Uluslaşma, batılılaşma ve filoloji: Türkiye’de filolojik bilginin geçmişine bir bakış

Filolojik disiplinler, kültürel dinamiklerden beslenen bir söylem alanına yaslanır ve bu alanın içinde yorumlanır. Filolojiler, bağlı bulundukları dil ve edebiyatın bilgisini sunan söylem ve disiplin alanlarıdır. Türkiye’de yabancı dil filolojileri, Nazi Almanya’sından kaçmak zorunda kalan Yahudi bilim insanları tarafından 1933 Üniversite Reformu kapsamında kurulan ilk akademik kürsüler arasında yer alır. Böylece yabancı bir dilin ve edebiyatın bilgisinin sunulduğu bir eğitim kurumu olarak bu kurum, kendini siyasi ve kültürel anlamda konumlandıran bir söylem alanına dahil olur. Bu, temeli erken dönem Cumhuriyet Türkiye’sinde atılan Batılılaşma söylemidir. Batılılaşma kendi içinde paradoksal bir yapı sergiler. Bir yandan kendisine karşı antiemperyalist tavır alınan, fakat diğer yandan da bütün kurumlarıyla birlikte devralınması gereken bir söylem olarak karşımıza çıkar. Ulus olma tasarımı da dahil olmak üzere, kültüre ve topluma ilişkin olarak erken dönem Cumhuriyet Türkiye’sini şekillendiren kültürel tasarımlar bu paradoksal durumun etkisi altında kalırlar. Darülfünunun 1933’te kapatılarak yerine Batı’ya dönük eğitim veren bir akademik kurum olarak İstanbul Üniversitesinin kurulması da bu tasarımlar arasında sayılır. Bu anlamıyla üniversite, Türkiye Aydınlanmasının önemli bir etabını oluşturur. Zira üniversite, uluslaşma sürecinde yeni bir nesil yaratma ödevini üstlenir. Bu çalışma, 1933 Üniversite Reformu’yla kurulan yabancı dil filolojilerinin aslen Batılı bir bilgiyi dolaşıma sokmaları bakımından Türkiye Cumhuriyeti’nin kültür pratikleri içinde hangi konumu işgal ettiğini araştırmayı amaçlamaktır.

Anahtar Kelimeler:

Filoloji, 1933 Üniversite Reformu, Türk modernleşmesi, Batılılaşma

Nationalisation, westernisation, and the philology: Looking at the history of the philological knowledge in Turkey

Philological disciplines are based on a discourse that feeds on cultural dynamics and are interpreted within this field. Philologies are the fields of discourse and discipline that present the knowledge of the language and literature to which they belong. Foreign language philology in Turkey is among the first academic chairs established within the scope of the 1933 University Reform by Jewish scientists who had to flee from Nazi Germany. Thus, as an educational institution where knowledge of a foreign language and literature is presented, this institution is included in a discourse that positions itself politically and culturally. This is the Westernisation discourse, the foundation of which was laid in early republican Turkey. Westernisation exhibits a paradoxical structure in itself. On the one hand, it appears as a discourse against which an anti-imperialist attitude is taken, but on the other hand, it must be taken over with all its institutions. The cultural designs that shaped the early republican Turkey regarding culture and society, including the idea of being a nation, are under the influence of this paradoxical situation. The closure of the Darülfünun in 1933 and the establishment of the Istanbul University as an academic institution in its stead oriented towards the West are among these designs. In this sense, the university constitutes an important stage of the Turkish Enlightenment. Because the university undertakes the task of creating a new generation in the process of nationalisation. In this context, this study aims to investigate what position the Republic of Turkey occupies in cultural practices in terms of foreign language philologies established with the 1933 University Reform in order to circulate an originally Western knowledge.

Keywords:

Filoloji, 1933 Üniversite Reformu, Türk modernleşmesi, Batılılaşma,

PDF

___

Âfetinan, A. (1969). M. Kemal Atatürk’ten Yazdıklarım. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Atatürk, Mustafa Kemal (1954). Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri (Cilt 2). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Auerbach, Erich (1952). Philologie der Weltliteratur. Walter Muschg/Emil Staiger, Weltliteratur, Festgabe für Fritz Strich zum 70. Geburtstag. Bern: Franke Verlag.
Auerbach, Erich (1947). Önsöz. Garp Filolojileri Dergisi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1-5.
Hirsch, Ernst E. (1950). Dünya Üniversiteleri ve Türkiye’de Üniversitelerin Gelişmesi I. İstanbul: Ankara Üniversitesi Yayınları.
Koçak, Orhan ve Semih Sökmen (1997). Türkçe’de Eleştiri. Bir Tarihselleştirme Denemesi. Defter 31. İstanbul: Metis Yayınları, 88-109.
Kranz, Walter (1947). Einleitende Betrachtungen zum ersten Erscheinen unserer Zeitschrift: Die Philologie und ihre Methode unter Berücksichtigung der Deutschen Philologie. Garp Filolojileri Dergisi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 317-335.
Malche, Albert (1934). İstanbul Üniversitesi Hakkında Rapor. İstanbul: Maarif Vekaleti.
Østerud, Øyvind (1996). Ulus Kurma Modelleri ve Kemalist Modernizasyon. Dünya ve Türkiye Açısından Atatürk. Haz. Suna Kili. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 9-19.
Sunar, Şebnem (2003): Türkiye Cumhuriyeti Batılılaşma Sürecinde Filolojinin Örgütlenmesi (İstanbul Üniversitesi Alman Filolojisi Örneğinde), Danışmanlar: Prof. Dr. Zeynep Sayın Balıkçıoğlu / Prof. Dr. Nilüfer Kuruyazıcı, İstanbul Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Batı Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı / Alman Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı.
Tunaya, Tarık Z. (1960). Türkiye’nin Siyasi Hayatında Batılılaşma Hareketleri. İstanbul: Yedigün Matbaası.
Vialon, Martin (1997). Erich Auerbachs Briefe an Martin Hellweg (1939-1950): Edition und historisch-philologischer Kommentar. Tübingen/Basel: Francke Verlag