vd. Enflasyon ve Döviz Kuru İlişkisi: Bir Eşbütünleşme Analizi, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, say. 2, s.325-340, (2004).
İpek, Dünya Petrol Fiyatlarındaki Değişimin Büyüme ve Enflasyon Üzerindeki Etkisi: Türkiye Örneği, ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, c.7, say.14, (2011).
Sever ve Mızrak, Döviz Kuru, Enflasyon ve Faiz Oranı Arasındaki İlişkiler: Türkiye Uygulaması, SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi.
Stiglitz, Eşitsizliğin Bedeli: Bugünün Bölünmüş Toplumu Geleceğimizi Nasıl Tehlikeye Atıyor? O. İşler (Çev), İletişim Yayınları, (2018)
Türk, Döviz Kuru Enflasyon İlişkisi ‘’Türkiye Örneği’’, Ufuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, say.9, (2016).
Uğurlu, Durağanlık ve Birim Kök Analizleri, İstanbul Aydın Üniversitesi, (2009).
Yaylalı ve Lebe, İthal Ham Petrol Fiyatlarının Türkiye’deki Makroekonomik Aktiviteler Üzerindeki Etkisi Marmara Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, say.1, s.43-68 (2012).