Türkiye Türkçesi ve Özbek Türkçesindeki eş değeri olmayan duygu fiilleri

Sovyetler Birliğinin dağılmasıyla birlikte Türk lehçeleri ile ilgili araştırmalar hız kazanmış, Türk lehçeleri konuşan ülkelerin ekonomik, sosyal, siyasî ve kültürel alanlarda iş birliği artmıştır. Özellikle ortak bir tarihî geçmişin üzerine kurulu Türk devletleri arasındaki bağ günden güne güçlenmiştir. Bu bağların kuvvetlenmesinde en önemli adım lehçeler arası aktarma çalışmalarıdır. Lehçeler arası aktarmalar, bir lehçe konuşurlarının öbür lehçeyi öğrenmeleri konuları başta olmak üzere bir dilin farklı lehçelerini konuşanlar arasında kurulacak her türlü ilişkilerde kelimeler ve cümleler arası eş değerlik dikkat edilmesi gereken bir husus olarak karşımıza çıkmaktadır. Türkiye Türkçesine Oğuz grubu Türk lehçelerinden sonra en yakın lehçelerden biri sayılabilecek olan Özbek Türkçesindeki eş değeri olmayan duygu fiilleri bu çalışmanın konusunu teşkil etmektedir. Genellikle kullanıldığı lehçenin kültürüne ait kelimelerden oluşan eş değeri olmayan kelimeler lehçeler arası aktarmalarda büyük sorunlar ortaya çıkarabilmektedir. Lehçeler arası aktarmalar dahil ortaya çıkabilecek anlam karmaşasını önlemek amacıyla lehçeler arası eş değerlik çalışmalarına önem verilmelidir.

Anahtar Kelimeler:

Özbek Türkçesi, eş değerlik, duygu fiilleri, yalancı eş değerlik

Non-equıvalent verbs of emotıon ın Turkey Turkısh and Uzbek Turkısh

Following the collapse of the Soviet Union, studies on Turkic dialects has gained momentum. Economic, social, political, and cultural cooperation between countries where Turkic dialects are spoken has increased. The bond between Turkic states built on a common historical past in particular is growing stronger day by day. Translation studies between dialects is the most important step in reinforcing that bond. Equivalence between words and sentences is an issue that should be considered in any kind of potential relationships between speakers of different dialects of a particular language, especially in subjects of translation between dialects and speakers of one dialect learning the other dialect. The subject of this study is non-equivalent verbs of emotion in Uzbek Turkish, the closest Turkic dialect to Turkey Turkish after the Oghuz Turkic dialects. Non-equivalent words, which are generally exclusive to the culture of the dialect in which they are used, can cause major problems in translation between dialects. Importance should be attached on inter-dialectal equivalence studies in order to prevent any potential ambiguity including translation between dialects.

Keywords:

Uzbek Turkish, equivalence, verbs of emotion, false equivalence,

PDF

___

Arslan, M. S. (2019). Türkiye Türkçesi ve Özbek Türkçesindeki Duygu Fiillerinin Eşdeğerliği. Kırgızistan Türkiye Manas Üniversitesi, Doktora Tezi, Bişkek.
Hirik, E. (2018). Türkiye Türkçesinde Mental Fiiller. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
Komisyon (2006-2007), Özbek Tilining İzohli Lugati, 5 Cilt. Editör: A. Madvaliyev. Taşkent: Davlat İlmiy Naşriyoti.
Korkmaz, Z. (1992). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
Marufov, Z. M., vd. (1981). Özbek Tilining İzahlı Lugati I/II. Moskova: Rus Dili Nashriyot.
Resulov, A. (1995). Akraba Diller ve “Yalancı Eş Değerler” Sorunu. Türk Dili(524), 916-924.
Sartorius, M. (1999). Kadınlarda Duygusal Zekâ. EQ’yu Daha İyi Kullanmanın Yolları. (Ş. C. Erendor, Çev.) İstanbul: Varlık Yayınları.
Şahin, S. (2012). Türkmen Türkçesinde Mental Fiiller. Doktora Tezi. Ankara.
TDK. (2011). Türkçe Sözlük (11. Baskı b.). Ankara: Türk Dil Kurumu...................
Uğurlu, M. (2004). Türk Lehçeleri Arasında Kelime Eş Değerliği. Bilig Dergisi(29), 29-49.
Uğurlu, M. (2011). Lehçe içi Aktarmada Yalancı Eş Değerlik. 38. ICANAS, Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, (s. 1877 - 1890). Ankara.
Yaylagül, Ö. (2005). Türk Runik Harfli Metinlerde Mental Fiiller. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 2(1), 17-51.