Muhibbî Divanı’nda “padişah” algısı

Osmanlı Devleti’nin onuncu padişahı Kanunî Sultan Süleyman, 1520’de tahta geçerek öldüğü 1566 yılına kadar kırk altı yıl tahtta kalmıştır. Saltanat yıllarında Osmanlı Devleti’ne fetih, siyaset, ilim, sanat vb. pek çok alanda en parlak devrini yaşatan Sultan Süleyman; aynı zamanda uyguladığı kanunlarla gerek devlet gerekse ordu nizamına yeni düzenlemeler getirmiştir. Sanata ve sanatçıya önem verdiği bilinen Sultan Süleyman kendisi de şair olan padişahlardandır. Muhibbî mahlasıyla kaleme aldığı gazelleriyle Klasik edebiyatta en çok gazel yazmış şairler arasındadır. Muhibbî Divanı’nda padişah ve padişahlığa ait pek çok kelime bulunmaktadır. Divanda “beg, efendi, han, husrev, server, sultan, şâh/şeh” kelimeleri de padişahla aynı anlama gelecek şekilde yer almaktadır. Bu kelimeler padişah şairin Divanı’nda bazen ilahi bazen beşeri bazen de siyasi açıdan hükmeden anlamıyla kullanılmıştır. Bu yazıda Muhibbî Divanı’nda şiir yoluyla padişahlık atfedilen güçten beklenen/ beklenmeyen düşünce ve davranışların belirlenmesi amaçlanmıştır. Böylece padişah bir şairin kaleminden ideal padişah algısının nasıl olduğu ortaya konmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Divan şiiri, , şair, Muhibbi, padişah

Perception of "Sultan" in Muhibbî’s Divan

The tenth sultan of the Ottomans, Süleyman the Magnificent, sat on the throne in 1520 and ruled the Empire for forty-six years until his death in 1566. Sultan Süleyman’s reign is widely considered as the most glorious period of the Empire due to the territorial conquest along with political, scientific and artistic advancements. In addition, with the laws he enacted, Süleyman brought new regulations to state and military administration. Sultan Süleyman, who is known for attaching great importance to art and artists, is also one of the Sultan-poets. He is among the poets who wrote the highest number of ghazals in classical literature under the pseudonym ‘Muhibbî’. There are many words relate to sultan and sultanate in Muhibbî’s Divan. The words "beg, efendi, han, husrev, server, sultan, şâh/ şeh" are also included in the Divan with the same meaning as the sultan. These words were used in the Divan of the Sultan-poet sometimes with their divine connotations, at other times with mundane and political meanings. In this article, it is aimed to determine the expected/ unexpected thoughts and behavior from the power to which the sultanate is attributed through poetry in Muhibbî’s Divan. Thus, the article tries to reveal the perception of an ideal sultan from the pen of a sultan poet.

Keywords:

Divan poetry, poet, , Muhibbî, sultan,

PDF

___

Çelebioğlu, Â. (1990). Şair Kanunî Sultan Süleyman. Türk Kültürü Araştırmaları (Prof. Dr. Muharrem Ergin’e Armağan), XXVIII (1-2), 39- 52. Çınar, B. (2001). Divan şiirinde adâlet. TÜBAR, X, 295-332.
Demirtaş, F. (2009). Celâl-zâde Mustafa Çelebi, Tabakâtü’l-memâlik ve Derecâtü’l mesâlik (Yayımlanmamış doktora tezi ). Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
Devellioğlu, F. (2009). Osmanlıca- Türkçe ansiklopedik lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.
Emecen, F. (2010). Süleyman I. TDV İslam Ansiklopedisi, 38, 62-74.
İnalcık, H. (2005). Şâir ve patron- Patrimonyal devlet ve sanat üzerinde sosyolojik bir inceleme. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
İnalcık, H. (2007a). Padişah. TDV İslam Ansiklopedisi, 34, 140-143.
İnalcık, H. (2007b). Osmanlı İmparatorluğu klasik çağ (1300-1600) (R. Sezer, Çev.). İstanbul: YKY.
İsen, M., Bilkan, A. F. ve Durmuş, T. I. (2012). Sultanların şiirleri şiirlerin sultanları. İstanbul: Kapı Yayınları.
Latifî (2018). Tezkiretü’ş-şu’arâ ve Tabsıratü’n-nuzamâ (R. Canım, Haz.). Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. Erişim adresi: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/60327,latifi-tezkiretus-suara-ve-tabsiratun-nuzamapdf.pdf?0 (Erişim tarihi: 29.06.2020)
Muallim Nâcî (2009). Lügat-i Nâcî. (A. Kartal, Haz.). Ankara: TDK Yayınları.
Muhibbî Dîvânı bütün şiirleri 1-2 (İnceleme- tenkitli metin) (2016). (K. Yavuz ve O. Yavuz, Haz.). İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
Mütercim Âsım Efendi (2009). Burhân-ı Katı. (M. Öztürk ve D. Örs, Haz.). Ankara: TDK Yayınları.
Onay, E. (2013). 15. yüzyıldan 18. yüzyıla kasidelerde ideal hükümdar portresi ve hükümdarın metaforik sunumu (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi ). İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi, Ankara.
Özkan, Ö. (2007). Divan şiirinin penceresinden Osmanlı toplum hayatı (XIV- XV. yüzyıl). İstanbul: Kitabevi Yayınları.
Pala, İ. (2009). Ansiklopedik Divan şiiri sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınları.
Redhouse, J. W. (2016). Müntahabât-ı lügât-i Osmâniyye (R. Toparlı, B. Eyövge Yılmaz ve Yaşar Yılmaz, Haz.). Ankara: TDK Yayınları.
Sehî Beg (2017). Heşt Bihişt (H. İpekten, G. Kut, M. İsen, H. Ayan, T. Karabey, Haz. ). Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. Erişim adresi: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56165,hest-bihistpdf.pdf? 0&_tag1=03EE5380B678F1063BF0A9ED54D2FA0DD771F0E5&crefer=A9FBCBAB6AD07ACB952431E39031ADF3354866F9354A1906CB514383B8B6384D (Erişim tarihi: 29.06.2020)
Şemseddin Sami (2011). Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: Kapı Yayınları.
Uçan Eke, N. (2015). Muhibbî dilinden Kanunî Sultan Süleyman’ın adalet anlayışı. TÜBAR, XXXVII, 145- 167.
Uzunçarşılı, İ. H. (2016). Osmanlı tarihi II. Cilt (İstanbul’un fethinden Kanunî Sultan Süleyman’ın ölümüne kadar). Ankara: TTK Yayınları.
Woodhead, C. (2015). Süleyman üzerine görüşler. M. Kunt ve C. Woodhead (Ed.), Yeniçağda Osmanlı dünyası- Kanuni ve çağı içinde (s. 208-240). İstanbul: Alfa Yayınları. Yazar, İ ve Uslu E. (2015). Divan şairinin padişah algısı. Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10(8), 2205-2230.