Türk Atasözlerinde Akrabalık Adlarının Kullanımı / The Use of Kinship Names in Turkish Proverbs

Söz varlığı içinde yer alan atasözleri yazılı kültürün yaygın olmadığı zamanlarda toplum hafızasının öğüt ve kanun olarak tasavvur ettiği hikmetli sözler bütünü olmuştur. Türkçe Sözlük’te akraba, kan bağıyla birbirine bağlı olan kimselere; hısım ise evlilik yoluyla aralarında bir ilişki, bir yakınlık doğan kimselere denir. Türkçe, akrabalık adları bakımından birçok dile göre daha fazla sözvarlığına sahiptir. Bu çalışmada, atasözleri ve akraba adları arasındaki ilişki türü ifade edilecektir. Buna göre atasözlerindeki akraba adlarında, amca baba gibi saygın; amca oğlu amcasının kızının evlenememesinden sorumlu kişi; çocuk tek başına bir işin altından kalkamaz; dayı yeğenlerinin yetiştirilmesinden sorumlu kişi; dede çevresindekilere yapmaları gereken işi gösteren öncü; eloğlu güvenilmeyen kişi; elti sevilmeyen kişi; eş eşinden bir şey isteyen kişi; evlât erkek evlât; gelin kendisini düşünen kişi; görümce gelinler tarafından sevilmeyen kişi; güveyinin her yaptığı göze batar; hala yeğenlerinin yetiştirilmesinden sorumlu kişi; kardeş hayırsız da olsa olması istenen kişi; karı/avrat evi yuva haline getiren, aileyi birbirine bağlayan, bazen de evi yıkan kişi; kaynana gelinlerce sevilmez; koca karısı üzerinde otoriter; kuma eltilere göre daha iyi anlaşılabilen; teyze anne gibi değerli, fedakâr; yenge gelinin yanında olan, ona yardım eden kişidir.

Anahtar Kelimeler:

-

PDF

___

Akbay, O. H. (2012, Haziran). Japon Atasözlerinde Kadın İmgesi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi (6), 145-158.
Aksan, D. (2009). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: TDK.
Aksoy, Ö. A. (1993). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü 1- Atasözleri Sözlüğü. İstanbul: İnkılâp.
Alkayış, M. F. (2013, Summer). Adıyaman Yöresi Atasözleri ve Deyimlerinde Gelin-Kaynana İlişkisi ve Evlilik Konusu. Turkish Studies, 8 (9), 579-594.
Ayverdi, İ. (2011). Misalli Büyük Türkçe Sözlük (2. b.). İstanbul: Milliyet-Kubbealtı.
Dönmez, A. (2012, Mayıs). Akrabalık İlişkileri Üzerine Bir Değerlendirme. DİLİM (9), 4-6.
Emiroğlu, S. (2012, Fall). Türkçe Sözlükteki Akrabalık Adlarının Tasnifi. Turkish Studies, 7 (4), 1691-1710.
Erdem, S. (2010). Atasözlerinde Metaforların İşleyişi. Milli Folklor (88), 33-37.
Ersöz, A. G. (2010, Bahar). Türk Atasözleri ve Deyimlerinde Kadına Yönelik Toplumsal Cinsiyet Rolleri. Gazi Türkiyat (6), 167-181.
Gündoğdu, B., & Özkan, A. E. (2011, Summer). Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Türkçede Atasözleri ve Deyimler. Turkish Studies, 6 (3), 1133-1147.
İspirli, S. A. (2004). Atasözlerimiz, Deyimlerimiz ve Manilerimizde Gelin Kaynana İlişkisi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi (ESOSDER) (9), 3, 19-33.
Karadağ, Ö. (2013). Türkiye Türkçesi Atasözlerinde Çocuk ve Çocukluk. Milli Folklor (95), 109-124.
Keser, N., & Voltan-Acar, N. (2013, Mart-Nisan). Türk Atasözlerinde Bilişsel Çarpıtmalar. Akademik Bakış Dergisi (35), 1-20.
Mıhçıokur, S., & Akın, A. (2003). Kadın Statüsü ve Anne Ölümleri. e. t.: 02 09, 2015 http://www.huksam.hacettepe.edu.tr/Turkce/SayfaDosya/kadinin_statusu_anne_olumleri.pdf.
Nablusi, İ. (2008). Rüya Tabirleri Anskiklopedisi. İstanbul: Yeni Şafak Kültür Armağanı.
Oy, A. (1991). Atasözü. İslâm Ansiklopedisi (Cilt 4, s. 44-46). Ankara: TDV.
Özsoykal, Ö. (2012). Toplumsal Cinsiyet Rollerinin Türkçe Atasözü ve Deyimlere Yansıması. DİLİM (9), 1-3.
Song Li, Y. (1999). Türk Dillerinde Akrabalık Adları. İstanbul: Simurg.
Soydan, C. (2003). Urdu Dilinde Akrabalık Terimleri ve Müslüman Hint Toplumunda Aile Yapısı. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi (43), 43-56.
Şener, E. (1998). Türk Medeni Kanunu. Ankara: Seçkin Yayınevi.
TDK. (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: TDK.
Üstüner, A. (2002, Ocak). Olumsuz Yargılı Atasözleri. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi (601), 35-42.
Yılmaz, Y. (2010). Türkçede Dil Yanlışları. İstanbul: Özel.